Samiti i BRICS në Kazan nuk u bë vendimtar për Serbinë në aspektin e zgjedhjeve gjeopolitike. Ashtu si më parë, vendi ndoqi politikën e balancimit midis BE-së dhe Rusisë. Megjithatë, marrëdhëniet e Beogradit me partnerët e tij evropianë dhe rusë po shohin një ndryshim.
Moska në fokus
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq, siç dihet, nuk mori pjesë personalisht në samitin e BRICS në Kazan të Rusisë, për shkak të takimeve me krerët e qeverive evropiane. Formalisht, vizita në Beograd e kryeministrave të Greqisë dhe Polonisë mund të shërbejë si një justifikim për anulimin e udhëtimit në Rusi. Megjithatë, ishte një sinjal i qartë që Vuçiq dërgoi në Moskë: BE-ja është aktualisht prioritet i politikës së jashtme për Serbinë.
Megjithatë, “prioriteti” nuk është njëlloj si “ekskluziviteti”.
Prandaj, në përputhje me politikën e jashtme multi-vektoriale të Serbisë, një delegacion i fuqishëm nga qeveria serbe i udhëhequr nga zëvendëskryeministri Aleksandar Vulin udhëtoi në Kazan. Ekipi përfshinte gjithashtu Ministrin e Mbrojtjes Bratislav Hasic, Ministren e Ekonomisë Adriana Mesaroviç dhe ministrin pa portofol Nenad Popoviç, të cilët i dhanë mediave ruse mjaft intervista duke komplimentuar gjerësisht Rusinë.
Edhe pse Serbia nuk është e përgatitur për t’iu bashkuar BRICS-it, sinjali i Beogradit për Moskën ishte i qartë: ajo ka një qëllim të qartë për të zgjeruar dhe thelluar bashkëpunimin serbo-rus.
Mesazhi u forcua papritur nga debati që lindi gjatë vizitës në Serbi, në kuadër të turit diplomatik në Ballkanin Perëndimor, nga presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen.
Shefi i Komisionit Evropian e anuloi takimin me kryeministren Millosh Vuçeviq, pasi që menjëherë para se të caktohej takimi me të, shefi i qeverisë serbe zhvilloi bisedime me ministrin rus të zhvillimit ekonomik, Maksim Reshetnikov. Presidenti i KE-së e anuloi takimin me kryeministrin Vuçeviq pas njoftimit të publikuar në faqen e tij për takimin me ministrin e ekonomisë së Rusisë, sqaroi zëdhënësja e KE-së, Ana Pisonero. Në deklaratë thuhet se të dy vendet planifikojnë të forcojnë bashkëpunimin në fusha ekonomike dhe të tjera. Në këtë kontekst, nuk ka kuptim të mbahet takimi i planifikuar fillimisht, shtoi zëdhënësja.
Megjithatë, para kësaj, von der Leyen zhvilloi një takim mjaft miqësor me Vuçiqin, kështu që lidershipi serb arriti të ruante një ekuilibër edhe këtë herë. Në të njejtën kohë, Beogradi arriti të bindë Moskën se zhvillimi i marrëdhënieve serbo-ruse është fokusi i qeverisë serbe.
Pragmatizmi i Beogradit
Motivimi për “lëvizjen në drejtime të ndryshme njëherësh”, të cilin autoritetet serbe po përpiqen të zbatojnë, bazohet në natyrën krejtësisht pragmatike të marrëdhënieve të Serbisë me partnerët e saj dhe, rrjedhimisht, në politikën e jashtme më pragmatike. Udhëheqja serbe mendon se ndërthurja e integrimit evropian dhe e marrëdhënieve miqësore me Rusinë nuk janë një kontradiktë, por, përkundrazi, një mundësi për të përfituar diçka më tepër në secilin nga këto dy drejtime. Së pari, bëhet fjalë për sigurimin e financimit nga BE-ja që ndodh gjatë procesit të integrimit të vendeve në BE dhe nga ana tjetër, gazi i lirë rus në këmbim për besnikërinë e Beogradit.
Shumë vektorë gjeopolitikë për Serbinë në praktikë nuk ndjell një zgjedhje ekzistenciale midis Perëndimit ose Lindjes, por akses si në burimet e BE-së, ashtu edhe ato të Rusisë. Kjo politikë ka funksionuar me sukses për vite të tëra, dhe arritjet e fundit të ekonomisë serbe janë pasojë e këtij drejtimi të politikës së jashtme.
Për shkak të faktit se politika e jashtme aktuale është e dobishme për Serbinë, nuk ka arsye të pritet që Beogradi ta braktisë këtë politikë multivektoriale. Vetëm një ndryshim i jashtëm ose, më saktë, një ndryshim në politikën e aktorëve të jashtëm ndaj Serbisë mund t’i japë fund këtij akti balancues mes rrugës lindore dhe perëndimore.
Pauzë në integrimin evropian
Refuzimi i kreut të Komisionit Evropian për t’u takuar me kryeministrin serb deri diku mund të shihet si një paralajmërim për Beogradin. Përmbajtja e këtij mesazhi është e thjeshtë: në kushtet e sotme gjeopolitike, zhvillimi i marrëdhënieve me Rusinë është i papajtueshëm me integrimin evropian.
Nëse Beogradi shpresën të thellojë bashkëpunimin serbo-rus, Brukseli mund të kalojë nga paralajmërimet simbolike në hapa më konkretë në të ardhmen. Kjo mund të përfshijë kufizimin e financimit për Serbinë nga buxheti i BE-së.
Një veprim i tillë është diskutuar prej kohësh në lidhje me refuzimin e Beogradit për të përafruar politikën e tij të jashtme me atë të BE-së, domethënë hezitimin e tij për të vendosur sanksione ndaj Rusisë.
Besnikëria e Serbisë ndaj Rusisë e ka ndalur tashmë procesin e integrimit tl saj evropian – sepse kapitujt e rinj të negociatave nuk janë hapur për të tretin vit radhazi – por vendosmëria e evropianëve nuk ka qenë e mjaftueshme për ta bllokuar zyrtarisht integrimin evropian të Serbisë, ose të paktën të bllokojë financimin e Beogradit në kuadër të programeve evropiane.
Nëse Bashkimi Evropian do të ishte më i vendosur që t’i shohë të gjitha vendet kandidate të harmonizojnë politikën e tyre të jashtme, pezullimit i integrimit evropian të Serbisë mund të jetë një opsion. Të paktën pas demarshit të Beogradit nga Ursula von der Leyen, opsione të tilla duken disi më të realizueshme.
Propozimet ruse
Ndërkohë, për Rusinë, nuk mjafton më të shohë besnikërinë e Beogradit që përfshin shmangien e sanksioneve të BE-së, nuk mjafton më të ruajë bashkëpunimin në fushën ekonomike dhe, në veçanti, të energjisë. Kështu që Beogradi do të duhet të paguajë një çmim shtesë për gazin e lirë, dhe nuk ka të bëjë me paratë. Në këmbim, Moska dëshiron ta shohë Beogradin të përfshirë në kampin e aleatëve të saj gjeopolitikë, mes vendeve që pozicionohen si një alternativë ndaj botës perëndimore.
Më parë, Serbia – i vetmi shtet në Evropë – nënshkroi një marrëveshje të tregtisë së lirë me EAEU (Bashkimi Ekonomik Euroaziatik), u bë vëzhguese në Asamblenë Parlamentare të CSTO (Organizata e Traktatit të Sigurisë Kolektive). Tani është radha e përfshirjes së saj në BRICS, si një bashkim global antiperëndimor (siç e sheh Rusia).
Ftesa personale për të marrë pjesë në samitin në Kazan ishte një ofertë që Vuçiqi supozohej se nuk mund ta refuzonte. Megjithatë, edhe pse ai në fund e bëri këtë, delegacioni i madh serb që u dërgua në forumin e BRICS, intervistat më komplimentuese të zyrtarëve të qeverisë serbe me mediat ruse dhe, në fund, premtimi i Vuçiqit për të ardhur në Moskë për festimet e Ditës së Fitores më 9 maj 2025, duhet të kanë lënë një përshtypje pozitive në Kremlin dhe kanë kompensuar disi mungesën e presidentit në Kazan.
Në të ardhmen mund të presim që politika serbe e refuzimit të sanksionimit të Rusisë të vazhdojë. Gjithashtu, do të shohim forcimin e bashkëpunimit ruso-serb në fusha të ndryshme. Bëhet fjalë, para së gjithash, për përfshirje më të madhe të Serbisë në BRICS dhe në të gjitha formatet e tjera antiperëndimore.
Zhvendosja drejt Moskës
Bie në sy edhe dëshira e Moskës për të siguruar një besnikëri më të madhe nga Beogradi në sferën ushtarako-politike. Nuk është rastësi që një nga përfaqësuesit e Serbisë në samitin e BRICS, Ministri i Mbrojtjes dhe kreu i delegacionit, zëvendëskryeministri Vulin, iu desh t’i zgjidhte me kujdes fjalët kur u përgjigjej pyetjeve të mediave ruse që ishin “në margjinat e samitit të Kazanit” për perspektivat e importit të armëve ruse nga Serbia dhe luftës ruso-ukrainase.
Menjëherë pas vizitës në Kazan, Vulin udhëtoi për në Minsk, ku mori pjesë në një konferencë mbi sigurinë euroaziatike (e cila, në fakt, u mblodh në bazë të CSTO). Zëvendëskryeministri serb zhvilloi gjithashtu bisedime të veçanta me ministrin e Punëve të Jashtme të Rusisë Sergei Lavrov dhe ministrin e Mbrojtjes të Bjellorusisë, Viktor Khrenin.
Në të ardhmen mund të presim forcimin e këtij vektori ushtarako-politik, sepse është shumë e rëndësishme që Rusia jo vetëm ta tërheqë Serbinë në anën e saj, por edhe të bllokojë çdo bashkëpunim, qoftë edhe hipotetik, serbo-perëndimor dhe serbo-ukrainas në këtë zonë.
Një anim drejt Moskës dhe satelitëve të saj garantohet që do të theksojë ndryshimet midis Beogradit dhe Brukselit dhe do ta vështirësojë maksimalisht aktin e preferuar balancues që Vuçiqi bën mes këtyre dy vendeve.
Sigurisht, është teknikisht e mundur ta balancosh një biçikletë mbi një litar ndërkohë që edhe zhonglon objekte të ndryshme. Por për sa kohë?
