- Shpallen Zgjedhjet e Parakohshme Presidenciale të Republikës Srpska
Më 28 gusht, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) i Bosnjës dhe Hercegovinës shpalli që zgjedhjet e parakohshme presidenciale të Republikës Srpska (RS) do të mbahen me 23 nëntor të këtij viti. Katër anëtarë të KQZ-së votuan pro këtij vendimi, ndërsa dy ishin kundër.
Vendimi për të shpallur zgjedhje të parakohshme presidenciale në RS u mor pasi gjykata konfirmoi vendimin e KQZ-së për të ndërprerë mandatin presidencial të Milorad Dodikut me 18 gusht.
* * *
Në të njëjtën kohë, një ditë më parë, Kuvendi Kombëtar i Republikës Srpska (KKZ) hodhi poshtë mundësinë e mbajtjes së zgjedhjeve të parakohshme presidenciale në RS. Më 22 gusht, KKZ miratoi Informacionin në lidhje me vendimin e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve të Bosnjës dhe Hercegovinës për të ndërprerë mandatin e Presidentit të Republika Srpska, Milorad Dodik, dhe një Rezolutë në lidhje me këtë informacion. Dokumentet e miratuara nga NSRS theksojnë se Asambleja Kombëtare nuk e pranon dhe e hedh poshtë vendimin jokushtetues të Gjykatës së Bosnjës dhe Hercegovinës, të lëshuar kundër Presidentit të Republikës Srpska, si dhe vendimin e Komisionit Qendror Zgjedhor të Bosnjës dhe Hercegovinës për t’i dhënë fund mandatit të Presidentit të Republikës Srpska, Milorad Dodik.
NSRS-ja hedh poshtë mundësinë e mbajtjes së zgjedhjeve të parakohshme për presidentin e Republikës Srpska dhe u kërkon të gjitha subjekteve politike në Republikën Srpska, partive politike dhe individëve të mos regjistrohen për asnjë zgjedhje të parakohshme presidenciale. Unioni i Social Demokratëve të Pavarur (SNSD) i Milorad Dodik ka njoftuar tashmë bojkotin e zgjedhjeve. “SNSD nuk do të regjistrohet dhe nuk do të marrë pjesë në këto zgjedhje. …Nuk do të ketë zgjedhje në RS”, tha Dodik.
- Republika Srpska Planifikon Referendum Kontrovers
Më 22 gusht, Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska miratoi një vendim për të mbajtur një referendum në lidhje me vendimin e Gjykatës së Bosnjës dhe Hercegovinës kundër Presidentit të Republikës Srpska, Milorad Dodik, dhe vendimin e Komisionit Qendror Zgjedhor të Bosnjës dhe Hercegovinës për t’i dhënë fund mandatit të tij. Referendumi është planifikuar për 25 tetor.
Pyetja e referendumit është si më poshtë: “A i pranoni vendimet e të huajit të pazgjedhur Christian Schmidt dhe vendimet jokushtetuese të Gjykatës së Bosnjës dhe Hercegovinës, të lëshuara kundër Presidentit të Republikës Srpska, si dhe vendimin e KQZ-së për të anuluar mandatin e Presidentit të Serbisë Milorad Dodik?”
Duke komentuar këtë hap, Dodik u tha mediave serbe se referendumi i ardhshëm nuk ka të bëjë drejtpërdrejt me pavarësinë e Republikës Srpska, por do të jetë një “ngrohje serioze”.
- Dodik Do T’i Kërkojë Rusisë të Vërë Veton Ndaj Mandatit të EUFOR Althea në Bosnje e Hercegovinë
Udhëheqësi serb i Bosnjës, Milorad Dodik, njoftoi në një intervistë me mediat ruse se do t’i kërkojë Rusisë të vërë veton ndaj zgjatjes së misionit ushtarak të Bashkimit Evropian në Bosnjë dhe Hercegovinë, EUFOR Althea, gjatë shqyrtimit të kësaj çështjeje në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. “Do t’u kërkoj miqve tanë rusë të anulojnë pëlqimin dhe të vënë veton ndaj forcave ndërkombëtare evropiane në Këshillin e Sigurimit”, tha Dodik.
Althea, misioni ushtarak EUFOR në Bosnjë dhe Hercegovinë, filloi të vepronte në vitin 2004 kur forcat e Bashkimit Evropian zëvendësuan trupat e NATO-s.
Dodik e konsideron misionin ushtarak evropian një “fuqi ndërkombëtare pushtuese” të përdorur si kërcënim kundër serbëve. “Më shpesh, ata u përdorën si kërcënim për ne, serbët, dhe si pjesë e kësaj fuqie ndërkombëtare pushtuese”, vuri në dukje ai.
“Ekziston një administratë civile lokale e një të huaji të quajtur Schmidt (Përfaqësuesi i Lartë i bashkësisë ndërkombëtare, Christian Schmidt) dhe një pjesë e armatosur e këtij pushtimi të quajtur Althea. Ne duam t’i largojmë të dyja. Dhe për t’i larguar ato – ne duhet të jemi një shtet i veçantë”, tha Dodik. “Për t’u çliruar nga e gjithë kjo, duhet të kërkojmë tërheqjen e forcave pushtuese dhe largimin e të huajve nga vendimmarrja. Kjo nuk është e mundur në nivelin e Bosnjës dhe Hercegovinës, kështu që Republika Srpska duhet të shpallë pavarësinë dhe të krijojë një mekanizëm qeverisës që është plotësisht i pavarur nga Sarajeva, boshnjakët dhe të huajt që jetojnë atje”, shtoi ai.
Me një kërkesë për ndihmë, Milorad Dodik, të cilit iu hoq mandati si President i Republikës Srpska nga Komisioni Qendror Zgjedhor i Bosnjës dhe Hercegovinës, do t’u drejtohet “miqve rusë” gjatë një serie vizitash të planifikuara në Rusi në muajt e ardhshëm.
“Së shpejti do të shkoj në Moskë, ku do të zhvilloj takime me njerëz me ndikim. Mendoj se diku në tetor do të shkoj përsëri në Rusi dhe do të jem në gjendje të takohem përsëri me presidentin rus. Dhe tani do të shkoj t’u bëj thirrje miqve tanë rusë që të përgatiten për Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, do t’u kërkoj atyre të sqarojnë këtë situatë dhe të na mbështesin në dëshirën tonë për të mbajtur një referendum dhe për të fituar pavarësinë”, tha ai.
“Së pari, duhet të heqim qafe Althea-n, që është një formacion i armatosur pushtues në Bosnjë dhe Hercegovinë. Dhe ne do ta bëjmë këtë, do t’u kërkoj miqve tanë rusë të na ndihmojnë”, tha Dodik.
Duke pasur parasysh se deklaratat e udhëheqësit serb të Bosnjës u bënë në mediat ruse, mund të supozohet se propozimet e tij në lidhje me përfundimin e misionit EUFOR Althea janë të koordinuara me udhëheqjen ruse. Nuk përjashtohet që Rusia do ta përdorë (ose po e përdor tashmë) temën e mandatit të misionit ushtarak të BE-së në Bosnjë dhe Hercegovinë gjatë diskutimit të sigurisë evropiane dhe, mbi të gjitha, përfundimit të luftës në Ukrainë.
- Parlamenti i Kosovës Zgjedh Kryetarin Pas Muajsh Bllokimi Politik
Më 26 gusht, parlamenti i Kosovës më në fund zgjodhi një kryetar të ri – një deputet nga Lëvizja Vetëvendosje (LVV), Dimal Basha. Partia LVV e kryeministrit aktual në detyrë të Kosovës, Albin Kurti, fitoi zgjedhjet parlamentare në shkurt, por nuk mundi të merrte shumicën në parlament.
Ky vendim zhbllokoi punën e parlamentit pas dhjetëra përpjekjeve të pasuksesshme për të zgjedhur një kryetar, të cilat ndodhën që nga hapja e seancës konstituive parlamentare në prill.
Dimal Basha mori arsimin e lartë në SHBA dhe punoi në zyrën e një kongresmeni. Ai ka shtetësi amerikane. Ai u bë kandidati i pestë për pozicionin e kryetarit të parlamentit nga Lëvizja Vetëvendosje. Kandidatit të LVV iu deshën 58 takime që më në fund të merrte mbështetjen e shumicës së deputetëve.
73 deputetë votuan për Bashën, 30 ishin kundër dhe tetë abstenuan. Përveç votave nga Vetëvendosja, nga radhët e të cilit ai vjen, Basha mori votat e deputetëve të Partisë Demokratike të Kosovës (PDK) dhe, pjesërisht, të Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK). Deputetët e partisë kryesore serbe në Kosovë, “Lista Serbe”, votuan kundër zgjedhjes së Bashës. Kryetari i Partisë Demokratike të Kosovës, Memli Krasniqi, shpjegoi se partia e tij e mbështeti Bashën “për të zhbllokuar procesin”, megjithëse në një situatë normale nuk do ta kishte bërë këtë.
Në fjalimin e tij të parë në detyrë, Basha u bëri thirrje deputetëve të “punojnë së bashku pavarësisht dallimeve politike” dhe iu drejtua Serbisë me një thirrje për të njohur pavarësinë e Kosovës.
U zgjodhën gjithashtu disa nënkryetarë të parlamentit nga opozita dhe pakicat, por nënkryetari nga komuniteti serb nuk u zgjodh. Asnjë kandidat nga komuniteti serb, përfshirë përfaqësuesin e “Listës Serbe”, Slavko Simiq, nuk mori numrin e nevojshëm të votave. Anëtarët e partisë “Lista Serbe” kanë paraqitur tashmë një ankesë në Gjykatën Kushtetuese në Prishtinë “për shkak të një shkeljeje serioze të të drejtave të popullit serb”.
Kështu, zgjedhja e Dimal Bashës lejoi që parlamenti i Kosovës të zhbllokohej dhe hapi rrugën për formimin e një qeverie të re. Megjithatë, mosmarrëveshjet mbi zgjedhjen e një deputeti nga komuniteti serb tregojnë se situata politike në Kosovë mbetet e paqëndrueshme.
- Autoritetet e Kosovës Hapin Urën e Re në Mitrovicë Pavarësisht Kritikave
Një nga dy urat e reja mbi lumin Ibër në Mitrovicë, të cilat po ndërtohen nga autoritetet e Kosovës, është hapur për automjetet.
Qeveria e Kosovës theksoi se ndërtimi i këtyre urave – një për këmbësorë dhe një për automjete – synon të lidhë Mitrovicën e Veriut, ku jetojnë kryesisht serbët, me Mitrovicën e Jugut, ku jetojnë shqiptarët, për një komunikim më të mirë midis dy pjesëve të qytetit me këtë ndarje etnike.
Ndërtimi i urave filloi më 1 korrik. Qeveria e Kosovës ka ndarë rreth tre milionë euro për këtë projekt.
Dy urat ndodhen pranë urës kryesore mbi lumin Ibër, e cila e ndan qytetin në një pjesë veriore, të banuar kryesisht nga serbët, dhe një pjesë jugore, ku jetojnë shqiptarët.
Ura kryesore midis Mitrovicës Veriore dhe asaj Jugore u rindërtua plotësisht disa vite më parë me para nga Bashkimi Evropian, por është e mbyllur për trafikun dhe ruhet vazhdimisht nga forcat e NATO-s në Kosovë, KFOR.
Pas konfliktit të vitit 1999, në këtë urë u regjistruan incidente të shumta midis shqiptarëve nga Mitrovica Jugore dhe serbëve nga pjesa veriore e qytetit.
Autoritetet serbe kritikuan hapjen e urës së re mbi lumin Ibër.
Drejtori i Zyrës qeveritare për Kosovën dhe Metohinë, Petar Petkoviq, tha se hapja e urës së re është “e paligjshme” dhe se përfaqëson një “hap të ri përshkallëzues që dëmton drejtpërdrejt paqen në veri të Kosovës”.
Në korrik, partia kryesore serbe në Kosovë, “Lista Serbe”, paraqiti një peticion civil drejtuar përfaqësuesve të bashkësisë ndërkombëtare kundër ndërtimit të urave në lumin Ibër.
Përfaqësuesit e bashkësisë ndërkombëtare gjithashtu kundërshtuan hapjen e urës kryesore në Mitrovicën e Kosovës, duke deklaruar se kjo çështje duhet të zgjidhet përmes dialogut midis Beogradit dhe Prishtines. Bashkimi Evropian njoftoi se ndërtimi i dy urave të reja mbi lumin Ibër “ka rëndësi praktike dhe politike” dhe se çdo projekt infrastrukturor midis Mitrovicës Veriore dhe Jugore kërkon koordinim të ngushtë dhe dialog të të gjitha komuniteteve të përfshira.
- Fati i NIS-it Mbetet i Pasigurt
Departamenti i Thesarit të Shteteve të Bashkuara ka shtyrë zbatimin e sanksioneve kundër Industrisë së Naftës së Serbisë (Naftna Industrija Srbije, NIS) për herë të gjashtë, këtë herë deri më 26 shtator.
“Qëllimi përfundimtar është heqja e NIS nga lista e sanksioneve të Zyrës së Kontrollit të Aseteve të Huaja (OFAC) të Departamentit të Thesarit të SHBA-së, i cili është një proces i pavarur nga Serbia. Shpresojmë që vazhdimi i negociatave të nivelit të lartë midis SHBA-së dhe Rusisë do të kontribuojë në përparimin e të gjithë paketës së sanksioneve të SHBA-së kundër kompanive ruse, si dhe në një marrëveshje që mund të ndikojë pozitivisht në heqjen e pasigurisë në lidhje me “Industrinë e Naftës së Serbisë” dhe heqjen e kompanive nga lista e sanksioneve”, tha Ministrja e Minierave dhe Energjisë e Serbisë, Dubravka Đedoviq Handanoviq.
Më 10 janar, SHBA-të vendosën sanksione kundër “Gazprom Neft” për shkak të agresionit të Rusisë kundër Ukrainës. NIS u përfshi gjithashtu në listën e sanksioneve, ku “Gazprom Neft” kishte një aksion kontrollues.
Në fund të shkurtit, “Gazprom Neft” transferoi 5.15% të aksioneve të NIS te “Gazprom”. Tani, “Gazprom Neft” ka 44.85% të aksioneve të NIS, dhe “Gazprom” ka 11.3%. Një tjetër 29.87% e aksioneve të NIS janë në pronësi të Serbisë, dhe pjesa tjetër nga aksionarët e pakicës.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq më parë theksoi se Rusia duhet të heqë dorë plotësisht nga pronësia e NIS, por hodhi poshtë idenë e shtetëzimit, duke deklaruar se Beogradi “nuk do të marrë pronën ruse”.
Drejtori i “Srbijagas”, Dushan Bajatoviq, tha në fillim të gushtit se Beogradi është gati të blejë kompaninë. Por pala ruse deklaroi qartë se NIS “nuk është në shitje”.
Ndërkohë, performanca e biznesit të kompanisë po përkeqësohet: në gjysmën e parë të vitit 2025, NIS pësoi humbje prej 30 milionë eurosh.
- Tre persona të arrestuar në Moldavi për pjesëmarrje të dyshuar në trajnime në kampet ruse në Bosnje e Hercegovinë
Oficerët moldavë të zbatimit të ligjit kanë arrestuar tre burra të moshës 27, 36 dhe 50 vjeç me dyshimin për pjesëmarrje në aktivitete subversive. Sipas Zyrës së Prokurorisë për Krimin e Organizuar dhe Rastet e Veçanta (PCCOCS), ata u trajnuan në gusht 2024 në kampe ruse në territorin e Republikës Srpska (Bosnje dhe Hercegovinë).
Qëllimi i këtyre trajnimeve, siç u deklarua nga prokurorët, ishte përgatitja për trazira masive gjatë zgjedhjeve presidenciale dhe referendumit në Moldavi në vjeshtën e vitit 2024. Të ndaluarit akuzohen për trajnim në kontrollin e dronëve, praktikimin e veprimeve të dhunshme pranë ndërtesave qeveritare dhe ambasadave, si dhe trajnim në përleshje me policinë.
Sipas hetimit, secili pjesëmarrës është paguar 300-400 dollarë për një “modul”, dhe një person nga Rusia e ka koordinuar skemën nëpërmjet Telegramit.
Midis të ndaluarve ka persona me të kaluar kriminale, njëri prej të cilëve konsiderohej udhëheqësi jozyrtar i protestave që lidheshin me partinë e ndaluar pro-ruse “Shor”. Vetë Ilan Shor, një biznesmen i arratisur që tani jeton në Rusi, konsiderohet nga ekspertët moldavë të sigurisë si organizatori kryesor i kampeve të trajnimit në Ballkan.
Kjo është seria e dytë e arrestimeve: në tetor 2024, shtatë persona u arrestuan me akuza të ngjashme. Autoritetet e Republikës Srpska, nga ana tjetër, vazhdojnë të mohojnë ekzistencën e kampeve të tilla.
Moldavia po intensifikon luftën e saj kundër rrjeteve pro-ruse, të cilat, sipas saj, e përdorin Ballkanin si një terren trajnimi për përgatitjen e trazirave. Arrestimet tregojnë shkallën e operacioneve, në të cilat ndërthuren interesat e grupeve kriminale lokale dhe strukturave ruse.
