Zgjedhjet parlamentare të mbajtura në Moldavi më 28 shtator mund të përshkruhen sinqerisht si zgjedhjet më dramatike në historinë e vendit. Rezultatet e zgjedhjeve përcaktuan të ardhmen e jo vetëm Moldavisë, por të të gjithë rajonit. Brenda vetë Republikës së Moldavisë, fitorja e forcave pro-evropiane u quajt dita e dytë e pavarësisë së vendit nga Rusia. Të gjithë e kuptuan se fitorja e partive politike të mbështetura nga Kremlini do të thoshte që vendi do të bëhej përsëri një “provincë” e Perandorisë Ruse.
Për më tepër, kjo i kushtoi shumë Rusisë vetëm për nënshtrimin e Moldavisë së vogël. Vetëm vitin e kaluar, Rusia shpenzoi 150 milionë euro për të prishur referendumin në lidhje me mbështetjen e vendit për integrimin evropian – kjo është 1% e PBB-së së Republikës së Moldavisë, dhe kjo përfaqëson vetëm fondet që janë identifikuar. Sa shpenzoi gjithsej Rusia nga viti 2023 deri në vitin 2025 ende duhet të përcaktohet. Paratë u dërguan në Moldavi nëpërmjet Promsvyazbank, e lidhur me shërbimet speciale ruse, duke përdorur platforma të ndryshme kriptomonedhash ose në para të gatshme nëpërmjet korrierëve.
Këto fonde u shpenzuan kryesisht për të mbështetur forcat politike pro-ruse në vend, por ka edhe dyshime se, përveç forcave hapur pro-ruse si Partia Socialiste, Partia Komuniste, “Moldavia e Madhe”, “Zemra e Moldavisë” dhe të tjera, Rusia mbështeti edhe forca që në shikim të parë nuk mund të quhen pro-ruse ose që e deklaruan veten si pro-evropiane. Këto të fundit përfshinin përfaqësues të bllokut Alternativ të udhëhequr nga kryetari i bashkisë së Kishinau-t, Ion Ceban, i cili e deklaron veten si një forcë politike pro-evropiane, por në të njëjtën kohë, shumica e anëtarëve të kësaj force politike kanë një sfond pro-rus. Nuk duhet harruar partia “Demokracia në Vend”, e cila pozicionohet si rumune nacionaliste dhe sindikaliste (domethënë, ajo mbështet bashkimin e Moldavisë me Rumaninë), që do të thotë se ideologjia e saj duhet të jetë e kundërta e asaj të partive pro-ruse, por ajo ka lidhje të ngushta me partinë rumune “Aleanca për Bashkimin e Rumunëve” (AUR), të udhëhequr nga George Simion, për të cilën autoritetet ligjzbatuese rumune dyshojnë se merr fonde nga Moska, ashtu si shumica e partive të djathta radikale dhe euroskeptike në Evropë. Rusia mbështeti kryesisht këto parti, duke shpresuar se ato do të devijonin votat nga “Partia e Veprimit dhe Solidaritetit” (PAS) pro-evropiane në pushtet.
Megjithatë, fondet ruse u drejtuan jo vetëm drejt mbështetjes së partive, por kryesisht drejt ruajtjes së të ashtuquajturit “rrjeti Shor”. Ky rrjet është i lidhur me oligarkun moldav Ilan Shor, i cili në Moldavi akuzohet për krijimin e një organizate kriminale dhe pjesëmarrjen në vjedhjen e 1 miliard lei moldav nga buxheti i shtetit. Sot Shor fshihet në Moskë. Rrjeti, i emëruar sipas tij, shërben kryesisht për:
- Përhapjen e propagandës ruse përmes rrjeteve sociale si TikTok, Telegram dhe Facebook;
- Rekrutimin e pjesëmarrësve për aksione në rrugë dhe protesta në mbështetje të forcave pro-ruse.
- Koordinimin dhe korruptimin e votuesve gjatë vetë zgjedhjeve.
- Kërkimin dhe rekrutimin e anëtarëve, detyra e të cilëve është të organizojnë provokime dhe të marrin pjesë në përleshje me policinë. Trajnimi i pjesëmarrësve u zhvillua në vendet e Ballkanit Perëndimor, kryesisht në Serbi dhe në Bosnjë dhe Hercegovinë.
Anëtarët e këtij rrjeti mund të numërojnë rreth 140,000 qytetarë të Moldavisë. Kjo është më shumë se popullsia e qytetit të dytë më të madh të vendit, komunës së Balçi. Për të neutralizuar aktivitetet e rrjetit, policia moldave kreu rreth 2,000 kontrolle. Rreth njëqind persona u arrestuan, 74 prej tyre me dyshimin se po përgatiteshin të merrnin pjesë në provokime pas zgjedhjeve. Të gjithë ata iu nënshtruan trajnimit në kampe në Serbi, ku u mësuan të përdornin armë dhe teknika rezistence ndaj policisë. Këto veprime aktive të policisë moldave, të mbështetura nga shërbimet e inteligjencës së vendeve fqinje, bënë të mundur neutralizimin e ndikimit të rrjetit në zgjedhje. Moldavia arriti të ruante kursin e saj pro-evropian, i cili, sipas sondazheve të opinionit, mbështetet nga shumica e qytetarëve të vendit.
Cili ishte qëllimi i Rusisë? Që ajo të vendoste kaq shumë burime për të sjellë në pushtet forca të favorshme për të në Moldavi. Përveç dëshirës imperialiste për të rikthyer nën kontrollin e saj një ish-provincë të Perandorisë Ruse, ekziston edhe një kuptim i rolit të Moldavisë si një trampolinë e përshtatshme për përhapjen e ndikimit të saj në vendet fqinje – Rumani dhe Ukrainë, veçanërisht Ukrainë në kontekstin e luftës aktuale. Një Moldavi pro-ruse do të bëhej një bazë për menaxhimin e një rrjeti spiunazhi në rajonet fqinje të Ukrainës, veçanërisht në rajonin e Odesës. Përveç kësaj, grupet e sabotimit dhe zbulimit mund të hynin në territorin e rajonit të Odesës nga Republika e Moldavisë dhe të destabilizonin situatën, duke shpërqendruar vëmendjen e Forcave të Armatosura të Ukrainës dhe duke detyruar rishpërndarjen e burimeve nga sektorë më të rëndësishëm të frontit. Për më tepër, një Moldavi pro-ruse do të forconte izolimin e Ukrainës nga vendet e saj aleate dhe do të bllokonte një nga rrugët e rëndësishme logjistike që lidhin vendin me Evropën.
Për Moldavinë, kjo nënkupton intensifikimin e krizës ekonomike dhe politike. Pa mbështetje nga BE-ja dhe tregu i madh evropian, ekonomia e vendit nuk do të ishte në gjendje të përballonte krizën e shkaktuar më parë nga pandemia COVID-19 dhe pushtimi i plotë rus i Ukrainës, kur shumë rrugë importi dhe eksporti u ndërprenë.
A do ta lërë Rusia Moldavinë pas dështimit të saj në zgjedhjet parlamentare? Kjo është një pyetje e mirë. Për momentin, forcat pro-ruse në vend po përpiqen të rikuperohen nga humbja e tyre në zgjedhje. Megjithatë, ka shumë të ngjarë që Moska të mos ndalet. Ajo tashmë po përpiqet të destabilizojë situatën duke provokuar një krizë humanitare në Transnistrinë e kontrolluar nga Rusia, pasi ka ndaluar furnizimin me gaz në rajon. Gjithashtu nuk duhet harruar se Rusia tradicionalisht rrit risqet në lojë. Nëse nuk arrin ta nënshtrojë një vend politikisht, ajo përpiqet ta bëjë këtë me armë. Lufta aktuale kundër Ukrainës është një shembull i përgjakshëm i kësaj.
Roman Russu, Moldovan politologist
Materialet e publikuara në rubrikën “Opinionet” pasqyrojnë mendimin personal të autorit dhe mund të mos përkojnë me qëndrimin e Qendrës
