- Samiti Ukrainë-Evropa Juglindore u mbajt në Odesa, Ukrainë
Në samitin e 11 qershorit, udhëheqësit diskutuan çështjet e forcimit të sigurisë rajonale, parandalimit të kërcënimeve hibride, si dhe çështjet e tregtisë, sigurimit të energjetikës, minimit, rindërtimit të Ukrainës dhe ndihmës humanitare.
Eventi që u mbajt në Odesa ishte samiti i katërt Ukrainë-Evropë Juglindore. Të mëparshmit u mbajtën në Athinë, Greqi, më 21 gusht 2023; Tiranë, Shqipëri, më 28 shkurt 2024; dhe Dubrovnik, Kroaci, më 9 tetor 2024.
Në samitin e Odesës morën pjesë Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq, Presidenti i Malit të Zi Jakov Milatoviq, Kryeministri i Republikës së Kroacisë Andrej Plenkoviq, Kryetarja e Parlamentit të Republikës së Shqipërisë Elisa Spiropali, Zëvendëskryeministrja e Parë dhe Ministri i Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor të Republikës së Maqedonisë së Veriut Izet Mexhiti, si dhe Presidenti i Ukrainës Volodymyr Zelensky, Presidenti i Rumanisë Nikušor Dan, Presidentja e Republikës së Moldavisë Maia Sandu, Kryeministri i Republikës Greke Kyriakos Mitsotakis, Kryeministri i Republikës së Bullgarisë Rosen Zhelyazkov dhe Zëvendëskryeministrja dhe Ministrja e Punëve të Jashtme dhe Evropiane e Republikës së Sllovenisë Tanja Fajon.
Për herë të parë, përfaqësuesit e Kosovës nuk ishin pjesëmarrës në takimin Ukrainë-Evropë Juglindore.
Pas samitit, të gjithë pjesëmarrësit, përveç Presidentit Vuçiq të Serbisë, e mbështetën deklaratën e përbashkët.
Dokumenti, para së gjithash, “në termat më të forta të mundshme” dënon “luftën brutale të agresionit të Rusisë kundër Ukrainës”, e cila është “një krim i rëndë kundër popullit ukrainas, një shkelje flagrante e të drejtave ndërkombëtare”, “një kërcënim i rëndë për paqen, sigurinë dhe stabilitetin në mbarë kontinentin evropian dhe globalisht”, dhe riafirmon “mbështetjen e palëkundur për pavarësinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës”.
Deklarata dënon “krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit të kryera nga forcat e armatosura ruse dhe formacionet e tjera ushtarake në dhe kundër Ukrainës” dhe riafirmon rëndësinë e “hetimeve efektive dhe të pavarura të krimeve të luftës të Rusisë kundër ukrainasve”.
Pjesëmarrësit në samit i bënë gjithashtu thirrje komunitetit ndërkombëtar të “ruajë dhe forcojë më tej sanksionet kundër Federatës Ruse”.
***
“Deklarata që u miratua nuk ishte e lehtë apo e thjeshtë për ne, dhe kjo është arsyeja pse unë abstenova, dhe kjo është arsyeja pse emri im dhe Serbia nuk janë midis nënshkruesve të deklaratës”, tha Presidenti Aleksandar Vuçiq pas ngjarjes në Odesa, duke shtuar se teksti i deklaratës i referohet sanksioneve kundër Rusisë, prandaj Serbia nuk e nënshkroi atë. “Nuk mund të shkosh kundër vetes, vendit tënd dhe politikës që po ndjek”, shtoi ai.
Presidenti serb vuri në dukje gjithashtu se e dinte që shumë njerëz në Serbi po reagonin emocionalisht kundër Ukrainës dhe pyeti se çfarë kishte bërë Ukraina kundër Serbisë. “Sepse Ukraina është një vend që nuk i ftoi përfaqësuesit e Prishtines këtu (në samitin në Odesa). A duhet t’i falënderojmë për këtë? Mendoj se duhet. Dhe për çfarë mund t’i kritikoj? Ata më lejuan të isha këtu, të isha i përmbajtur, të mos nënshkruaja dhe të mos e vendosja Serbinë si nënshkruese të deklaratës. Çfarë tjetër doni të gjithë ju? Si nga Ukraina ashtu edhe nga ne. Çfarë mund të doni vërtet nga politika serbe? Mendoj se ky është kulmi që një vend i vogël mund të arrijë, të zbatojë politikën e vet në mënyrë të pavarur. Jam krenar për këtë”, tha ai.
Presidenti serb theksoi se shpreson që niveli i bashkëpunimit midis Serbisë dhe Ukrainës të përmirësohet dhe të ngrihet në nivelin më të lartë të mundshëm. “Ne do të jemi të dobishëm jo vetëm në ndihmën humanitare, por edhe në çështje të tjera. Madje propozova disa modele dhe drejtime të reja bashkëpunimi midis Serbisë dhe Ukrainës”, tha ai.
Gjatë samitit, presidenti serb tha se Serbia do të donte të rindërtonte një ose dy qytete ose një rajon më të vogël në Ukrainë dhe kështu të ofronte mbështetje për qytetarët e atij vendi. “Shpresoj se mund të bëjmë diçka për popullin ukrainas pa ndonjë slogan të lartë apo diçka të tillë”, tha Vuçiq.
- Mali i Zi i bashkohet EUMAM-it
Më 12 qershor, parlamenti malazez votoi për të dërguar personel ushtarak malazez në misionin EUMAM në mbështetje të Ukrainës.
Bashkimi Evropian miratoi krijimin e Misionit të Ndihmës së Bashkimit Evropian në Ukrainë (EUMAM Ukrainë) më 17 tetor 2022. Objektivi i Misionit është të kontribuojë në forcimin e aftësive ushtarake të Forcave të Armatosura të Ukrainës për të kryer në mënyrë efektive misione luftarake në mënyrë që të ndihmojë Ukrainën të mbrojë integritetin e saj territorial brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht, të sigurojë në mënyrë efektive sovranitetin e saj dhe të mbrojë civilët.
Misioni përfshin kryesisht trajnimin e personelit ushtarak ukrainas në territorin e vendeve evropiane.
Projektvendimi për pranimin e Malit të Zi në EUMAM ishte paraqitur në parlament nëntë muaj më parë, duke pritur miratimin që atëherë. Në fjalimin e tij para parlamentit më 12 qershor, Ministri i Mbrojtjes i Malit të Zi, Dragan Krapoviç, theksoi se trupat malazeze nuk do të vendoseshin në Ukrainë, por në vend të kësaj do të kryenin role jo-luftarake brenda misionit të BE-së. “Nuk ka dyshim apo mundësi që ndonjë ushtar malazez të vendoset në tokën ukrainase”, tha Krapoviç vazhdimisht, duke shpjeguar vendimin. “Dua që kjo të jetë e qartë si kristali. Unë kurrë nuk do ta mbështesja një gjë të tillë. Të gjitha aktivitetet e misionit kryhen në territorin e BE-së, në Poloni dhe Gjermani”, theksoi ministri.
Vendimi për pjesëmarrjen e Malit të Zi në EUMAM u mbështet nga 49 nga 81 anëtarë të parlamentit malazez, me tre abstenime. Anëtarët e Lëvizjes Evropa Tani të Kryeministrit Milojko Spajiç, Partia Demokratike, Partia Boshnjake, Partia Popullore Socialiste, Partia Demokratike e Socialistëve, Socialdemokratët, Iniciativa Qytetare Kroate dhe shumica e anëtarëve të koalicionit Për të Ardhmen e Malit të Zi, i cili konsiderohet pro-rus, votuan “pro”, përfshirë udhëheqësin e forcës politike të lartpërmendur dhe partinë Demokracia e Re Serbe, Kryetarin e Parlamentit Andrija Mandiç. Anëtarë të tjerë të bllokut Për të Ardhmen e Malit të Zi, anëtarë të Partisë Demokratike Popullore të udhëhequr nga Milan Knezheviq, abstenuan. Askush nuk votoi kundër.
Vendimi i miratuar nga Parlamenti i Malit të Zi, dhe veçanërisht qëndrimi i Mandić dhe bashkëpunëtorëve të tij, ka tërhequr kritika shkatërruese nga forcat jashtëparlamentare pro-ruse dhe mediat pro-ruse në Mal të Zi, të cilët kanë akuzuar kryetarin e parlamentit dhe Parlamentin e Malit të Zi në përgjithësi për një “krizë identiteti” dhe “tradhti”. Fakti që vendimi për të ofruar ndihmë për Ukrainën u votua më 12 qershor, Ditën e Rusisë, ishte veçanërisht skandaloz për forcat pro-ruse. Në të njëjtën kohë, Ministri i Mbrojtjes Krapović, duke komentuar votimin, vuri në dukje se nuk ishte i befasuar që deputetët e Demokracisë së Re Serbe të Mandić votuan për të dërguar ushtarë malazezë në misionin e BE-së për të ndihmuar Ukrainën. Ai tha se koalicioni qeverisës përfshin partinë e Mandić, e cila ka një marrëveshje brenda shumicës qeverisëse që mbulon “një gamë të tërë çështjesh” dhe se kjo marrëveshje po zbatohet.
- Partia në pushtet triumfon në zgjedhjet lokale në Serbi
Zgjedhjet lokale u mbajtën në Zajeçar dhe Kosjeric në Serbinë perëndimore dhe lindore të dielën, më 8 qershor. Në të dyja komunat, Partia Progresive Serbe (Srpska napredna stranka, SNS) ishte në pushtet, duke gëzuar gjithashtu shumicën në nivel republikan.
Zgjedhjet e 8 qershorit shërbyen si një provë e parë zgjedhore për autoritetet serbe që nga fillimi i protestave të studentëve në shkallë të gjerë për 16 vdekjet e shkaktuara nga shembja e tendës në stacionin hekurudhor të Novi Sadit në nëntor 2024. Kosjeric u bë gjithashtu vendi i parë ku studentët zyrtarisht bënë thirrje për një opozitë të bashkuar dhe mbështetën listën e opozitës.
Sipas të dhënave paraprake nga komisioni zgjedhor, numri më i madh i votuesve në Koserić votuan për listën “Ne damo Srbijo – Aleksandar Vučić” (“Nuk do ta japim Serbinë – Aleksandar Vučić”) të Partisë Progresive Serbe. Partia në pushtet mori 51 vota më shumë se opozita, duke vulosur 14 mandate, një më shumë se sa fitoi opozita.
Lista e opozitës “Të Bashkuar për Kosjerić” fitoi 13 nga 27 mandate.
Në Zajeçar, lista “Ne damo Srbiju – Aleksandar Vučić” gjithashtu fitoi më shumë vota, më shumë se 48 përqind, 27 mandate nga 50, tregojnë të dhënat paraprake.
Lista e opozitës “Promena u koju verujemo” (“Ndryshimet në të cilat besojmë”) fitoi mbi 33 përqind dhe 19 mandate. Një parti tjetër opozitare, “Ujedinjeni za spas Zaječara” (“Të Bashkuar për shpëtimin e Zajeçarit”), ka mbi 7 përqind dhe katër mandate.
Organizata CRTA (Qendra për Kërkim, Transparencë dhe Llogaridhënie, Qendra për Kërkim, Transparencë dhe Llogaridhënie) raportoi shkelje të shumta gjatë fushatës zgjedhore dhe procesit të votimit.
“Zgjedhjet në Zajeçar dhe Koseriç u mbajtën në kushte jashtëzakonisht të padrejta dhe jo të lira, ndërsa atmosfera në ditën e zgjedhjeve i ngjante një gjendjeje rrethimi. Fushata zgjedhore u shënua nga presioni sistematik institucional, dhuna mediatike dhe fizike, gjë që çoi në një ditë votimi të mbushur me frikë dhe ankth midis banorëve të dy komuniteteve lokale.
Dita e zgjedhjeve në Koseriç nuk ishte as e lirë dhe as e drejtë, ndërsa në Zajeçar rezultati nuk pasqyroi vullnetin e qytetarëve, pasi shkelje serioze u regjistruan në deri në 19% të qendrave të votimit”, tha raporti i CRTA-së.
Opozita i kontestoi rezultatet e zgjedhjeve.
Në të njëjtën kohë, Presidenti serb Aleksandar Vuçiq falënderoi banorët e Koseriç dhe Zajeçar për “besimin e tyre të madh” dhe ftoi të gjithë “ata që mendojnë ndryshe në të gjitha nivelet” në negociata dhe marrëveshje. “Sa më shumë emërues të përbashkët të gjejmë, aq më mirë do të jetë për vendin tonë”, tha Vuçiq në një postim në rrjetet sociale më 9 qershor.
Analistët po i shohin zgjedhjet lokale në Koseric dhe Zajecar si një provë si për qeverinë ashtu edhe për opozitën, përpara zgjedhjeve të mundshme të parakohshme. Rezultatet e zgjedhjeve të 8 qershorit treguan kështu se partia e Vuçiqit, megjithëse ruan një shans për të mbajtur pushtetin, është në një avantazh të vogël, gjë që mbart rreziqe të konsiderueshme.
- Zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Serbi do të mbahen në fund të 2026 ose në fillim të 2027.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq e njoftoi këtë në konferencën e sigurisë GLOBSEC 2025 në Pragë.
Presidenti serb tha se protestuesit po kërkonin zgjedhje, por Serbia aktualisht ka shumë punë për të bërë në lidhje me ngjarjen ndërkombëtare Expo dhe në fushën e integrimit evropian.
“Zgjedhjet do të mbahen ose në fund të vitit të ardhshëm ose në fillim të vitit 2027. Ne patëm zgjedhje një vit më parë dhe tani kemi shumë punë për të bërë për t’u përgatitur për Expo 2027. Gjithashtu duhet të punojmë shumë në rrugën tonë evropiane. Pastaj populli do të vendosë se kush do të marrë drejtimin e vendit”, tha Vuçiq.
Siç është raportuar më parë, studentët që morën pjesë në protestat antiqeveritare kishin paraqitur kërkesa që autoritetet të shpallnin zgjedhje të parakohshme parlamentare. Protestuesit i quajtën zhvillimet aktuale në vend “një pikë kthese vendimtare për Serbinë” dhe paralajmëruan se, nëse zgjedhjet nuk shpallen brenda një afati kohor të arsyeshëm, ata do të nisin veprime të mosbindjes civile për të mos lejuar që sistemi, i cili, sipas përkufizimit të tyre, injoron vullnetin publik, të funksionojë normalisht.
Sipas analistëve, pas zgjedhjeve lokale në Zajeçar dhe Koserić, Vuçiq e kuptoi se thirrja e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në të ardhmen e afërt do të ishte një rrezik shumë i madh për të. Prandaj, ai do të përpiqet të rrisë vlerësimet popullore të forcës së tij politike, Partisë Progresive Serbe, përmes projekteve të suksesshme si Expo 2027, përpara se të nisë një fushatë të re zgjedhore mbarëkombëtare.
- Lideri i partisë kryesore opozitare të Serbisë arrestohet në Republikën Srpska (BeH)
Kreu i Partisë Demokratike Serbe (SDS) dhe kryetari i bashkisë së qytetit të Teslić (Republika Srpska, Bosnjë dhe Hercegovinë), Milan Milicevic, u arrestua më 9 qershor si pjesë e Operacionit Bllok kundër korrupsionit të drejtuar nga Ministria e Punëve të Brendshme të Republikës Srpska.
Partia Demokratike Serbe është forca kryesore opozitare në Republikën Srpska, kundërshtarja kryesore e Unionit të Social Demokratëve të Pavarur (SNSD) në pushtet të udhëhequr nga Presidenti i RS Milorad Dodik.
Së bashku me Milicevic, policia e RS arrestoi dy deputetë vendas që përfaqësonin gjithashtu partitë opozitare.
Të arrestuarit dyshohen për pranim ryshfeti dhe “tregti ndikimi”. Gjykata e Qarkut të Banja Lukës ka autorizuar disa kontrolle në vende të lidhura me të dyshuarit.
Gjatë bastisjeve, policia thuhet se sekuestroi 400,000 marka boshnjake, ose rreth 200,000 euro, nga Miliçeviç dhe 50,000 marka, ose rreth 25,000 euro, nga një person tjetër i shënjestruar në këtë rast.
“Paratë e gjetura nuk janë me origjinë kriminale”, tha Miliçeviç pas arrestimit të tij, duke këmbëngulur se çështja e tij ishte e motivuar politikisht.
“Ky është një përpjekje e qartë për frikësim politik dhe kaos” nga Unioni i Social Demokratëve të Pavarur në pushtet i Milorad Dodik, theksoi Partia Demokratike Serbe.
Arrestimi i Milan Miliçeviç e ka bërë të pamundur zbatimin e planit të opozitës, të hartuar së bashku me partitë në Federatën e Bosnjës dhe Hercegovinës, për të përjashtuar Unionin e Social Demokratëve të Pavarur të Milorad Dodik nga koalicioni qeverisës në nivelin e Bosnjës dhe Hercegovinës.
Puna e qeverisë qendrore të BeH është bllokuar për disa muaj pasi partitë e bashkuara në koalicionin “Trojka” – Partia Socialdemokrate e BeH (SDP BeH), Narod i pravda (“Populli dhe Drejtësia”) dhe Naša stranka (“Partia Jonë”) – thyen marrëveshjen e koalicionit me SNSD-në e Dodikut për shkak të veprimeve të tij jokushtetuese. Më 9 maj, një koalicion i partive opozitare në Republika Srpska, i udhëhequr nga Partia Demokratike Serbe, nënshkroi një platformë për bashkëpunim me koalicionin e Trojkës, që synonte krijimin e një të riu në nivel shtetëror dhe zhbllokimin e institucioneve shtetërore. Tani këto plane me sa duket janë në pritje.
- Serbia dhe Kosova nuk arrijnë asnjë marrëveshje konkrete pas raundit të fundit të bisedimeve të ndërmjetësuara nga BE
Peter Sorensen, Përfaqësuesi i ri Special i BE-së për Dialogun Beograd-Prishtinë, u takua me negociatorët kryesorë nga Serbia dhe Kosova, Petar Petkoviq dhe Besnik Bislimi, më 10 qershor në Bruksel. Bisedimet në Bruksel u zhvilluan në disa formate – delegacionet serbe dhe të Kosovës zhvilluan takime të ndara dypalëshe me delegacionin e BE-së, si dhe një takim trepalësh, i pari që kur Sorensen pasoi Miroslav Lajçak si negociator. Takimi i mëparshëm midis përfaqësuesve të Serbisë dhe Kosovës i ndërmjetësuar nga BE-ja u zhvillua në Bruksel në dhjetor 2024.
“Organizuam një takim të gjatë mes Kryenegociatorëve të Kosovës dhe Serbisë në Bruksel. Folëm për avancimin e normalizimit të marrëdhënieve të tyre, në përgatitje të një takimi të nivelit të lartë të Dialogut, detyrimet e zbatimit në pritje dhe çështjet aktuale. Ramë dakord të vazhdojmë diskutimin së shpejti”, shkroi Përfaqësuesi Special i BE-së për Dialogun Beograd-Prishtinë në platformën X.
Petkoviq, Drejtor i Zyrës për Kosovën dhe Metohinë dhe kryenegociatori i Beogradit, tha se bisedimet ishin të vështira dhe të tensionuara. Sipas tij, Beogradi po këmbëngul në normalizim, i cili duhet të fillojë me de-eskalimin e situatës në veri të Kosovës dhe formimin e Asociacionit të Komunave Serbe (Zajednica српских општина, ZSO) në Kosovë.
“Gjëja më e rëndësishme është që të formohet Asociacioni i Komunave Serbe dhe të vazhdojë diskutimi për statutin e Asociacionit të Komunave Serbe. Kjo u pezullua një vit e gjysmë më parë. Prishtina nuk donte të vazhdonte diskutimin e çështjes. Dhe pastaj u mor vendimi i tmerrshëm për të hequr dinarin. Duhet të diskutojmë statutin dhe të krijojmë Asociacionin e Komunave Serbe”, tha Petkoviq.
Sipas Besnik Bislimit, “është shumë herët për të folur për rezultate konkrete”, por “Sorensen ka një vizion pak a shumë të qartë se si do të vazhdojë në takimet e ardhshme”. Bisedimet në Bruksel rezultuan në një marrëveshje për të vazhduar negociatat në një nivel më teknik në fillim të korrikut, ndërsa ndërkohë, ndërmjetësi i BE-së në dialog, Peter Sorensen, dhe ndihmësit e tij do të vizitojnë Beogradin dhe Prishtinën.
