Samiti Ukrainë – Evropë Juglindore u mbajt në formatin “Ukrainë+12” në qytetin kroat të Dubrovnikut. Ky ishte forumi i tretë i tillë. Ai inaugurues u mbajt në Athinë në gusht 2023 dhe i dyti – në Tiranë më 28 shkurt 2024.
Samiti i Dubrovnikut kishte për qëllim kryesisht të shprehte unitetin e vendeve të rajonit në mbështetjen e tyre për Ukrainën. Dhe kjo është pikërisht ajo që ndodhi, pavarësisht nga të gjitha mosmarrëveshjet dhe vështirësitë rajonale.
Faktori i qytetit
Dubrovniku kishte investuar seriozisht në përgatitjet për Samitin Ukrainë – Evropë Juglindore. Qyteti është kthyer praktikisht në një kullë që mbrohet nga toka, deti dhe ajri. Banorët dhe vizitorët duhej të përballonin një gamë të gjerë kufizimesh dhe ndalimesh të përkohshme që mbetën në fuqi gjatë gjithë eventit. Masa të ngjashme sigurie u vendosën edhe gjatë vizitave të Papa Gjon Palit II dhe Zëvendës Presidentit të SHBA-së Dick Cheney në 2003 dhe 2006, respektivisht. Megjithatë, ardhja e një presidenti të një vend që është në luftë është bërë një sfidë edhe më e madhe për agjencitë kroate të sigurisë.
Në fund, gjithçka shkoi mirë dhe pa asnjë incident. Ndërsa Presidenti Volodymyr Zelensky shkoi për një shëtitje të shkurtër nëpër qytetin e vjetër historik, ai dëgjoi duartrokitje nga vendasit dhe turistët, së bashku me thirrjet “Lavdi Ukrainës”, të cilat me sa duket i bënë përshtypje liderit ukrainas.
Duke qenë se ishte vizita e parë e Zelesnkit në Kroaci, organizatorët donin t’i bënin një përshtypje pozitive presidentit ukrainas me Dubrovnikun dhe historinë e tij, veçanërisht atë moderne. Prandaj, axhenda e vizitës përfshiu një vizitë në sallën përkujtimore që nderon kujtimin e mbrojtësve të qytetit (Spomen soba dubrovačkih branitelja), ndërsa kryetari Mato Frankoviq i dhuroi Zelenskit librin “Misteri i fitores” (Zagonetka pobjede) nga Oliver Peza ().
Kroacia konsolidoi mbështetjen e saj për Ukrainën në nivel zyrtar duke nënshkruar një marrëveshje dypalëshe për bashkëpunimin dhe mbështetjen afatgjatë. Në preambulë thuhet: “Kroacia është e pozicionuar në mënyrë unike për të ndihmuar Ukrainën me përvojën e saj të lidhur me luftën, veçanërisht në fushat e veprimit të minave, kujdesit ndaj veteranëve dhe ndjekjes penale të krimeve të rënda (që nënkuptojnë krimet e luftës). …Kroacia e ka mbështetur Ukrainën që nga fillimi i agresionit rus në 2014 dhe do të vazhdojë ta bëjë këtë derisa Ukraina të dalë fitimtare.”
Gjatë vizitës së Zelenskit, zyrtarët e qeverisë kroate synuan të bindin Kievin për mbështetjen e vazhdueshme të Zagrebit, pavarësisht një qëndrimi të diskutueshëm, ndonjëherë haptazi anti-ukrainas të presidentit kroat Zoran Milanovic (i cili as nuk ishte ftuar në këtë ngjarje).
Deklarata e Dubrovnikut
Deklarata e Dubrovnikut, e cila u mbështet nga të gjithë pjesëmarrësit, gjithashtu synonte në radhë të parë të theksonte mbështetjen e palëkundur për Ukrainën dhe unitetin e vendeve të gjithë rajonit për këtë çështje.
Pjesëmarrësit
• Dënuan “agresionin e paprovokuar, të pajustifikuar dhe të paligjshëm të Rusisë kundër Ukrainës”, i cili është “një krim kundër popullit ukrainas, një shkelje e rëndë e ligjit ndërkombëtar, përfshirë Kartën e OKB-së, si dhe një kërcënim i madh për paqen, sigurinë. dhe stabilitetin e Evropës Juglindore, të gjithë kontinentit evropian dhe të botës në përgjithësi”.
• Theksuan se mbështetja e “pavarësisë, sovranitetit dhe integritetit territorial të Ukrainës brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht mbetet absolute”. “Ne konfirmojmë gatishmërinë tonë të palëkundur për të vazhduar ofrimin e mbështetjes gjithëpërfshirëse për Ukrainën dhe popullin e saj për aq kohë sa duhet”, thuhet në Deklaratë.
• Shprehën respekt dhe simpati për popullin ukrainas, “i cili që nga viti 2014 ka zmbrapsur me guxim, me qëndrueshmëri dhe heroizëm agresionin e armatosur të Rusisë”.
• Theksuan se “angazhimin e palëkundur për rivendosjen e sovranitetit dhe integritetit territorial të Ukrainës, duke përfshirë Krimenë, duke i ofruar më tej ndihmë gjithëpërfshirëse Ukrainës për të kundërshtuar agresionin rus.”
• Rikonfirmuan mbështetjen për planin e paqes në Ukrainë të paraqitur nga Presidenti Volodymyr Zelensky.
• I bënë thirrje “të gjithë komunitetit ndërkombëtar, i cili po bën përpjekje për të rivendosur paqen dhe sigurinë ndërkombëtare në nivel global, të forcojë mbështetjen për Ukrainën në luftën e saj të vazhdueshme për liri, pavarësi dhe integritet territorial” dhe të gjitha vendet “të mos ofrojnë materiale ose të tjerët mbështesin luftën e agresionit të Rusisë”. U theksua rëndësia e “konsistencës me vendimet dhe masat e Politikës së Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë të Bashkimit Evropian” (sanksionet kundër Federatës Ruse).
• Theksuan se “tërheqja e trupave dhe pajisjeve ushtarake ruse nga i gjithë territori i Ukrainës, ndërprerja e armiqësive dhe rivendosja e kontrollit të plotë të Ukrainës mbi kufijtë e saj shtetërorë janë kushte të panegociueshme për rivendosjen e paqes”.
• Dënuan “çdo përpjekje të Rusisë për të aneksuar me forcë dhe në mënyrë të paligjshme pjesë të territorit të Ukrainës”. “Republika Autonome e Krimesë, qyteti i Sevastopolit, rajonet Donetsk, Kherson, Luhansk dhe Zaporizhzhia janë pjesë integrale e Ukrainës”.
• Rikonfirmuan mbështetjen për partnerët në Evropën Juglindore, Ukrainë, Moldavi dhe Gjeorgji në rrugën e tyre drejt anëtarësimit në BE.
• Treguan pëlqimin për faktin që NATO ka përsëritur mbështetjen e saj për Ukrainën në rrugën e saj drejt integrimit të plotë euroatlantik.
• Shprehën “vendosmërinë e fortë për të kërkuar llogari nga ata që janë përgjegjës për krimin e agresionit, krimet kundër njerëzimit dhe krimet e luftës të kryera gjatë luftës agresioni të Rusisë kundër Ukrainës”.
Deklarata përmend gjithashtu
• lirimin e të burgosurve të luftës dhe rikthimin e ukrainasve të zhvendosur me forcë, veçanërisht të fëmijëve;
• siguria ushqimore;
• heqja e minave nga toka;
• siguria energjetike e Ukrainës;
• përdorimi i sigurt i energjisë bërthamore; dhe
• gatishmëria për të marrë pjesë në rindërtimin dhe rimëkëmbjen aktuale dhe të pasluftës të Ukrainës.
“Nuk mund të ketë një Evropë të lirë, paqësore dhe të begatë pa një Ukrainë të lirë, paqësore dhe të begatë. Përkushtimi i pjesëmarrësve të Samitit Ukrainë-Evropa Juglindore në Dubrovnik ndaj këtij qëllimi mbetet i palëkundur,” thanë pjesëmarrësit.
Deklarata është nënshkruar nga kryeministri Andrej Plenkoviq dhe presidenti Volodymyr Zelensky si palë pritëse, si dhe presidentja e Kosovës Vjosa Osmani, presidenti i Malit të Zi Jakov Milatoviq, presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq, presidentja e Sllovenisë Natasa Pirc Musar, Natasa Pirc Musar. , Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama, Kryetarja e Këshillit të Ministrave të Bosnje dhe Hercegovinës Borjana Kristo, Kryeministri i Bullgarisë Dimitar Glavçev, Kryeministri i Greqisë Kyriakos Mitsotakis, Kryeministri i Maqedonisë së Veriut Hristijan Mickoski, Zëvendëskryeministri dhe Ministri i Punëve të Jashtme dhe Integrimi Evropian i Moldavisë Mihai Popsoi, Ministrja e Punëve të Jashtme të Rumanisë Luminica-Teodora Odobescu, Ministri i Punëve të Jashtme të Turqisë Hakan Fidan, si dhe Zëvendës Presidentja e Komisionit Evropian Dubravka Suica.
Emisioni i Vuçiqit
Nëse i besohet presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, Deklarata e Dubrovnikut do të ishte edhe më pro-ukrainase, me klauzola për vendosjen e detyrueshme të sanksioneve kundër Federatës Ruse në lidhje me agresionin e saj kundër Ukrainës dhe t’i detyronte pjesëmarrësit për të ofruar mbështetje ushtarake për Ukrainën. Mirëpo, siç pretendon lideri serb, ka qenë ai që ka arritur ta “zbusë” dokumentin.
Askush zyrtarisht nuk e ka hedhur poshtë deklaratën e Vuçiqit. Megjithatë, duke pasur parasysh se të njëjtën histori për “redaktimit të Deklaratës me pëlqimin e Presidentit të Serbisë” e ka shprehur edhe në Samitin e mëparshëm Ukrainë-Evropë Juglindore në Tiranë, duket se është më shumë një marifet PR apo lojë (gjeo)politike e Presidentit serb, se sa ndonjë luftë aktuale që po ndodh prapa skenave.
Në përgjithësi, Vuçiq pothuajse u bë një nga figurat qendrore të ngjarjes së Dubrovnikut. Fillimisht, lideri serb vodhi qendrën e vëmendjes duke vendosur të vinte personalisht në samit në vend që të dërgonte Ministrin e tij të Punëve të Jashtme, Marko Gjuriq, siç ishte planifikuar fillimisht. Më pas ai provokoi thashetheme duke thënë se ai ka insistuar në ndryshimet e Deklaratës përfundimtare…
Preteksti për hiperaktivitetin e tij kontradiktor është i qartë – për presidentin serb, pjesëmarrja në samitin e tretë të Ukrainës ishte një detyrë sfiduese diplomatike.
Së pari, ishte e nevojshme të deklarohej publikisht mbështetja për integritetin territorial të Ukrainës, sepse, përveç riafirmimit të qëndrimit të tij, presidenti i Serbisë shfrytëzon çdo mundësi dhe në këtë kontekst ua kujton të gjithëve rastin e Kosovës (siç bëri në Dubrovnik.).
Së dyti, ai duhej t’i tregonte BE-së (dhe SHBA-së) se Serbia mbështet Ukrainën, megjithëse nuk vendos sanksione kundër Rusisë. Kjo sepse Beogradi nuk do të heqë dorë nga integrimi evropian dhe bashkëpunimi me Perëndimin.
Së treti, Vuçiqit iu desh të krijonte përshtypjen tek “miqtë” e tij dhe radikalët e Moskës në Serbi se ai është një mbrojtës i vërtetë i interesave të Rusisë dhe po bën gjithçka që mundet edhe duke qenë në kushte sfiduese dhe nën presion (nga këtu na del historia me ndryshimet e Deklaratës).
Dhe së katërti, dalja e presidentit serb në Dubrovnik, e cila më 1 tetor shënoi 23 vjet nga fillimi i sulmit serbo-malazez, premtoi një lloj skandali. Këtu, Vuçiq vendosi t’i shmangej thjesht duke u përmbajtur me një shëtitje nëpër Qytetin e Vjetër, duke hequr dorë nga ideja për të pirë “një kafe në Stradun”…
Opozita kroate ishte e indinjuar pse Vuçiq, i cili ishte aleat i Sheshelit dhe Millosheviqit gjatë luftës, u ftua fare në Dubrovnik?
Megjithatë, është e qartë se pjesëmarrja e liderit serb, si të gjithë zyrtarët e tjerë të rangut të lartë nga Evropa Juglindore, ishte e rëndësishme për shkak të objektivit të samitit – të sigurohet një mbështetje e gjerë ndaj Ukrainës nga vendet në të gjithë rajonin në maksimum.
Konkluzione
Me gjithë nuancat dhe sfidat e shumta, organizatorët e forumit përmbushën detyrën e tyre kryesore. Ukraina ishte në gjendje të merrte mbështetje të bashkuar nga vendet e rajonit, që sigurisht është një akt i rëndësishëm solidariteti ndërkombëtar me kauzën e Kievit.
Vetë Zelensky u shpjegoi pjesëmarrësve të samitit pse mbështetja për Ukrainën është thelbësore për vendet e Evropës Lindore, në radhë të parë për rajonin e Ballkanit.
“Rezistenca e Ukrainës ndaj pushtimit rus është një parakusht për stabilitetin tuaj. Nëse Rusia do të pushtonte vendin tonë dhe do të vinte në rrezik të gjithë Evropën Lindore, nuk ka dyshim se rajoni tjetër që Moska do të përdorte për të destabilizuar Evropën do të ishin shtetet baltike ose Ballkani”, theksoi presidenti ukrainas.
