- Republika Srpska ndalon kategorikisht zbatimin e ligjit dhe sistemin e drejtësisë së BeH
Më 27 shkurt, në një seancë të posaçme, Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska (NSRS) miratoi ligje emergjente që ndalojnë zbatimin e ligjit dhe organet gjyqësore të Bosnjë dhe Hercegovinës të veprojnë në territorin e RS. Këto përfshijnë Gjykatën e BeH, Gjykatën e Lartë të BeH, Zyrën e Prokurorit dhe SIPA (Agjencia Shtetërore e Hetimit dhe Mbrojtjes), të cilat NSRS i sheh si “institucione jashtëkushtetuese të BeH”. Është miratuar edhe ligji për ndryshimin e Kodit Penal të Republikës Srpska, sipas të cilit moszbatimi i vendimeve të institucioneve të Republikës Srpska në institucionet e BeH ose organet e vetëqeverisjes lokale dënohet me burgim deri në pesë vjet.
Më 5 mars, Presidenti i Republikës Srpska, Milorad Dodik, nënshkroi një dekret për miratimin e ligjeve të miratuara në seancën e posaçme të NSRS. Ligjet e miratuara rivendosin agjencinë dhe juridiksionin kushtetues të Republikës Srpska, tha Dodik pas nënshkrimit të legjislacionit.
Ligjet u shpallën menjëherë në Gazetën Zyrtare të RS dhe kështu hynë në fuqi.
Ministrja e Administratës dhe Vetëqeverisjes Lokale e Republikës Srpska, Senka Jujiq, shpalli ligjet që synojnë mbrojtjen e rendit kushtetues të Republikës Srpska dhe të drejtave dhe lirive të qytetarëve të saj.
Në të njëjtën kohë, vëzhguesit vënë në dukje se ligjet u miratuan pasi gjykata e Bosnje dhe Herzegovinës dënoi Presidentin e RS Dodik me një vit burg në 26 shkurt për mosrespektim të vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë të komunitetit ndërkombëtar në BeH. Atij i ndalohet edhe mbajtja e postit të presidentit për gjashtë vjet.
Nënkryetari i Republika Srpska, politikani boshnjak Qamil Durakoviq, duke komentuar mbi miratimin e ligjeve të RS, tha se Dodik “de facto kreu një grusht shteti dhe e ndau Republikën Srpska nga Bosnja dhe Hercegovina”.
Durakoviq theksoi se hapi i ardhshëm do të ishte ankimi në Gjykatën Kushtetuese të Bosnjë dhe Hercegovinës dhe një vendim gjyqësor. “Vetëm atëherë do të shohim nëse kemi apo jo shtet. Vetëm atëherë do të shohim nëse kemi një komunitet ndërkombëtar që është i detyruar të mbrojë paqen dhe Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit apo jo”, tha nënkryetari i Republika Srpska.
Ekspertët nuk ishin në gjendje të përcaktonin qartë se si do të dukej zbatimi i ligjeve të reja të RS në praktikë, por ata bien dakord për një gjë: është krijuar një vakum ligjor që mund të plotësohet vetëm me një vendim të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjë-Hercegovinës. Nëse Republika Srpska nuk respekton vendimin e Gjykatës Kushtetuese të Bosnjë-Hercegovinës, Bosnje-Hercegovinës do t’i duhet ndihma e bashkësisë ndërkombëtare për të zgjidhur çështjen.
- Protesta e opozitës në parlamentin serb
Sesioni i parë i seancës së rregullt pranverore të Kuvendit të Serbisë më 4 mars u shënua nga incidente të shumta. Pas vendosjes së rendit të ditës, sipas së cilit duhej të diskutohej për projektligjet e qeverisë, deputetët e opozitës ndezën bomba tymi, flakë, frynë vuvuzela dhe bilbila në sallën e seancave dhe hodhën vezë e shishe. Gjithashtu, një përleshje dhe madje edhe një përleshje shpërtheu mes ligjvënësve dhe kryetarja e parlamentit Ana Brnabiq u lag me ujë. Tre ligjvënës nga shumica qeverisëse u prekën. Në veçanti, një deputete, e cila është në muajin e tetë të shtatzanisë, u ndje e sëmurë dhe një deputete tjetër pësoi një goditje në tru.
Deputetët e opozitës protestuan kundër rendit të ditës të miratuar nga mazhoranca qeverisëse. Sipas opozitës, qeveria, e cila në fakt është tërhequr pas dorëheqjes së kryeministrit Millosh Vuçeviq në shkurt të këtij viti, nuk do të paraqesë asnjë projektligj. Ndaj parlamenti duhet të diskutojë vetëm për plotësimin e kërkesës së studentëve që protestojnë prej disa muajsh dhe të miratojë zyrtarisht dorëheqjen e kryeministrit Vuçeviq.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq i cilësoi incidentet në parlamentin serb si një “akt huliganizmi” dhe kërkoi që përgjegjësit për dhunën në dhomë të mbahen para përgjegjësisë sipas kodit penal.
Pas një fillimi të stuhishëm të sesionit pranveror, parlamenti serb rifilloi punën më 5 mars. Institucionet “nuk do të tërhiqen përballë egërsisë dhe terrorizmit”, tha kryetarja Ana Brnabiç.
Në seancë pritet të vendoset për dorëheqjen e kryeministrit Millosh Vuçeviq, por, siç ka raportuar Brnabiq, kjo do të bëhet pasi të përfundojë diskutimi i të gjitha pikave të rendit të ditës.
Shumica e deputetëve të opozitës nuk marrin pjesë në seanca. Shefi i grupit parlamentar, deputeti i Frontit të Majtë të Gjelbër, Radomir Lazoviq, tha se deputetët e opozitës nuk po marrin pjesë në punën e parlamentit për të mos kontribuar në krijimin e një “imazhi të rremë të normalitetit”.
BE-ja dënoi ngjarjet në parlamentin serb më 4 mars, duke shprehur shqetësim të thellë për përçarjen dhe dhunën në parlament, sipas Shërbimit Evropian të Veprimit të Jashtëm (EEAS). Parlamenti duhet të jetë një vend për debat demokratik në interes të të gjithë qytetarëve dhe duhet të luajë plotësisht rolin e tij, thuhet në deklaratë.
Shqetësim për incidentet dhe dhunën në parlamentin serb shprehu edhe Komisionerja Evropiane për Zgjerim Marta Kos. Ajo bëri thirrje për de-përshkallëzimin duke krijuar kushte për një dialog gjithëpërfshirës me të gjitha palët e interesuara.
Nën presionin e Brukselit, Beogradi mund të përfshihet në dialog me opozitën. Në një rast të tillë nuk përjashtohet që si rezultat i një konsensusi politik të caktohen zgjedhje të parakohshme parlamentare.
- Hungaria, Maqedonia e Veriut do të bashkëpunojnë me doemos
Maqedonia e Veriut dhe Hungaria do të bashkëpunojnë edhe më ngushtë në baza dypalëshe. Kështu deklaruan kryeministrat e dy vendeve, Viktor Orbán dhe Hristiyan Mickoski, në Budapest, ku më 3-4 mars u mbajt samiti i qeverisë hungarezo-maqedonase.
Orbán vuri në dukje se Maqedonia e Veriut, Hungaria dhe Serbia i përkasin të njëjtit rajon ekonomik, një territor që mund të jetë një zonë e përbashkët ekonomike me potencial të madh ekonomik. Por meqenëse Maqedonia e Veriut dhe Serbia janë jashtë BE-së, zhvillimi mund të sigurohet vetëm përmes zhvillimit të marrëdhënieve intensive dypalëshe midis vendeve, shtoi ai.
Procesi i anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Evropian ka zgjatur shumë dhe kryeministri hungarez Orban beson se vetëm anëtarët e BE-së janë përgjegjës për këtë. Hungaria nuk mund të ndikojë në proces, por mund të “bashkëpunojë sa më ngushtë me Maqedoninë,” vuri në dukje ai.
Kryeministri Mickoski, në konferencën e përbashkët për shtyp me homologun e tij hungarez, theksoi se anëtarësimi në BE ka qenë gjithmonë synim strategjik i Maqedonisë së Veriut dhe i tillë do të mbetet edhe në të ardhmen. Në të njëjtën kohë, ai shprehu zhgënjimin që procesi tani është në të njëjtën pikë si 20 vjet më parë, ndonëse, sipas tij, qytetarët e Maqedonisë tashmë kanë bërë sakrifica të mëdha për ta realizuar atë. Mickoski shprehu shpresën se progresi do të rifillojë në të ardhmen e afërt, para së gjithash me mbështetjen e Hungarisë.
Kryeministri maqedonas falënderoi qeverinë hungareze për mbështetjen e vazhdueshme dhe theksoi se në samit është biseduar për thellimin e mëtejmë të bashkëpunimit dypalësh, para së gjithash në realizimin e projekteve infrastrukturore, në sektorin ushtarak dhe të sigurisë, si dhe në sferën kulturore.
Samiti i qeverisë dhe takimi i krerëve të qeverive të Maqedonisë së Veriut dhe Hungarisë shënuan një fazë tjetër të bashkëpunimit edhe më të ngushtë mes dy vendeve. Në fakt, ky u bë një tjetër konfirmim se Orban arriti të ndërtojë një komunitet në Ballkan besnik ndaj qeverisë së Budapestit, i cili përfshin Maqedoninë e Veriut, Serbinë dhe Republikën Srpska në Bosnje dhe Hercegovinë.
- Kosova arreston ‘spiunin serb’
Jelena Gjukanoviq, punonjëse e Misionit të OSBE-së në Prishtinë dhe banore e Mitrovicës së Veriut, u ndalua më 28 shkurt në pikën kufitare në Jarinje në veri të Kosovës nën dyshimin për spiunazh. Zyra e prokurorit tha se arrestimi pasoi disa muaj hetimesh.
Gjykata Themelore në Prishtinë, më 2 mars, në një seancë me dyer të mbyllura vendosi që të dyshuarit t’i caktojë një muaj paraburgim.
Misioni i OSBE-së në Prishtinë tha se iu drejtua institucioneve përkatëse dhe Sekretariatit të organizatës në Vjenë për të siguruar një proces të rregullt.
Disa media kosovare pretendojnë se personi i arrestuar është ‘spiune’ e Agjencisë Serbe të Sigurisë dhe Informacionit (BIA).
Gruaja mund të përballet me deri në pesë vjet burg nëse shpallet fajtore për spiunazh ose mbledhje të të dhënave për inteligjencën e huaj ose lehtësim të punës së agjencisë.
Ky nuk është incidenti i parë që përfshin përfaqësues të një organizate ndërkombëtare që dyshohen për aktivitete malinje ndaj Kosovës. Gjashtë vjet më parë, një shtetas rus, punonjës i Misionit të OKB-së, u arrestua në Kosovë për ndihmën në organizimin e protestave serbe në veri të vendit.
