- Parlamenti Evropian miraton raportet mbi Bosnjën dhe Hercegovinën, Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut.
Raporti mbi Shqipërinë thekson konsensusin e gjerë politik brenda vendit dhe mbështetjen e fortë popullore për anëtarësimin në BE, si dhe harmonizimin e plotë të politikave të saj të jashtme dhe të sigurisë me ato të Unionit.
“Ne mirëpresim progresin e shpejtë që ka bërë ‘kandidati kryesor i anëtarësimit’ gjatë viteve të fundit. Shqipëria është një partner i fortë dhe i besueshëm në politikën e jashtme dhe ka ndërmarrë hapa të jashtëzakonshëm në të gjitha fushat, të tilla si drejtësia, antikorrupsioni dhe mbrojtja e mjedisit”, tha raportuesi i Parlamentit Evropian për Shqipërinë, Andreas Schieder (Austri).
Ndër sfidat me të cilat përballet Shqipëria janë reforma zgjedhore dhe sigurimi i transparencës së pronësisë së medias.
Raporti i Bosnjës dhe Hercegovinës tregon që një “skenar gjeorgjian” duhet të shmanget në vend, paralajmëron për rrezikun që paraqet retorika separatiste e Milorad Dodik dhe lidhjet e tij me Rusinë, dhe kritikon Presidentin serb Aleksandar Vuçiq “për ndërhyrje në punët e brendshme të Bosnjës dhe Hercegovinës”.
Anëtarët e Parlamentit Evropian treguan mospëlqim të theksuar ndaj politikave separatiste të promovuara nga Dodiku dhe udhëheqësit e Republikës Srpska dhe i bënë thirrje BE-së të marrë masa vendimtare, duke përfshirë sanksione specifike, për të kundërshtuar forcat destabilizuese që kërcënojnë stabilitetin e vendit dhe sigurinë evropiane. Raporti shpreh gjithashtu shqetësim në lidhje me ndërhyrjet e huaja keqdashëse dhe fushatat dezinformuese nga aktorët e jashtëm – veçanërisht Rusia dhe Kina – të cilat po dëmtojnë besimin e publikut në BE.
“E ardhmja e Ballkanit është drejt Evropës, jo nën dominimin rus. Bosnja dhe Hercegovina ndodhet në situatën më të rrezikshme në Evropë pas Ukrainës dhe ne duhet të gjejmë një mënyrë për ta ndihmuar atë të arrijë integrimin e plotë në strukturat perëndimore. Zhvillimet në BiH tregojnë çdo ditë se ne duhet të përpiqemi për paqe, stabilitet dhe zhvillim, sepse nëse dorëzohemi, mund të përballemi përsëri me luftë dhe shkatërrim”, tha raportuesi i Parlamentit Evropian për Bosnjën dhe Hercegovinën, Ondřej Kolář (Republika Çeke).
Raporti për Bosnjën dhe Hercegovinën gjithashtu bën thirrje për reformat e nevojshme kushtetuese dhe zgjedhore, përpjekjet për të forcuar institucionet demokratike dhe sundimin e ligjit, si dhe masat për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar.
Raporti për Maqedoninë e Veriut gjithashtu i bën thirrje vendit të përqendrohet në zbatimin e reformave në administratën publike, qeverisjen, sundimin e ligjit dhe politikën kundër korrupsionit.
Ndër aspektet pozitive, ai vëren se Maqedonia e Veriut është një partner i besueshëm i BE-së, veçanërisht në politikën e jashtme dhe të sigurisë.
Në të njëjtën kohë, Parlamenti Evropian është “thellësisht i shqetësuar që Maqedonia e Veriut dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor që po hyjnë në BE po goditen veçanërisht rëndë nga ndërhyrjet e huaja dhe fushatat e dezinformimit” dhe se “është gjithashtu i alarmuar nga rolet e Qeverisë Hungareze dhe Qeverisë Serbe në avancimin e objektivave gjeopolitike të Kinës dhe Rusisë”.
Ky është raporti i parë mbi progresin e Maqedonisë së Veriut i miratuar nga Parlamenti që nga viti 2022. Projekt-raporti fillimisht shkaktoi tensione me Bullgarinë për shkak të formulimit mbi “gjuhën dhe identitetin maqedonas”, i cili më pas u hoq nga dokumenti përfundimtar.
Thomas Waitz (Austri), raportuesi i Parlamentit për Maqedoninë e Veriut, theksoi se “Maqedonia e Veriut ka qenë një lider në rajon, duke treguar angazhim të vërtetë ndaj vlerave të BE-së, duke përfshirë një ndryshim historik të emrit dhe reforma të guximshme”, “por pranimi i saj është bllokuar padrejtësisht për një kohë shumë të gjatë për shkak të mosmarrëveshjeve dypalëshe, duke nxitur frustrim dhe zhgënjim të publikut me BE-në”. “U bëj thirrje të gjitha partive politike në Maqedoninë e Veriut të angazhohen në dialog konstruktiv për të arritur konsensusin e kërkuar, i cili do të forconte karakterin shumëetnik të vendit dhe do të përshpejtonte progresin e BE-së” – pohoi Waitz. “Sapo të miratohen përfundimisht ndryshimet kushtetuese për të mbrojtur të drejtat e pakicave, hapja e kapitujve mund të fillojë menjëherë”.
- 11 korriku shënon 30-vjetorin e gjenocidit të Srebrenicës.
Vitin e kaluar, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së e caktoi 11 korrikun si Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit të Gjenocidit të Srebrenicës, dhe këtë vit shumë vende mbajtën ngjarje përkujtimore. Mijëra njerëz – përfshirë krerët e shteteve nga rajoni, BE-ja, NATO-ja dhe delegacione të larta të huaja – vizituan Qendrën Memoriale Potoçari (Bosnje dhe Hercegovinë) më 11 korrik për të nderuar viktimat e krimit më të madh të luftës në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.
Këtë vit u varrosën eshtrat e shtatë viktimave të tjera, përfshirë dy burra 19-vjeçarë.
Në total, varrezat përkujtimore përmbajnë 6,750 varre. Mbi 1,000 viktima mbeten të zhdukur.
Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e quajti gjenocidin e Srebrenicës “një nga kapitujt më të errët në kujtesën kolektive të Evropës” dhe theksoi se BE-ja “hedh poshtë mohimin, shtrembërimin dhe glorifikimin e kriminelëve të luftës”, duke theksuar “përgjegjësinë e udhëheqësve politikë – veçanërisht në Bosnje dhe Hercegovinë dhe Ballkanin Perëndimor – për të mbështetur të vërtetën dhe për të promovuar pajtimin”. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq shprehu ngushëllime familjeve të viktimave nëpërmjet X: “Sot shënohet tridhjetë vjetori i krimit të tmerrshëm në Srebrenicë. Nuk mund ta ndryshojmë të kaluarën, por duhet ta ndryshojmë të ardhmen. Në emër të qytetarëve të Serbisë, shpreh ngushëllimet e mia familjeve të viktimave boshnjake, i bindur se një krim i tillë nuk do të përsëritet kurrë.”
Asnjë zyrtar shtetëror serb nuk mori pjesë në përkujtim.
- Një zyrtar i lartë i Departamentit të Shtetit të SHBA-së vizitoi Bosnjën dhe Hercegovinën, Serbinë dhe Kosovën.
Brendan Hanrahan, Këshilltar i Lartë në Byronë e Çështjeve Evropiane dhe Euroaziatike (EUR), ndërmori një mision diplomatik në Ballkanin Perëndimor.
Në X, ai e përshkroi këtë si “një kohë vendimtare në Ballkanin Perëndimor” dhe shprehu gatishmëri për “forcimin e lidhjeve midis SHBA-së dhe vendeve të rajonit”.
Vizita e z. Hanrahan, e cila u zhvillua në mesin e korrikut, përfshinte ndalesa në Bosnjë dhe Hercegovinë, Serbi dhe Kosovë.
Në Bosnjë dhe Hercegovinë, ai zhvilloi një sërë diskutimesh me zyrtarë dhe politikanë vendas, por përveç takimit të tij në Presidencën e Bosnjës dhe Hercegovinës, nuk u zbuluan detaje të mëtejshme të takimeve individuale. Në deklaratën e saj përfundimtare, Presidenca e Bosnjës dhe Hercegovinës vuri në dukje se, sipas z. Hanrahan, “Shtetet e Bashkuara mbeten një partner i fortë dhe i përkushtuar i Bosnjës dhe Hercegovinës dhe do të vazhdojnë të thellojnë marrëdhëniet dypalëshe bazuar në paqe, stabilitet, qëllime të përbashkëta ekonomike dhe prosperitet”.
Në Serbi, zyrtari i Departamentit të Shtetit të SHBA-së u takua me Presidentin Aleksandar Vuçiq dhe Ministrin e Jashtëm Marko Gjuriç për të diskutuar bashkëpunimin dypalësh, zhvillimin rajonal dhe çështjet aktuale ndërkombëtare.
Më pas, Z. Gjuriç e përshkroi vizitën si dëshmi të “një fryme dhe vitaliteti të ripërtërirë” në marrëdhëniet Serbi-SHBA dhe si një shenjë të “dialogut politik të intensifikuar dhe produktiv në nivelin më të lartë, si dhe një të ardhme të ndritur për lidhjet serbo-amerikane”.
Presidenti Vuçiq theksoi se “dialogu është i vetmi mjet për të zgjidhur çështjet e pazgjidhura dhe për të mbështetur të drejtën ndërkombëtare”, dhe ai riafirmoi angazhimin e Serbisë për të “ruajtur paqen dhe stabilitetin”.
Gjatë kohës së tij në Kosovë, Z. Hanrahan zhvilloi takime me një sërë udhëheqësish politikë, përfshirë Kryeministrin në detyrë Albin Kurti, figura të partisë opozitare dhe përfaqësues të “Listës Serbe”.
Ata diskutuan marrëdhëniet dypalëshe, zhvillimin rajonal, bashkëpunimin ekonomik dhe çështjet e sigurisë, me një fokus të veçantë në rëndësinë e finalizimit të një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse midis Kosovës dhe Serbisë.
Ambasada e SHBA-së i përshkroi bisedimet si “konstruktive”.
Kryeministri në detyrë Kurti theksoi se Shtetet e Bashkuara janë “një aleat i palëkundur” i Kosovës dhe se Kosova “do të jetë gjithmonë partnerja e saj e sinqertë”.
Përfaqësuesit e Listës Serbe raportuan se patën diskutime “të hapura dhe konstruktive”; ata shprehën shqetësime në lidhje me “dhunën institucionale kundër komunitetit serb në Kosovë” dhe “veprimet unilaterale nga institucionet kosovare” që ata thonë se përkeqësojnë sigurinë dhe shkelin të drejtat e serbëve, duke bërë thirrje për de-eskalim të menjëhershëm, një përgjigje të fortë ndërkombëtare ndaj ankesave të serbëve dhe krijimin e një Shoqate të Komunave me shumicë serbe.
Ndërsa ishte në Kosovë, Z. Hanrahan vizitoi gjithashtu bazat e KFOR-it të NATO-s dhe inspektoi Manastirin e Graçanicës të Kishës Ortodokse Serbe.
Misioni i Z. Hanrahan si Zyrtar i Lartë i Byrosë së Çështjeve Evropiane dhe Euroaziatike të Departamentit të Shtetit shënoi vizitën e parë nga një zyrtar i lartë amerikan në rajon që nga ndryshimi i administratës në Shtëpinë e Bardhë në janar. Udhëtimi i tij në Ballkanin Perëndimor u interpretua gjerësisht si një sinjal i angazhimit të ripërtërirë diplomatik të SHBA-së nën administratën Trump.
- Takimi Ministror Ukrainë-Evropë Juglindore në Dubrovnik
Më 12 korrik në Dubrovnik, nën bashkëkryesimin e Ministrit të Jashtëm të Ukrainës Andriy Sybiha dhe homologut të tij kroat Gordan Grlić Radman, u zhvillua Takimi i dytë Ministror i formatit Ukrainë-Evropë Juglindore.
Më morën pjesë gjithashtu Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Greqia, Kosova, Moldavia, Maqedonia e Veriut, Rumania, Serbia, Sllovenia, Turqia dhe Mali i Zi.
Ministri Sybiha falënderoi vendet pjesëmarrëse për mbështetjen e tyre në kundërshtimin e agresionit rus dhe theksoi se Ukraina nuk është konkurrente e asnjë vendi të BE-së ose kandidat. “Ne jemi partnerë, jo rivalë, në rrugën tonë të përbashkët drejt një Evrope më të fortë dhe më të madhe” – nënvizoi ministri.
Takimi përfundoi me një komunikatë të përbashkët që shprehte mbështetje për Ukrainën në rezistencën ndaj agresionit rus, mbështeste pranimin e Ukrainës në BE dhe NATO, bënte thirrje për rritje të presionit ndaj Rusisë, këmbëngulte në përgjegjësinë për kriminelët e luftës rusë dhe kërkonte rivendosjen e menjëhershme të një paqeje gjithëpërfshirëse, të drejtë dhe të qëndrueshme në Ukrainë. Komunikata u miratua nga Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Greqia, Moldavia, Maqedonia e Veriut, Rumania, Sllovenia, Kroacia, Mali i Zi dhe Kosova. Ndryshe nga samiti i Odesës, kur delegacioni i Kosovës nuk mori pjesë, në takimin e Dubrovnikut mori pjesë Zëvendëskryeministrja dhe Ministrja e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Kosovës, Donika Gërvalla Schwarz.
Nga ana tjetër, ka ngjashmëri midis takimeve të Odesës dhe Dubrovnikut: Serbia, ashtu siç bëri në samitin e fundit Ukrainë-Evropë Juglindore në Odesa, përsëri refuzoi të merrte pjesë në komunikatën e përbashkët në Dubrovnik.
