Neposredno prije prvog kruga predsjedničkih izbora u Moldaviji i ustavnog referenduma o pristupanju EU, moldavske snage za provođenje zakona spriječile su pokušaj masovne destabilizacije zemlje. Nakon što su provele gotovo 90 racija na raznim lokacijama širom zemlje, zaplijenile su 1,6 miliona moldavskih leja i identifikovale preko stotinu pojedinaca koji su obučeni za organizovanje masovnih nereda. Neki od njih su prošli obuku u strukturama povezanim s privatnim vojnim kompanijama „Wagner“ i „Farma“. Obuka se odvijala u Rusiji, kao i u paravojnim kampovima u Bosni i Hercegovini i Srbiji.
Tužilaštvo za borbu protiv organizovanog kriminala i posebnih slučajeva (PCCOCS) Republike Moldavije kasnije je napomenulo da je svrha obuke moldavskih građana na Balkanu organizovanje masovnih protesta usmjerenih na sprječavanje približavanja Moldavije Evropskoj uniji. „Agenti haosa“ trebali su stupiti u akciju ako proevropski predsjednički kandidat pobijedi i ako ustavni referendum da pozitivan rezultat. S obzirom na to da je aktuelna proevropska predsjednica Maja Sandu pobijedila na izborima, iako je tijesna većina podržala ustavne amandmane, scenario destabilizacije trebao je započeti odmah nakon objavljivanja rezultata referenduma. Međutim, ovaj ishod je spriječen.
Istraga o pokušajima destabilizacije Moldavije nakon prošlogodišnjih izbora je u toku. Nedavno su, zahvaljujući radu međunarodnog tima istraživačkih novinara, otkriveni novi detalji senzacionalnog slučaja.
Program obuke za sabotere
Prve informacije o akcijama moldavskih organa za provođenje zakona u suzbijanju planova za destabilizaciju zemlje pružene su tri dana prije dana glasanja, 17. oktobra 2024. godine. Brifing za novinare održali su direktor Bezbjednosno-obavještajne službe Moldavije (SIS), Aleksandru Musteata, šef Nacionalne policije, Viorel Černauteanu i vršilac dužnosti glavnog tužioca PCCOCS-a, Viktor Furtuna.
Nakon brifinga, SIS je pružio dodatne informacije.
Prema podacima SIS-a, agencija je tokom nekoliko mjeseci prikupljala informacije o pokušajima destabilizacije ustavnog poretka u kontekstu izbornih procesa u Moldaviji. Utvrđeno je da je proruski oligarh Ilan Šor, koji se trenutno krije od moldavskog pravosuđa, koristio javnu organizaciju „Eurazija“ za finansiranje putovanja grupa mladih ljudi u Moskvu, kako bi ih obučio taktikama i metodama organizovanja protestnih akcija.
Mlade regrute obučavali su instruktori, neki povezani sa privatnim vojnim strukturama „Wagner“ i „Farma“. Neki učesnici su odabrani za naprednu obuku u kampovima koji se nalaze na Balkanu – u Bosni i Hercegovini i Srbiji. Obuka se prvenstveno odvijala od početka septembra do sredine oktobra, neposredno prije dana izbora u Moldaviji.
Program obuke uključivao je sljedeće tačke:
• Taktike za kreiranje nacionalnog raskola i destabilizacije ustavnog poretka;
• Taktike provokacije protiv organa za sprovođenje zakona;
• Upotreba oružja i drugih predmeta za nanošenje nesmrtonosnih fizičkih povreda;
• Psihologija mase;
• Fizički sukobi sa organima za sprovođenje zakona tokom protesta;
• Proizvodnja i upotreba zapaljivih i eksplozivnih naprava;
• Rukovanje dronovima opremljenim eksplozivnim ili zapaljivim teretom.
Nakon završetka obuke, od „diplomiranih“ se očekivalo da podstiču javno nezadovoljstvo, okupljaju građane na protestima i tokom demonstracija izazivaju sukobe s organima reda i masovne nemire, uključujući upotrebu dronova koji nose eksploziv ili zapaljive materijale.
Baš na dan kada su moldavske sigurnosne službe objavile postojanje ovih centara za obuku u Bosni i Hercegovini i Srbiji, srpska Bezbjednosno-informativna agencija (BIA), zajedno s policijom i tužilaštvom, provela je specijalnu operaciju kojom je zatvorila paravojni kamp za obuku stranaca.
Tokom racije otkriveni su dronovi s pratećom opremom, slušalicama za virtuelnu stvarnost, satelitskom komunikacijskom opremom StarLink, radio stanicama, fosforom i drugim zapaljivim tečnostima, uređajima za mjerenje vremena koji se vjerovatno koriste za detonaciju eksploziva i drugom opremom dvojne namjene.
Kamp se nalazio na periferiji sela Radenka u blizini Kučeva, blizu rumunske granice (novinari su kasnije utvrdili tačnu lokaciju).
Nijedna službena izjava nije povezala kamp s Moldavijom, ali stručnjaci nisu sumnjali u to da su srpske specijalne službe djelovale na osnovu informacija iz Kišinjeva.
Zvanično optuženi
U aprilu 2025. godine, PCCOCS Republike Moldavije optužio je jednog muškarca i dvije žene, koji su učestvovali u obuci u Bosni i Hercegovini, za pripremu masovnih nereda u kontekstu prošlogodišnjih predsjedničkih izbora i referenduma o pristupanju EU.
Optuženi su prošle godine pritvoreni na granici po povratku u Moldaviju sa drugog od dva kursa obuke u Bosni i Hercegovini. Vlasti su zaplijenile dronove sa kamerama i rezervnim djelovima, naočare za virtuelnu stvarnost za bespilotne letilice, sistem za bacanje eksplozivnih naprava ili municije (granata) iz dronova, opremu za radio-kontrolu bespilotnih letilica, srpsku i bosansku valutu i preko 1.500 elektronskih slika – fotografija i video zapisa – sa bilješkama o sastavu i metodama izrade improvizovanih eksplozivnih i zapaljivih naprava, te uputstvima za izradu zapaljivih smjesa.
Dvije žene, starosti 34 i 52 godine, su iz Moldavije – iz Tiraspolja (glavnog grada Pridnjestrovlja) i Strašena. Takođe su optužene za regrutovanje drugih osoba za obuku u Srbiji i Bosni i Hercegovini.
Tridesetsedmogodišnji muškarac iz Kišinjeva nedavno je služio 15-godišnju kaznu zatvora za ubistvo i pljačku.
Prema materijalima iz slučaja, trojica optuženih bili su članovi organizovane kriminalne grupe koja je primala naređenja (a za neke i plaćanja putem kriptovalutnih transfera od 50-100 USD svaka dva do tri dana) od osobe porijeklom iz Bendera (Pridnjestrovlja), koja je bila u Rusiji i komunicirala s njima putem Telegrama. Od avgusta do oktobra 2024. godine, u kampovima u Bosni i Hercegovini, obučavani su za upravljanje dronovima, postavljanje bombi putem bespilotnih letjelica i izviđanje iz zraka.
Ženu iz Tiraspolja tužitelji PCCOCS-a takođe optužuju za pripremanje vandalskih djela protiv parlamenta, policije, sudova i drugih državnih institucija u Kišinjevu.
Paravojni instruktori
Sada je utvrđeno da je najmanje 13 stranih državljana služilo kao instruktori u kampovima za obuku u Bosni i Hercegovini i Srbiji. Prošle godine, SIS je identifikovao imena stranih državljana koji su pomagali u obuci Moldavaca za sabotažne aktivnosti. Među njima su Rusi po pasošu ili porijeklu, kao i državljani drugih zemalja, uključujući Bugarsku.
Prema podacima SIS-a, koordinatori moldavske obuke na Balkanu bili su Konstantin Goloskokov i Mihail Potepkin. Specijalne službe i istraživački novinari izvještavaju da obojica imaju veze sa grupom „Wagner“ i/ili povezanim strukturama.
SIS je, takođe, identifikovao 11 drugih stranih državljana koji su pomagali u kampovima za obuku u Bosni i Hercegovini i Srbiji kao instruktori. Mnogi od njih su se ranije pojavljivali ili u kriminalnim dosijeima ili obavještajnim dosijeima. Na primjer, bugarskog državljanina koji je obučavao Moldavce traže francuski tužioci zbog postavljanja crvenih otisaka dlanova na Spomenik Holokaustu u Parizu 2024. godine.
U Bosni i Hercegovini, „instruktori“ uključeni u obuku Moldavaca osjećali su se posebno samouvjereno. Evo samo jednog primjera:
Na listi instruktora je Andrej Beker, koji je stigao u Bosnu i Hercegovinu 23. augusta 2024. godine, odmah osnovao IT kompaniju pod nazivom AE 777, službeno se nastanio u području Banja Luke i napustio Bosnu i Hercegovinu u oktobru prošle godine.
Pasivnost bosanskohercegovačkih specijalnih službi očigledno se objašnjava činjenicom da su, iako su postojale sumnje na ilegalne vojne kampove, istražitelji utvrdili da se u Bosni i Hercegovini održavala samo teorijska obuka. Nastava se odnosila na teme vezane za organizovanje i rastjerivanje demonstracija. Obuka je provedena u prostorijama u blizini Banje Luke.
Međutim, bosanske specijalne službe su uspjele da lociraju i pritvore Rusa koji nije bio na listi moldavskih službi, optuženog za učešće u kampovima za obuku Moldavaca.
U novembru 2024. godine, Bosna i Hercegovina je uhapsila Aleksandra Bezrukova zbog sumnje da je djelovao kao instruktor u paravojnim kampovima u BiH (u Republici Srpskoj), gdje su moldavski građani pripremani za proteste i nasilne akte u Moldaviji.
Prema policiji Unsko-sanskog kantona Federacije Bosne i Hercegovine, Bezrukov je uhapšen u Bosanskoj Krupi. Operacija je provedena u saradnji sa Obavještajno-bezbjednosnom agencijom Bosne i Hercegovine (OSA), koja je tajno pratila njegovo kretanje.
Nekoliko mjeseci kasnije, Bezrukov je deportovan u Poljsku na zahtjev poljskih organa za sprovođenje zakona.
Tako se ispostavilo da je agent, osim što je pripremao destabilizaciju Moldavije, bio uključen u planiranje velike sabotažno-terorističke operacije u Evropi. Poljski tužioci optužuju Rusa za koordinaciju podmetanja požara i slanje zapaljivih naprava putem kurirskih službi. Prema američkim medijima, operacija koju je podržao Kremlj uključivala je postavljanje samozapaljivih kurirskih paketa na letove za SAD i Kanadu.
Svjedok tužilaštva
Dana 15. jula 2025. godine, zajednička istraga BIRN-a i moldavskog CU SENS-a bacila je novo svjetlo na balkanske „kurseve“ za obuku moldavskih agenata za destabilizaciju.
Dodatne detalje je u intervjuu s novinarima CU SENS-a pružio Moldavac Maksim Roška, koji je i sam prošao obuku u balkanskim kampovima, ali je pristao na saradnju s istražiteljima i sada služi kao svjedok tužilaštva na moldavskom sudu.
Roška je potvrdio da se obuka odvijala u Bosni i Hercegovini (u Republici Srpskoj) i u Srbiji (u selu Radenka). Prema njegovim riječima, ostali „studenti“ (ili regruti?) takođe su bili moldavski državljani. Svi učesnici su morali predati svoje telefone i pasoše prije nego što su prošli vojnu obuku, vježbe upravljanja dronovima, fizičke i psihološke vježbe. Polaznicima je obećana plata od 300-500 USD za 10 dana obuke, plaćena u kriptovaluti.
Maksim Roška je rekao da ga je regrutovao poslovni partner njegove supruge, moldavski biznismen Anatolij Prizenko.
Prezime Prizenko je široko poznato zbog njegove aktivne uloge u drugoj specijalnoj operaciji – navodno, takođe, ruskoj. U novembru 2023. godine priznao je umiješanost u postavljanje Davidovih zvijezda na zgrade u Parizu i njegovim predgrađima. Prizenko je priznao da je platio dvojici moldavskih migranata za taj rad po nalogu neimenovanog sponzora.
Francuski istražitelji su u to vrijeme smatrali da Rusija stoji iza desetina Davidovih zvijezda naslikanih na pariškim zgradama, a mediji su izvještavali o vezama s ruskim obavještajnim službama. Cilj je bio rasplamsati tenzije u francuskom društvu.
Čini se da su sumnje potvrđene – u decembru 2024. godine Evropska unija je uvela sankcije Anatoliju Prizenku kao osobi umiješanoj u ruske „destabilizujuće akcije“ u inostranstvu. EU je izjavila da je pariška operacija imala „značajan destabilizujući učinak u kontekstu sukoba Izraela i Hamasa u Gazi“.
U februaru 2025. godine, Prizenko je uhapšen u Kišinjevu pod sumnjom da je regrutovao Rošku i organizovao paravojnu obuku za moldavske građane u Bosni i Hercegovini i Srbiji. Policija ga je optužila za okupljanje potencijalnih „regruta“ tokom paintball turnira u Moldaviji.
Moldavski PCCOCS nastavlja istragu o slučaju. Tužioci kažu da im je cilj identifikovati sve one koji su povezani s organizovanjem i sudjelovanjem u balkanskim kampovima koji su pripremali masovne nemire u Moldaviji. Prema njihovim riječima, lista je opsežna i pojaviće se još imena.
Pretpostavlja se da će moldavski istražitelji sarađivati sa svojim balkanskim kolegama. Međutim, ako takva saradnja već postoji, detalji još nisu otkriveni.
