- Zgražanje u Beogradu, Washington-u, Briselu dok Kosovo zatvara paralelne srpske strukture
Vlada Kosova je početkom februara objavila zatvaranje tri takozvane paralelne srpske strukture koje funkcionišu kao paralelne opštine u Peći, Istoku i Klini. Strukture koje su kosovski Srbi stvorili uz podršku Beograda optužene su za krivična djela – falsifikovanje i širenje lažnih informacija. Kosovska policija pretresla je prostorije te tri strukture i prijavila da neki od dokumenata imaju logo Vlade Srbije. Otkrivena su i dokumenta paralelnih struktura vlasti, nelegalna iz perspektive Prištine. Oduzeti su brojni dokumenti, a čelnici paralelnih struktura privedeni su “na saslušanje”.
„Era bezakonja je završena, a jedina institucija Srbije u okviru Republike Kosovo biće njena ambasada u Prištini“, rekao je kosovski ministar unutrašnjih poslova Dželal Svećla.
Krajem januara ministar lokalne samouprave Kosova Elbert Krasnići najavio je zatvaranje još jedne paralelne srpske strukture u opštini Dragaš, koja je izdavala srpska dokumenta građanima iz četiri opštine u južnom regionu Kosova.
Kosovska srpska stranka Srpska lista, komentarišući gašenje srpskih institucija, pozvala je Beograd da zatraži intervenciju od Evropske unije i misije NATO-a na Kosovu, KFOR, kako bi se sprečilo “razračunavanje” kosovskog premijera Aljbina Kurtija sa srpskom zajednicom. „Akcije Prištine treba posmatrati kao akcije okupatora i ništa drugo“, poručila je Srpska lista.
Kancelarija za Kosovo i Metohiju Republike Srbije nazvala je akciju kosovske policije “nezakonitom i nasilnom akcijom”. Kancelarija je navela da je „invazija naoružanih pripadnika kosovske policije na privremene vlasti opština Peć (u Goraždecu), Istok (u Osojanu) i Kline (u Videju) nastavak etničkog čišćenja i istrebljenja Srba na Kosovu i Metohiji, pod direktnim rukovodstvom Aljbina Kurtija, pred očima čitave međunarodne zajednice“.
Američki ambasador u Prištini Jeff Hovenier optužio je vladu Kosova za neopravdano povećanje etničkih tenzija.
Evropska unija je izrazila ozbiljnu zabrinutost zbog specijalnih policijskih operacija u kancelarijama institucija koje vodi Srbija. Peter Stano, portparol za spoljnu politiku i bezbjednost Evropske unije, izjavio je da će iznenadno zatvaranje ovih kancelarija imati negativan uticaj na svakodnevni život i uslove života zajednica kosovskih Srba, jer će im ograničiti pristup osnovnim socijalnim uslugama zbog zbog očiglednog nedostatka alternativa u ovom trenutku. Pretpostavlja se da će status ovih struktura biti rešen u okviru dijaloga uz podršku EU u vezi sa stvaranjem Zajednice srpskih opština, ističe se u saopštenju. Evropska unija je pozvala Kosovo da izbegava jednostrane akcije koje bi mogle da povećaju tenzije i da ta pitanja reši dijalogom uz posredovanje EU.
Reakcija međunarodne zajednice pokazuje da aktuelna politika kosovske vlade pod Kurtijevim vođstvom ne vidi podršku zapadnih partnera Kosova. Vašington i Brisel nisu spremni za bezuslovnu podršku Prištini i izvršiće pritisak na kosovske vlasti da u okviru dijaloga pod okriljem EU dođu do kompromisnih rešenja. Istovremeno, Kurti i njegov tim odlučni su da nastave politiku izgradnje kosovske državnosti smanjenjem autoriteta Srbije nad područjima Kosova naseljenim Srbima.
- Zapadni saveznici Kosova pozivaju kosovske vlasti da odlože uvođenje evra i zabranu dinara
Riječ je o odluci Centralne banke Kosova o isključivoj upotrebi evra od 1. februara i zabrani korišćenja srpskog dinara u gotovinskom prometu.
Kao što je poznato, Kosovo je jednostrano usvojilo evro 2002. godine.
Istovremeno, Srbija, koja Kosovo smatra svojom teritorijom, finansira srpske institucije na Kosovu u dinarima i isplaćuje socijalna davanja kosovskim Srbima. Srbi na Kosovu do 1. februara mogli su da plaćaju, uključujući i gotovinu, u dinarima i da podižu dinare sa svojih računa u srpskim bankama na Kosovu. To je postalo nemoguće nakon što je Priština uvela nova pravila.
Najprije su ambasadori Francuske, Njemačke, Velike Britanije, Italije i SAD, a potom i Evropske unije, izrazili zabrinutost zbog negativnog uticaja ove odluke na svakodnevni život Srba na Kosovu. Diplomate i zvaničnici pozvali su na duži prelazni period i zatražili više informacija o inovaciji za javnost.
Zauzvrat, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić najavio je da će Srbija zatražiti hitan sastanak Savjeta bezbednosti UN kao odgovor na odluku Kosova da koristi euro i zabrani srpski dinar.
Jasno je da je zamjena dinara eurom dio političkog jačanja nezavisnosti Kosova od Srbije koju sprovodi vlada na čelu sa Aljbinom Kurtijem. Međutim, takvi koraci ne nalaze podršku na Zapadu. EU i SAD ne žele eskalaciju sukoba između Prištine i Beograda i pokušavaju da ubjede kosovske vlasti da idu na kompromis. Pre svega, riječ je o primjeni ranije postignutog dogovora u okviru dijaloga uz posredovanje EU o stvaranju Zajednice srpskih opština, odnosno davanju posebnog statusa regionima sa pretežno srpskim stanovništvom na sjeveru Kosova.
- Kosovo i Turska potpisali vojni sporazum
Ministri odbrane Kosova i Turske, Ejup Maqedonci i Yasar Guler, potpisali su okvirni vojni sporazum.
Sporazumom se predviđa produbljivanje vojne saradnje u oblasti obrazovanja, obuke, razmjene vojnog osoblja, turskih ulaganja u odbrambenu industriju Kosova i rehabilitacije osoblja Kosovskih bezbednosnih snaga u Turskoj.
Macedonsi, koji je posetio Tursku sa delegacijom Ministarstva odbrane i bezbednosnih snaga Kosova, istakao je da je svrha vojne saradnje Prištine i Ankare “zajednički doprinos održavanju mira i stabilnosti u regionu i šire”. Istovremeno, analitičari tvrde da sporazum pokazuje da kosovske vlasti Tursku vide kao alternativnog saveznika Zapadu, koji je spreman da podrži proces izgradnje države u vojnom sektoru, prije svega transformaciju Kosovskih bezbjednosnih snaga u pravi armije.
Ministar odbrane Srbije Miloš Vučević je, komentarišući sporazume Prištine i Ankare, rekao da će Republika Srbija dati adekvatan odgovor na potpisivanje vojnog sporazuma između Turske i Kosova.
Reakcija Beograda je predvidljiva i dovešće do dalje militarizacije regiona.
- Srbija jača “koncept totalne odbrane”
Do kraja godine Vojska Srbije će nabaviti veliki broj dronova kamikaza domaće proizvodnje, uvjeren je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić. Tokom brifinga o rezultatima analize stanja Vojske Srbije za 2023. godinu i pregleda naoružanja i vojne opreme, Vučić je govorio i o opremanju jurišnih dronova municijom većeg kalibra i najavio isporuku iz Rusije “važnog sistem” koji se koristi u elektronskom ratovanju.
Prema rječima srpskog predsjednika, Srbija treba da ojača “koncept takozvane totalne odbrane”. “Moramo biti spremni, nikome ne prijetimo, čuvamo zemlju i odvraćamo potencijalne agresore”, naglasio je Vučić.
Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik, koji je prisustvovao skupu, istakao je u svom govoru: „Srpski narod vjeruje u mir i u Republiku Srpsku, vjeruje u Srbiju, raduje nas svaki napredak koji Srbija pokazuje i njenu sposobnost da zaštiti njen teritorijalni integritet i slobodu srpskog naroda“.
Prisustvo na događaju lidera Republike Srpske, koja je u sastavu Bosne i Hercegovine, kao i njegova izjava, demonstracija je da strategija odbrane Beograda uključuje zaštitu ne samo države Srbije, već i etničkih Srba, koji su uglavnom državljani Srbije, u regionu, prvenstveno u BiH.
- NATO ponovo potvrđuje podršku Bosni i Hercegovini
Cijeli sastav Sjevernoatlantskog vijeća (NAC) na čelu sa zamjenikom generalnog sekretara NATO-a Mirceom Joaneom boravio je u dvodnevnoj radnoj posjeti Bosni i Hercegovini. Posjeta članova najvišeg političkog tijela NATO-a bila je prva od 2010. godine, a lokalni prozapadni političari su je vidjeli kao demonstraciju podrške Alijanse BiH u vrijeme kada svijet čuje predviđanja o mogućoj destabilizaciji Zapadnog Balkana ako Ruska agresija na Ukrajinu nije zaustavljena.
Zamjenik generalnog sekretara NATO-a je tokom posjete istakao da je BiH dugogodišnji i blizak partner NATO-a. Tokom razgovora, strane su razgovarale o sigurnosnoj situaciji u zemlji i njenim implikacijama na stabilnost u širem regionu, jer je ono što se dešava u BiH važno za sigurnost Zapadnog Balkana, a ono što se dešava na Zapadnom Balkanu važno je za sve. u evropi. NATO snažno podržava suverenitet i teritorijalni integritet BiH, rekao je zvaničnik. Separatistička politika i retorika podjela potkopavaju stabilnost i ometaju reforme, rekla je ona, dodajući da svi politički lideri moraju raditi zajedno na očuvanju jedinstva i zaštiti državnih institucija.
Bosanskohercegovački član Predsjedništva BiH Denis Bečirović je nakon sastanka s delegacijom Alijanse napomenuo da su se sve članice Sjevernoatlantskog vijeća izjasnile o podršci BiH, njenoj nezavisnosti, suverenitetu i teritorijalnom integritetu, te “jasno poručili da osuđuju bilo kakvu poziva na secesiju.”
Ministar vanjskih poslova Bosne i Hercegovine Elmedin Konaković naglasio je da je sastanak NAC-a u Sarajevu događaj od izuzetnog značaja. “Ovo je važna politička i svaka druga poruka onima koji spolja, iz nekih međunarodnih krugova, polažu pravo na kontrolu nad ovim dijelom Evrope, a posebno onima iznutra koji možda razmišljaju o nekim negativnim koracima u bliskoj budućnosti”, rekao je.
U međuvremenu, ruski propagandni mediji koji emituju na srpskom jeziku saopštili su da je tema razgovora na sastancima sa delegacijom NATO-a “disciplinovanje Republike Srpske”.
Ranije je proruski predsjednik RS Milorad Dodik više puta davao izjave o mogućem raspadu Bosne i Hercegovine i planovima za otcjepljenje Republike Srpske.
- Bosna i Hercegovina i NATO: saradnja, ali ne integracija
Približavanje članstvu u NATO-u ostaje ključni vanjskopolitički prioritet za Bosnu i Hercegovinu. Ovu izjavu dao je bh. član Predsjedništva BiH Denis Bečirović nakon što se rukovodstvo Bosne i Hercegovine sastalo sa članovima Sjevernoatlantskog vijeća (NAC) koji su bili u posjeti BiH. Bečirović je rekao da je od članova NAC-a zatražio da ubrzaju ulazak Bosne i Hercegovine u NATO, navodeći činjenicu da proruski političari u BiH, prije svega lider bosanskih Srba Milorad Dodik, prijete regionalnom miru.
Prema riječima bosanskohercegovačkog člana Predsjedništva, u Bosni i Hercegovini su doneseni svi zakoni neophodni za euroatlantske integracije, a država trenutno nije neutralna.
Bečirovićevu izjavu kritikovali su politički predstavnici bosanskih Srba i ruska ambasada u Bosni i Hercegovini.
Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik napisao je na X da BiH ima zajedničku vanjsku politiku koja je dogovorena na nivou Republike Srpske i Federacije BiH, podsjećajući da je Narodna skupština Republike Srpske izrazila negativno mišljenje o NATO integracijama. On je istakao da Bečirović ne može govoriti u ime građana i naroda Bosne i Hercegovine ako smatra da je Republika Srpska dio Bosne i Hercegovine. U drugom obraćanju, onom svom partijskom kongresu, Dodik je rekao: „Mi nismo za ulazak u NATO, ali jesmo za saradnju“.
Treba napomenuti da je punopravno članstvo u Alijansi cilj fiksiran u važećem Zakonu o odbrani iz 2005. godine. Bosna i Hercegovina je 2010. godine, nakon zvaničnog apela vlasti BiH, pozvana da pristupi Akcionom planu za članstvo (MAP). Narodna skupština Republike Srpske usvojila je 2019. godine dokument kojim podržava saradnju NATO-a, ali se protivi pristupanju Alijansi. Iste godine Bosna i Hercegovina je odobrila svoj prvi „Program reformi“ – u stvari, to je standardni NATO dokument za implementaciju MAP-a, „ Godišnji nacionalni program“ (ANP), ali je naziv promijenjen na zahtjev predstavnika bosanskih Srba, koji smatraju da dokument s takvim naslovom više ne bi predstavljao korak ka ulasku u Alijansu.
Ministar vanjskih poslova Bosne i Hercegovine Elmedin Konaković smatra da BiH trenutno nema jasan plan za evroatlantske integracije, te da saradnja ne može u potpunosti zamijeniti članstvo u Alijansi.
“Danas, više nego ikada, žalim zbog odluke prethodne vlasti da BiH prebaci sa jasno definisanog puta punopravnog članstva u NATO na saradnju sa NATO-om. Saradnja sa NATO-om je veoma važna, možda odlučujuća za BiH, a greška je da nemamo jasno definisan put, uprkos tome što smo usvojili zakone koji to garantuju”, rekao je Konaković nakon sastanka sa predstavnicima NATO-a.
- Beograd imenuje bivšeg šefa bezbednosne agencije za ambasadora u Podgorici
Novi ambasador Srbije u Crnoj Gori Nebojša Rodić zvanično je stupio na dužnost 2. februara, nakon što je u rezidenciji na Cetinju predao akreditive predsjedniku Crne Gore Jakovu Milatoviću.
Srbija nije imala ambasadora u Crnoj Gori prethodne tri godine, nakon što je tadašnjeg ambasadora Srbije Vladimira Božovića u novembru 2020. protjerala bivša vlada Demokratske partije socijalista na čelu sa Milom Đukanovićem zbog kršenja Bečke konvencije.
Stručnjaci su istakli da pozadina novog ambasadora Srbije može biti demonstracija želje Beograda da ojača svoj uticaj u Crnoj Gori – od 2012. do 2013. godine Nebojša Rodić je bio direktor Bezbednosno-informativne agencije (Službe bezbednosti) Srbije, a u 2014. bio je ministar odbrane.
