O temi pokušaja „državnog udara“ iz 2016. godine ponovo se uveliko raspravlja u Crnoj Gori. Sredinom jula zakazano je zasjedanje sudskog vijeća za ponovno razmatranje ovog visokoprofilnog slučaja.
Tužilaštvo je već usaglasilo osuđujuće presude, koje se svode na zahtjev da se gotovo u potpunosti potvrdi presuda koja je već izrečena, a potom ukinuta u žalbenom postupku. Tako crnogorsko pravosuđe inzistira da su pokušaj nasilnog „državnog udara“ prije osam godina organizovali agenti ruskih specijalnih službi zajedno sa lokalnim proruskim političarima, čiji je cilj bio da se vlast promijeni u vlast lojalnu Rusiji i spriječi pristupanje Crne Gore u NATO.
Kao što znate, umiješani u slučaj „državni udar“ postali su članovi Vlade Crne Gore nakon parlamentarnih izbora 2020. godine, a sada bi se moglo suditi aktuelnom predsjedniku Skupštine Crne Gore.
Scenario operacije
Pokušaj „državnog udara“ u Crnoj Gori počeo je 16. oktobra 2016. godine. Crnogorska policija je saopštila da su spriječili pokušaj nasilnog rušenja vlasti tokom glasanja na parlamentarnim izborima. Privedeno je više ljudi koji su, kako se navodi, htjeli silom preuzeti vlast i ubiti tadašnjeg premijera Crne Gore Mila Đukanovića.
Prema riječima policije, jedan od glavnih organizatora puča bio je vođa radikalne organizacije Srpski vukovi Aleksandar (Saša) Sinđelić. Nakon uhićenja, Sindželič je pristao da surađuje sa crnogorskim istražiteljima i od ključnog osumnjičenog postao je glavni svjedok tužilaštva.
Zahvaljujući Sinđelićevom svjedočenju i pomoći, policija je uspjela da dođe do detalja plana i već izvedenih akcija pučista.
Istraga je trajala nekoliko godina.
Viši sud u Podgorici je 9. maja 2019. godine objavio presudu.
Prema presudi, počinioci su oglašeni krivim za stvaranje kriminalne organizacije i međunarodno djelovanje – na teritoriji Rusije, Srbije i Crne Gore – u cilju nasilnog rušenja ustavnog poretka Crne Gore i spriječavanja ulaska zemlje u NATO (podsjetimo, Crna Gora je postala članica NATO-a godinu i po nakon neuspjelog puča).
Scenario državnog udara uključivao je:
• Protest opozicije u četvrti oko zgrade Vlade u Podgorici, zbog neslaganja sa rezultatima izbora (na kojima je, prema svim prognozama, trebalo da pobijedi vladajuća partija na čelu sa tadašnjim premijerom Crne Gore Milom Đukanovićem).
• Istovremeno su morali biti neutralisani pripadnici crnogorske antiterorističke jedinice. Nakon toga su se prestupnici, obučeni u njihove uniforme, priključili mitingu opozicije, pri čemu su izveli provokativnu pucnjavu, navodno da demonstrantima pokažu podršku policajaca.
• Zatim je trebalo da dođe do zauzimanja vladinih institucija, posebno parlamenta.
• Istovremeno, planiran je pokušaj atentata na Đukanovića.
Prema presudi, organizatori puča – nekoliko državljana Srbije i Crne Gore i dvojica Rusa – dobili su različite godine zatvora.
Bivši načelnik Žandarmerije Srbije, kasnije lider Patriotskog pokreta Srbije (PPS) Bratislav Dikić, osuđen je na osam godina zatvora.
Tadašnji lideri Demokratskog fronta Andrija Mandić i Milan Knežević – osuđeni su na po pet godina.
Dvojica ruskih državljana, Eduard Šišmakov (koji je u operaciji učestvovao pod imenom Širokov) i Vladimir Popov (čije je pravo prezime, prema podacima organizacije Bellingcat, Moisejev) osuđeni su u odsustvu na 15, odnosno 12 godina. Međunarodna istraživačka grupa Bellingcat i časopis The Insider tvrdili su da su Rusi, koji su bili uključeni u slučaj, bili iz ruske vojne obavještajne službe.
Upitne slučajnosti
Svi optuženi su negirali krivicu.
Eduard Šišmakov (Širokov) i Vladimir Popov (Moisejev) također su negirali optužbe u pismenom svjedočenju.
Šišmakov (Šyrokov) je priznao da poznaje Sinđelića, ali je istakao da ga je sreo samo dva puta: u proleće 2015. godine u Moskvi u Muzeju Velikog otadžbinskog rata, da bi razgovarali o „zanimljivoj uniformi Srbina – uniformi četnika pokret”. Godinu i po dana kasnije, u drugoj polovini oktobra 2016. godine, prema riječima Rusa, boravio je u Srbiji „da bi napisao članak o učešću Dunavske flotile u Prvom svjetskom ratu i prikupio informacije o mjestima gdje su ruski vojnici sahranjeni.” Prema njegovim riječima, na sastanku sa Sinđelićem u Beogradu razgovarao je “samo o pitanju Srpskog četničkog pokreta i mogućnosti organizovanja sastanaka sa njihovim vođama”.
S druge strane, Popov (Moiseev) je izjavio da je početkom ili krajem oktobra 2016. godine na poziv izdavačke kuće boravio u Srbiji, a dok je bio „u Beogradu u jednom od centralnih parkova“, bukvalno slučajno „bio svjedok susreta Eduarda Širokova sa strancem” (sa Sinđelićem).
Dikić je insistirao da je tada, 2016. godine, došao u Crnu Goru u manastir Ostrog (SPC) zbog zdravstvenih problema.
Crnogorska opozicija je tvrdila da nije riječ o puču, već o podvali koju je Đukanovićevo okruženje organizovalo da ostane na vlasti.
Čeka se nova presuda
Sudska presuda od 9. maja 2019. godine nikada nije stupila na snagu.
Nakon rezultata parlamentarnih izbora 2020. godine, na vlast u Crnoj Gori došla je opoziciona koalicija, predvođena Demokratskim frontom.
Apelacioni sud Crne Gore je 5. februara 2021. godine ukinuo prvostepenu presudu u suđenju za “zavjeru za državni udar”, jer su “učinjene bitne povrede krivičnog postupka”.
Kasnije su tužioci koji su vodili slučaj optuženi za kršenje zakona (optužbe nisu bile vezane za slučaj „državni udar“) i zadržani su u pritvoru.
Novi parlamentarni izbori samo su potvrdili uspjeh političkih snaga koje su ranije bile dio Demokratskog fronta. Tako je za predsjedavajućeg Skupštine Crne Gore izabran jedan od bivših lidera DF-a i optuženi Andrija Mandić.
Činilo se da će priča iz 2016. godine o pokušaju nasilnog rušenja Đukanovićeve vlasti biti zaboravljena.
Ali nije.
U aprilu 2023. počelo je ponovno suđenje u „slučaju državnog udara“. U tužilaštvu je saopšteno da su neke formulacije promijenjene, ali ne i pravna kvalifikacija krivičnih djela, kao i spisak optuženih i njihove kazne.
Sud bi 12. jula ove godine trebalo da objavi novu presudu u ovom predmetu. Ova odluka može radikalno promijeniti cjelokupnu političku situaciju u Crnoj Gori, prepoznajući najuticajnije proruske političare kao kriminalce. Ili, u suprotnom, u zemlji se ništa neće promijeniti, te bi se u tom slučaju prozapadni, euroatlantski kurs zemlje izgubio.
