- Përshkallëzimi i Dhunës në Protestat Serbe
Më 13 gusht, gjatë aksionit protestues “Serbi, Zgjohu” në disa qytete në Serbi, ndodhën përleshje midis protestuesve antiqeveritarë, kryesisht të rinj, nga njëra anë, dhe mbështetësve të autoriteteve dhe policisë nga ana tjetër.
Protesta u shpall pasi, një ditë më parë, më 12 gusht, mbështetësit e Partisë Progresive Serbe (SNS) – që është partia në pushtet – sulmuan protestuesit duke përdorur piroteknikë dhe gurë në Baçka Palanka dhe Vrbas (rajoni i Vojvodinës).
Më 13 gusht, epiqendrat e përpëasjes ishin Novi Sad (Vojvodinë) dhe Beogradi, por protesta u zhvilluan edhe në dhjetëra qytete të tjera në Serbi, duke përfshirë Nishin, Çaçakun, Smederevon, Uzhicën, Pançevën.
Në Beograd ndodhën disa përleshje midis protestuesve dhe policisë kur pjesëmarrësit e protestës u përpoqën t’i afroheshin selisë së Partisë Progresive Serbe në pushtet. Tensioni ishte i lartë pranë parlamentit serb, ku ndodhën përleshje të vogla midis mbështetësve të autoriteteve, të cilët kishin ngritur një kamp tendash në qendër të Beogradit, dhe demonstruesve. Në Novi Sad, përleshje me piroteknikë midis pjesëmarrësve në protestë dhe mbështetësve të partisë në pushtet ndodhën pranë zyrës së SNS-së. Policia u detyrua të sillte forca shtesë për të kontrolluar situatën.
Në disa raste në vende të ndryshme, policia përdori gaz lotsjellës për të shpërndarë demonstratat dhe shkopinj gome gjatë arrestimeve të protestuesve.
Si rezultat i trazirave, dhjetëra demonstrues dhe oficerë policie u plagosën.
Midis të plagosurve janë edhe personel ushtarak – luftëtarë të njësisë së posaçme të policisë ushtarake “Kobra” të Forcave të Armatosura të Serbisë, të cilët pësuan lëndime gjatë përleshjeve pranë zyrës së Partisë Progresive Serbe në Novi Sad. Njërit prej oficerëve iu desh të qëllonte në ajër për të ndaluar protestuesit. Pamjet e një personi që qëllonte me armë zjarri shkaktuan një protestë serioze publike.
Pas protestave të 13 gushtit, autoritetet dhe protestuesit akuzuan palën tjetër se po përpiqeshin të ndeznin një luftë civile, gjë që tregon një thellim të krizës politike në vend.
- Ballkani Perëndimor në flakë
Në fillim të gushtit, rajoni u përball me disa zjarre në shkallë të gjerë. Më rëndë janë goditur Mali i Zi dhe Shqipëria. Të dy vendet u detyruan të kërkonin ndihmë ndërkombëtare, përfshirë edhe në kuadër të Mekanizmit të Mbrojtjes Civile të BE-së.
Mali i Zi
Nodhi një situatë kritike nga 11 deri më 13 gusht, kur zjarret filluan të përhapeshin me shpejtësi në periferi të Podgoricës dhe në bregdet, midis Petrovacit dhe Tivarit. Në zonat në veri të Podgoricës, disa shtëpi banimi dhe ndërtesa ndihmëse u dogjën dhe banorët vendas u evakuuan. Zjarrfikësit dhe personeli ushtarak u plagosën gjatë shuarjes së zjarreve; një ushtar vdiq si pasojë e përmbysjes së një kamioni me cisternë.
Më 14 gusht u shpall ditë zie në vend.
Zjarri në bregdet detyroi mbylljen e rrugës kryesore midis Barit dhe Budvës, dhe furnizimi me energji elektrike u ndërpre në disa zona.
Shqipëria
Në mes të gushtit, Shqipëria u përfshi nga zjarre masive që shkatërruan sipërfaqe të mëdha toke bujqësore dhe pyjesh, duke përfshirë zona të mbrojtura; shtëpi private, ndërtesa publike dhe biznese u dogjën, dhe qytetarët u evakuuan nga disa zona.
Zjarret goditën më rëndë rajonet jugore dhe qendrore të vendit, duke përfshirë qendrat turistike. Këto përfshijnë rajonet e Vlorës, Gjirokastrës, Beratit, Shkodrës, Tiranës, Korçës dhe Elbasanit, ku fshatra të tëra u shkatërruan nga zjarri. Një qytetar ndërroi jetë për shkak të asfiksimit nga tymrat.
Në të dy vendet, qytetarët kritikuan autoritetet për përgatitje të pamjaftueshme për sezonin e zjarreve, veçanërisht për mungesën e aviacionit zjarrfikës. Është e qartë se kriza aktuale do të përdoret nga politikanët e opozitës në retorikën politike pasuese.
- Në Kosovë, Gjykata Kushtetuese e detyroi parlamentin të zgjedhë një kryetar brenda 30 ditëve.
Më 8 qershor, Gjykata Kushtetuese e Kosovës u dha deputetëve 30 ditë shtesë për të zgjedhur një kryetar dhe për të formuar parlamentin. Gjykata vendosi gjithashtu se asnjë kandidat për postin e kryetarit të kuvendit nuk mund të nominohet më shumë se tre herë dhe i detyroi deputetët të jenë të pranishëm në sallë dhe të votojnë për kryetarin dhe zëvendësit e tij.
Pas zgjedhjeve parlamentare në Kosovë, të cilat u zhvilluan në shkurt 2025, formimi i një qeverie të re është në një bllokim sepse asnjë parti nuk mori shumicën e vendeve në parlament. Lëvizja Vetëvendosje (VV), e udhëhequr nga kryeministri në detyrë Albin Kurti, siguroi një vend të qartë të parë, por nuk arriti të marrë shumicën e mandateve (61). Kjo ka çuar në një luftë të zgjatur për zgjedhjen e një kryetari.
Pas katër përpjekjeve, deputetët ende nuk mundën të zgjidhnin një kryetar. Më 26 qershor, Gjykata Kushtetuese vendosi që bllokimi duhet të zgjidhet brenda 30 ditëve. Megjithatë, nuk u arrit asnjë përparim.
Mungesa e një parlamenti funksional dhe një qeverie të formuar plotësisht ka çuar tashmë në probleme në ekonomi. Para së gjithash, qasja në fonde nga BE-ja sipas Planit të Rritjes për Ballkanin Perëndimor është bllokuar.
- Komisioni Qendror Zgjedhor i Bosnjës e shkarkoi Milorad Dodikun nga detyra e Presidentit të Republikës Srpska
Gjykata e Bosnjës dhe Hercegovinës miratoi zëvendësimin e dënimit me burgim njëvjeçar të Milorad Dodikut me gjobë. Dodik do të paguajë rreth 36,500 KM (pak më shumë se 18,000 euro).
Ndërkohë, më 6 gusht, Komisioni Qendror Zgjedhor i Bosnjës dhe Hercegovinës e anuloi mandatin e Milorad Dodikut si President i Republikës Srpska.
Siç dihet, Dodik u dënua me një vit burgim dhe gjashtë vjet ndalim për të mbajtur ndonjë detyrë shtetërore për mosbindje ndaj vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë të bashkësisë ndërkombëtare në Bosnjë dhe Hercegovinë.
Duke komentuar vendimin e KQZ-së së BiH-së, Dodik tha se do të mbetet në postin e tij dhe se fati i tij do të vendoset nga populli në një referendum. “Mandati më është dhënë nga populli, kështu që do ta dëgjoj atë në një referendum që do të zhvillohet në të ardhmen e afërt, bazuar në vendimin e Asamblesë Kombëtare”, theksoi ai.
***
Rusia zhvilloi një fushatë aktive ndërkombëtare në mbështetje të Dodikut.
Përfaqësuesit e Ministrisë së Punëve të Jashtme Ruse, Ambasadës Ruse në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe diplomatët rusë në OKB folën me kritika të ashpra për vendimin kundër udhëheqësit të serbëve në BiH.
Në veçanti, Ambasada Ruse në Sarajevë tha se vendimi i Dodikut rrezikon ekzistencën e Bosnjës dhe Hercegovinës. “Për Bosnjën dhe Hercegovinën ka ardhur një moment i së vërtetës”, theksuan diplomatët rusë, duke vënë në dukje se vendi ndodhet në një “pikë pa kthim”.
Më 7 gusht Moska nisi konsultime urgjente të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, ku përfaqësuesi rus në OKB e karakterizoi vendimin kundër Dodikut si një kërcënim për stabilitetin.
Ministri i Jashtëm i Bosnjës dhe Hercegovinës, Elmedin Konaković, i quajti hapat e Rusisë në mbështetje të Dodikut “kërcënimet më të mprehta dhe më serioze” ndaj Bosnjës dhe Hercegovinës. “Këto nuk janë deklarata diplomatike, por kërcënime të hapura ndaj shtetit”, tha Konaković për Radion Evropa e Lirë/Radio Liberty.
“Moska po e përdor vazhdimisht krizën politike në BiH si një hapësirë për të zgjeruar ndikimin e saj, veçanërisht duke mbështetur udhëheqjen e Republika Srpska dhe udhëheqësit politikë si Dodiku” – theksoi ministri. “Ne e dimë që Rusia nuk po vepron vetëm politikisht. Ata janë të gatshëm për aktivitete spiunazhi, sulme kibernetike, dezinformim. Ne kemi parë operacionet e tyre në Moldavi, Rumani dhe Gjeorgji. Bosnja dhe Hercegovina nuk bën përjashtim”, tha ai.
Përfaqësuesit e “Trojkës”, e cila përfshin Partinë Socialdemokrate të Bosnjës dhe Hercegovinës, Partinë e Popullit dhe Drejtësisë dhe Partinë Tonë, më 11 gusht u takuan me ambasadorët e Pesëshes (SHBA, Mbretëria e Bashkuar, Gjermania, Franca dhe Italia) mbi temën e “kërcënimeve të hapura dhe të drejtpërdrejta nga Rusia ndaj Bosnjës dhe Hercegovinës”.
“Ky takim nënkuptonte se ekziston një vetëdije për rëndësinë e monitorimit të situatës. Ne jemi të përgatitur për të gjitha skenarët dhe shpresojmë për më të mirën”, tha Ministri i Jashtëm i Bosnjës dhe Hercegovinës dhe kreu i Partisë së Popullit dhe Drejtësisë, Elmedin Konaković, në përfundim të takimit.
- Prishtina proteston kundër Dhomave të Specializuara në Hagë.
Mijëra qytetarë morën pjesë në një protestë në Prishtinë kundër Dhomave të Specializuara në Hagë, ku po gjykohen ish-udhëheqës të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK).
Aktualisht, në Dhomat e Specializuara po zhvillohen procedura kundër ish-udhëheqësve të UÇK-së, ndër të cilët ish-Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi, ish-Kryetari i Parlamentit Kadri Veseli dhe Jakup Krasniqi, si dhe ish-deputeti Rexhep Selimi. Ata akuzohen për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.
Shkaku i menjëhershëm i protestës aktuale në Prishtinë ishte se Dhomat e Specializuara kohët e fundit pranuan dokumente nga institucionet serbe si prova në raste. Në veteranët e Kosovës, publiku dhe politikanët shprehin shqetësim të thellë për këtë fakt, duke bërë thirrje për reagim ndërkombëtar.
“Bëhet fjalë për institucionet shtetërore të Serbisë ‘që kryen krime dhe gjenocid kundër popullit të Kosovës me aktivitetet e tyre kriminale’, dhe tre krerët e këtyre tre institucioneve u dënuan nga Gjykata Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë”, thanë organizatorët e protestës. “Prandaj, për ne është e papranueshme që sot bashkësia ndërkombëtare në këtë rast, Dhomat e Specializuara, i pranoi këto prova, sepse kjo në një farë mënyre i legjitimon këto tre institucione”, thanë folësit gjatë tubimit protestues.
Protesta në Prishtinë, e organizuar nga veteranët e UÇK-së, u mbështet nga Partia Demokratike e Kosovës, Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës, Iniciativa Socialdemokrate dhe disa përfaqësues të Lidhjes Demokratike të Kosovës.
Nga ana tjetër, lëvizja Vetëvendosje e Albin Kurtit tha se protesta u zhvillua “me një vonesë prej një dekade”, pasi, thonë ata, duhej të kishte protesta që në kohën kur u krijua gjykata, kundër qeverisë së atëhershme.
Dhomat e Specializuara (Gjykata Speciale) në Hagë janë pjesë e sistemit ligjor të Kosovës, por ndodhen në Holandë dhe kanë personel ndërkombëtar.
Ky institucion u krijua nën presionin e bashkësisë ndërkombëtare, kryesisht BE-së dhe Shteteve të Bashkuara, të cilat besonin se sistemi i drejtësisë i Kosovës nuk ishte mjaftueshëm i besueshëm për të trajtuar rastet e UÇK-së dhe për të mbrojtur dëshmitarët nga frikësimi. Në gusht 2015, parlamenti i Kosovës miratoi amendamentet kushtetuese që hapën rrugën për krijimin e Dhomave të Specializuara. Në atë kohë, vendi qeverisej nga një koalicion i Partisë Demokratike të Kosovës dhe Lidhjes Demokratike të Kosovës.
***
Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama shkroi në Facebook se “vazhdon të pyesë veten” pse parlamenti i Kosovës ende nuk ka miratuar një deklaratë “që do të rendiste shkeljet faktike të normave elementare demokratike të procesit të rregullt ligjor nga gjykata e Hagës, ku të drejtat e Hashim Thaçit dhe miqve të tij, të izoluar nga bota për vite me radhë, janë shkelur si asgjë?!”
Nëse parlamenti i Kosovës do të miratonte një rezolutë të ngjashme, “ne do ta angazhonim menjëherë Kuvendin e Shqipërisë të votonte për të njëjtin tekst dhe të përcillte zërin e të gjithë shqiptarëve në çdo shtet demokratik që sponsorizon Tribunalin, i cili nuk duhet të tolerojë asnjë shkelje, e lëre më asgjësimin e procesit të rregullt ligjor me kontributin financiar të taksapaguesve të tij”, shkroi Rama.
- Zgjedhjet lokale në Maqedoninë e Veriut do të mbahen më 19 tetor
Kryetari i Kuvendit të Maqedonisë së Veriut, Afrim Gashi, caktoi zgjedhjet lokale për 19 tetor 2025. Një raund i dytë do të mbahet më 2 nëntor, nëse është e nevojshme.
Kryetarët e bashkive dhe këshilltarët vendorë do të zgjidhen në 80 komuna dhe në qytetin e Shkupit.
Gashi theksoi se zgjedhjet duhet të shërbejnë si “provë e pjekurisë demokratike”, të mbahen në përputhje me standardet evropiane dhe të konfirmojnë angazhimin e vendit për integrimin në BE.
Partia opozitare shqiptare Bashkimi Demokratik për Integrim (BDI) përqendrohet në tema që lidhen me luftërat e kaluara. Lideri i BDI-së, Ali Ahmeti, ish-anëtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe komandant i Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare që luftoi në Maqedoni në fillim të viteve 2000, në fjalimet e tij të fundit kujtoi ngjarjet 24 vjet më parë në Luboten, ku më 10-12 gusht 2001 policia maqedonase vrau 10 civilë paqësorë shqiptarë. Kryeministri i Maqedonisë së Veriut dhe kreu i VMRO-DPMNE-së (Organizata e Brendshme Revolucionare Maqedonase — Partia Demokratike për Unitetin Kombëtar Maqedonas), Hristijan Mickoski, nga ana e tij tha: “Në zgjedhjet lokale pres një fushatë që do të përqendrohet në projekte, por padyshim që ka një parti politike, para së gjithash dua të them Bashkimin Demokratik për Integrim (BDI), i cili në vend që të flasë për projekte për të ardhmen na kthen 20-25-30 vjet prapa dhe na imponon tema të tilla”.
