Zašto je Zapadni Balkan najslabija tačka u Europi? (Prvi dio) – Balša Božović

Rat je počeo. Europa je u ratu. Svako ko živi na starom kontinentu trebao bi biti svjestan da činjenica da Avdiivka nije unutar granica Europske unije ne znači da nije europski grad, te da se vatra iz europske avlije lako može proširiti na stepenice Europske unije. Europa je napadnuta. Rusija je agresor. Ukrajina brani udoban i siguran život europskih građana, njihove vrijednosti, kulturu i ekonomiju. Zašto je to posebno važno naglasiti? Europska unija i Ujedinjeno Kraljevstvo izbjegavaju da situaciju prikažu opasnom za svoje građane, iako to ona zapravo i jest. Narativ koji spominje rat kao nešto što se događa daleko od našeg svakodnevnog života samo ohrabruje agresora, Putinov diktatorski režim, da nastavi nemilosrdno slamati ukrajinske gradove, ubijati nevine ljude i uništavati budućnost teritorijalno najveće zemlje u Europi.

Štaviše, to je važno zbog nedovoljne pažnje koju europsko javno mnjenje poklanja potencijalnim žarištima u Gruziji, Moldaviji i Zapadnom Balkanu. U kontekstu požara koji se širi europskom avlijom, o ovim trima potencijalnim konfliktnim tačkama se govori i kao o udaljenim periferijama Europe, a ne o novim prijetnjama za bacanje na koljena zajedničke europske odbrane u ratu s Rusijom.

U ovom tekstu posvetiću posebnu pažnju Zapadnom Balkanu jer ono što Gruzija ima – stotine hiljada ljudi na ulicama koji se protive proruskoj politici, držeći zastavu Europske unije kao simbol vrijednosti, postojanije od bilo koje EU države članice danas – Zapadni Balkan nema. Ono što, s druge strane, Moldavija ima – odlučnu političku elitu spremnu da se suprotstavi ruskoj agresivnoj imperijalističkoj politici zajedno sa predsjednicom Majom Sandu – Zapadni Balkan nema, osim izuzetaka na Kosovu.

Dakle, Zapadni Balkan ne pokazuje znake otpora na ulici, a još bitnije, znake otpora ne pokazuje ni politički vrh najmoćnije i najveće države Zapadnog Balkana, Srbije. Naprotiv. Srbija ima populaciju ekvivalentnu ostatku Zapadnog Balkana zajedno. Ima vojnu industriju i vojsku kao ostatak Zapadnog Balkana zajedno. I što je najpogubnije po mir u regionu, ima prorusku političku elitu i u vlasti i u opoziciji, koja, zajedno sa drugim elitama poput intelektualne i finansijske, nikada nije lustrirana niti kažnjena zbog ratova i zločina koje su Srbija i njeno rukovodstvo počinili u Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i na Kosovu. Srbija takođe ima bogatu i dobro organizovanu Srpsku pravoslavnu crkvu koja otvoreno ne priznaje granice u regionu i negira identitet gotovo svih naših susjeda.

Suština odnosa u regionu Zapadnog Balkana svodi se na odnos koji srpski imperijalizam ili velikosrpski nacionalizam imaju prema susjednim državama Srbiji, a to su: Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Kosovo. To su države koje predstavljaju najveći plijen srpskog nacionalizma, zbog čega pokušava da te države učini disfunkcionalnim iznutra, da spriječi njihove napore ka članstvu u EU ili NATO. Srpski nacionalizam je ideologija. Ova ideologija je ekspanzivna, antizapadna, antidemokratska i istorijski uvijek proruska.

Ideologija srpskog nacionalizma i njegova imperijalna sklonost ka drugim teritorijama i asimilaciji drugih naroda bila je mnogo intenzivnija 1990-ih u odnosu na tadašnji ruski velikodržavni nacionalizam. Razlika je u tome što Srbija tokom ratova 1990-ih nije imala današnji Putinov ključni argument, a to je atomska bomba. Dakle, ruska politika je danas na tački na kojoj je srpska politika bila već 1990-ih. Tokom raspada Sovjetskog Saveza, iako su Rusi živjeli u okolnim državama koje su postale neovisne, nije bilo invazije i prekrajanja komunističkih granica za razliku od bivše Jugoslavije koju je srpsko rukovodstvo srušilo u borbi za veliku Srbiju. Tek nedavno nepriznavanje identiteta Ukrajine od strane Putinovog režima zapravo je kopija politike Srbije od kasnih 1980-ih do danas. Srpski nacionalizam sve južnoslovenske narode smatra Srbima. Za njih su Crnogorci Srbi, kao i Bošnjaci, Makedonci i jedan dio Hrvata. Što se suvereniteta tiče, od Dejtonskog sporazuma 1995. godine, kada je okončan rat u Bosni, srpski režim koristi doktrinu ograničenog suvereniteta. Takva doktrina koju je prihvatila vlast Srbije smatra da države ne mogu imati suverenitet, već samo nacije unutar tih država. Stoga u Bosni i Hercegovini, ali i drugim mjestima u regionu gdje žive Srbi, Srbe smatraju nosiocima suvereniteta i da svi treba da budu pod jednim krovom i političkim kišobranom. Takozvani “srpski svet” je isto što i “ruski svet”, samo što je stariji od ruskog i postoji od 1980-ih do danas kao zvanična državna politika.

Dakle, Srbija je bila u imperijalističkoj, agresivnoj, antizapadnoj nacionalističkoj politici mnogo prije Rusije, o čemu sa pohvalama danas govore takozvani intelektualci Putinove Rusije, poput Dugina. Mnogo prije Čečenije i Gruzije, bila je agresija na Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu i Kosovo.

U tom smislu, Europa ne obraća dovoljno pažnje na suštinske probleme koji se spremaju da na Zapadnom Balkanu eksplodiraju u neku vrstu ograničenog sukoba kakv je bio teroristički akt u Banjskoj na sjeveru Kosova prošle godine. Rusija je decenijama imala otvorena vrata u Srbiji za svaki pokušaj destruktivne politike i podrivanja mira u Europi. Možda slika potpredsjednika Vlade Srbije Aleksandra Vulina od prije nekoliko dana u Moskvi, kako se klanja kod spomenika Josifu Visarionoviču Staljinu, najbolje govori o tome koliko je taj sistem u Srbiji spreman da danas nastavi politiku iz devedesetih. To je u interesu Putinove zločinačke politike, koja, baš kao i ona u Srbiji, čeka nove povoljne međunarodne okolnosti da bi ostvarila svoje ratne i imperijalističke ciljeve.

Srbija čeka predsjedničke izbore u Americi u nadi da će Tramp pobijediti, da će Rusija pobijediti u ratu u Ukrajini i da će Kina postati ekonomska sila broj jedan u svijetu. Ovi povoljni momenti za dva zločinačka režima biće dovoljni da Rusija baci Europu na koljena, a da Srbija silom ili „mekom moći“ osvoji dobar dio Zapadnog Balkana.

Plan za srpski svijet u naredne dvije decenije

Srbija će pokušati da zaustavi Crnu Goru na njenom europskom putu jer nikada neće dozvoliti da se „srpski nacionalni korpus“ rasparča u regionu sa novim granicama EU. Plan za Crnu Goru je da preko proruskih partija koje čine vlast u Crnoj Gori i Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, koja je izuzetno jak politički faktor, promijeni zakon o državljanstvu i omogući građanima Srbije da steknu crnogorsko državljanstvo. Na ovaj način bi građani Srbije odlučivali o svim izborima u Crnoj Gori, a ona više ne bi imala nikakav mehanizam da odlučuje o svojoj budućnosti. To bi drastično promijenilo sliku u Crnoj Gori i od nje bi se zapravo napravila “srpska država”. Vremenom bi iznutra, puzajućim državnim udarom, Srbija anektirala Crnu Goru, što bi dovelo do toga da spoljna politika Rusije dođe do Jadranskog mora. Sve bi to predstavljalo trijumf i osvetu Srbije i Rusije za neuspjeli pokušaj državnog udara u Crnoj Gori 2016. godine, kojim je pokušano da se spriječi da Crna Gora postane članica NATO.

U Sjevernoj Makedoniji, proruski VMRO se vratio na vlast uz pomoć Srbije nakon neuspjelog puča 2017. u makedonskom parlamentu, u čijoj su organizaciji učestvovale Srbija i Rusija.

U Bosni i Hercegovini je situacija vrlo jasna. Nakon niza sastanaka sa Vladimirom Putinom, Milorad Dodik, predsjednik entiteta Republika Srpska, najavio je otcjepljenje i odvajanje od Bosne i Hercegovine. Nakon rata 1990-ih i genocida u Srebrenici 1995. godine, rukovodstvo Srbije u potpunosti podržava Republiku Srpsku da učini sve da se pripoji Srbiji.

Srbija kao ruski nosač aviona na Zapadnom Balkanu

Veoma je naivno od američke administracije da vjeruje da je Vučić partner na koga se mogu oslonit. Za to se najčešće pominju argumenti da je Vučić garant međudržavnog sporazuma i normalizacije odnosa Srbije i Kosova. Takođe, činjenica da Srbija, uprkos tome što nije uvela sankcije Rusiji, izvozi više oružja u Ukrajinu nego cijeli Zapadni Balkan zajedno, pa čak i više od nekih članica EU. Prvo, naravno, Srbija govori Zapadu ono što Zapad želi da čuje. Vučić se hvali američkoj administraciji da Srbija u Ukrajinu šalje više municije nego cijeli region zajedno, ali to je zato što region nema vojnu industriju za razliku od Srbije. Ni neke zemlje EU nemaju vojnu industriju. Ali naravno, Rusija zna sve o tome jer ju Srbija redovno izvještava.

Zabluda je Zapada da toleriše Vučićevo sjedenje na dvije stolice. Srbija je jedina zemlja koja nije uvela sankcije Rusiji i jedina zemlja koja svoju spoljnu politiku nije uskladila sa Europskom unijom, a prima značajne finansijske izdatke od EU. Dakle, EU isključivo finansira režim u Srbiji i sistem iz 1990-ih, kao i prorusku spoljnu politiku. Srbija je danas ruski nosač aviona na Zapadnom Balkanu koji prijeti da potopi cijeli region.

Članci objavljeni u rubrici “Mišljenja” odražavaju osobno mišljenje autora i ne smiju se podudarati sa stavom Centra