- Vladajuća Socijalistička partija pobjeđuje na parlamentarnim izborima u Albaniji
Dana 11. maja održani su parlamentarni izbori u Albaniji, na kojima je učestvovalo preko 3,7 miliona birača. Po prvi put, dijaspora, skoro 245.000 albanskih državljana koji žive u inostranstvu, vidjela je svoje predstavnike u parlamentu.
Socijalistička partija premijera Edija Rame, koji je na vlasti od 2013. godine, ponovo je pobijedila. Socijalisti su osvojili više od 733.000, ili preko 52% glasova. U inostranstvu, vladajuću stranku podržalo je više od 54% građana koji su glasali.
Glavna opoziciona snaga, koalicija koju predvodi Demokratska partija bivšeg premijera i bivšeg predsjednika Salija Beriše, dobila je 34%. U inostranstvu, opozicija je dobila podršku 28% birača.
Prema preliminarnim rezultatima, Socijalistička partija bi mogla dobiti oko 83 od 140 mjesta u parlamentu. Koalicija oko Demokratske stranke mogla bi osvojiti 50 mjesta.
Premijer i lider Socijalističke partije Edi Rama održao je govor uveče 14. maja, govoreći s trga u centru Tirane. Zahvalio se Albancima i naglasio da je zapravo održan „referendum za izbor Evrope“.
Glavna linija kampanje Socijalističke partije bila je pristupanje Evropskoj uniji do 2030. godine.
Opozicija je optužila vlasti za izbornu prevaru. Lider Demokratske stranke, Sali Beriša, odbacio je rezultate parlamentarnih izbora 11. maja kao „pljačku“, a ne pobjedu svojih rivala.
Međutim, prema preliminarnim zaključcima Misije za posmatranje izbora OSCE/ODIHR, izbori su uglavnom bili inkluzivni i transparentni, a dan glasanja miran i dobro organizovan uprkos nekoliko nedostataka. Ovo je objavljeno u zajedničkoj izjavi visoke predstavnice EU za vanjske poslove i bezbjednosnu politiku, potpredsjednice Evropske komisije Kaje Kalas i evropske komesarke za proširenje Marte Kos.
- Vučićevo putovanje u Moskvu izazvalo suzdržane reakcije EU
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić učestvovao je u proslavi Dana pobjede 9. maja u Moskvi, gdje je razgovarao i s ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom.
Ključno pitanje na sastanku, uz učešće delegacija iz obje zemlje, bilo je snabdijevanje Srbije ruskim plinom. Postojeći ugovor o plinu ističe 31. maja, a nakon razgovora s Putinom u Kremlju, Vučić je izrazio uvjerenje da će Srbija osigurati povoljne uslove za produženje ugovora za naredne godine.
Osim toga, Vučić i Putin razgovarali su o „Naftnoj industriji Srbije“ (NIS), koja bi trebala pasti pod sankcije SAD-a zbog ruskog vlasništva, kao i, prema riječima srpskog lidera, o „globalnim geopolitičkim dešavanjima“ i „situaciji u regiji Zapadnog Balkana“.
Kao što je poznato, zvaničnici Evropske unije upozorili su lidere zemalja kandidata da ne prisustvuju proslavi 9. maja u Moskvi, ali srpski predsjednik je očigledno ignorisao te pozive.
Osim Vučića, jedina dva državna lidera iz Evrope koji su prisustvovali paradi u ruskoj prijestolnici bili su Robert Fico, premijer Slovačke, i Željko Cvijanović, predsjedavajući Predsjedništva Bosne i Hercegovine. Moskvu su posjetili i predsjednik Republike Srpske (Bosna i Hercegovina), Milorad Dodik, i predsjednik Narodne skupštine RS, Nenad Stevandić, za kojima je bosanski sud izdao nalog za hapšenje zbog kršenja ustavnog poretka BiH.
Kao odgovor na Vučićevu posjetu Moskvi, politička grupa Socijalista i demokrata (S&D) u Evropskom parlamentu pozvala je predsjednicu Evropske komisije Ursulu fon der Lejen, visoku predstavnicu EU za vanjske poslove i bezbjednosnu politiku i potpredsjednicu Evropske komisije Kaju Kalas i evropsku komesarku za proširenje Martu Kos da odmah preduzmu mjere. Saradnja s Vladimirom Putinom šteti Srbiji, regiji i cijelom procesu proširenja, naveli su na društvenim mrežama.
Izvjestilac Evropskog parlamenta za Kosovo, član grupe Evropske narodne stranke (EPP), Riho Teras, napisao je na mreži X da on i njegove kolege zakonodavci prikupljaju potpise za peticiju kojom se poziva predsjednik Evropskog savjeta Antonio Kosta da otkaže svoju posjetu Beogradu planiranu za 13. maj. Vučićevo prisustvo na Putinovoj vojnoj paradi protivrječi vrijednostima EU i pokazuje podršku genocidu nad Ukrajinom, naglasio je Teras, objavljujući tekst peticije.
Međutim, predsjednik Evropskog savjeta posjetio je Beograd gdje se sastao sa srpskim rukovodstvom. Tokom sastanka, Kosta je s Vučićem razgovarao o koracima koje Beograd treba poduzeti za daljnji napredak na svom putu ka EU. Predsjednik Evropskog savjeta podsjetio je da je, pored jačanja slobode medija, borbe protiv korupcije, reforme izbornog zakonodavstva i vođenja efikasnog dijaloga s Prištinom, uslov za evropske integracije Srbije njeno potpuno usklađivanje s vanjskom i bezbjednosnom politikom EU, čiji je ključni element jasna osuda brutalne ruske invazije na Ukrajinu i podrška Ukrajini u postizanju pravednog i trajnog mira.
Komentarišući Kostinu posjetu, Teras ju je nazvao diplomatskim neuspjehom. „Uprkos protivljenju zastupnika Evropskog parlamenta iz 14 različitih država članica, Kosta je ipak odlučio da se sastane s najboljim prijateljem Kremlja, predsjednikom Vučićem. EU ne može dozvoliti ovakve diplomatske neuspjehe!“ napisao je na X.
Prema mišljenju stručnjaka, suzdržani stav EU ima za cilj da Srbija ostane u orbiti EU bez obzira na sve. Istovremeno, takva „popustljiva“ politika Brisela može doprinijeti daljem približavanju Beograda Moskvi i stvarnom distanciranju Srbije od EU, uprkos izjavama srpskog rukovodstva o njihovoj navodnoj posvećenosti procesu evropskih integracija.
- Litvanija sankcioniše rukovodstvo Republike Srpske
Litvanska vlada uvela je sankcije protiv predsjednika Republike Srpske (Bosna i Hercegovina) Milorada Dodika, predsjednika Narodne skupštine RS Nenada Stevandića i premijera RS Radovana Viškovića zbog kršenja ustavnog poretka BiH.
Sankcije uključuju zabranu ulaska i tranzita do 18. aprila 2030. godine.
Time se Litvanija pridružila Velikoj Britaniji, Austriji, Njemačkoj i SAD-u, koje su već uvele niz ograničenja na pojedinačne lidere RS.
Poljska je, takođe, pokrenula proces uvođenja sankcija protiv predsjednika Republike Srpske, Milorada Dodika.
Pretpostavlja se da ograničenja, između ostalog, neće dozvoliti liderima RS da putuju u Rusiju preko teritorija relevantnih zemalja.
- EUFOR-u nije dozvoljeno učešće u pritvaranju lidera RS-a
Narodna skupština Republike Srpske (NSRS) podržala je 14. maja veto koji je uložila predsjedavajuća Predsjedništva Bosne i Hercegovine, predstavnica Srba, Željka Cvijanović, na rezoluciju sa sastanka Predsjedništva BiH održanog 12. maja. U toj rezoluciji, dva druga člana Predsjedništva BiH, Denis Bećirović i Željko Komšić, apelovali su na vojnu misiju EU u BiH, EUFOR, da pomogne u hapšenju lidera Republike Srpske.
U dopisu za veto podnesenom Narodnoj skupštini RS-a, Cvijanović navodi da je rezolucija Predsjedništva BiH „destruktivna za vitalne interese“ Republike Srpske, te da je Predsjedništvo BiH „išlo izvan svojih ustavom utvrđenih nadležnosti“. U svom obraćanju poslanicima, Cvijanović je izjavila da „kontroverzna rezolucija“ ima za cilj da „uključi međunarodne vojne snage u rješavanje političke i ustavne krize u Bosni i Hercegovini na način da se obračunaju s legitimnim liderima RS-a“. „EUFOR, čiji je zadatak da nadgleda vojnu implementaciju Dejtonskog mirovnog sporazuma, nema ovlaštenja da pomaže bezbjednosnim službama na način predviđen kontroverznom rezolucijom“, rekla je Cvijanović.
Kao što je poznato, u martu je bosanski sud izdao naloge za hapšenje predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika, predsjednika Narodne skupštine Republike Srpske Nenada Stevandića i premijera Republike Srpske Radovana Viškovića. Čelnici RS-a optuženi su za kršenje ustavnog poretka Bosne nakon niza kontroverznih odluka koje su usvojile institucije RS-a.
Pripadnici organa za provođenje zakona u Bosni i Hercegovini pokušali su da uhapse Dodika u Istočnom Sarajevu, ali nisu uspjeli jer su službenici SIPA-e (Državne agencije za istrage i zaštitu Bosne i Hercegovine) odlučili da ne ulaze u sukob s policijom Republike Srpske, koja obezbjeđuje rukovodstvo Republike Srpske.
U drugom slučaju, Višković je uspio da izbjegne hapšenje u Brčkom distriktu, gdje je njegov konvoj promijenio rutu kako bi izbjegao pritvaranje od strane lokalne policije.
Za veto je glasalo 64 od 69 prisutnih poslanika, a pet je bilo protiv. Dakle, više od dvije trećine od 83 poslanika koji su članovi Narodne skupštine RS-a podržalo je veto, što znači da rezolucija Predsjedništva Bosne i Hercegovine neće stupiti na snagu.
Veto su podržale ne samo stranke vladajuće koalicije, već i vodeće opozicione snage u parlamentu RS-a, Srpska demokratska stranka (SDS) i Partija demokratskog progresa (PDP). Bez podrške opozicije, parlament Republike Srpske ne bi mogao staviti veto na rezoluciju.
- Sjeverna Makedonija se pridružuje inicijativi za osnivanje suda za ruske zločine u Ukrajini
Sjeverna Makedonija se pridružila inicijativi Evropske unije i njenih saveznika za osnivanje specijalnog suda u Hagu kako bi se najviše vojno i političko rukovodstvo Rusije smatralo odgovornim za ratne zločine počinjene u Ukrajini, postavši jedina zemlja iz regije Zapadnog Balkana koja je učestvovala na sastanku u Lavovu, u Ukrajini, gdje je usvojena odgovarajuća odluka.
Ministar vanjskih poslova i vanjske trgovine Sjeverne Makedonije, Timčo Mucunski, naglasio je da je zemlja dio inicijative, jer se zalaže za poštovanje međunarodnog javnog i humanitarnog prava. „Ovo radimo u punoj komunikaciji i koordinaciji sa svim našim strateškim partnerima u oblasti vanjske politike. Razlog zašto naša zemlja postaje dio ovog procesa, a što bi naši građani trebali znati, jeste da je poštovanje međunarodnog javnog prava i međunarodnog humanitarnog prava jedan od ključnih i najvažnijih alata, posebno za manje zemlje poput naše“, rekao je Mucunski.
Naglasio je da Sjeverna Makedonija kao država fundamentalno podržava inicijativu, kao i sve inicijative usmjerene na jačanje međunarodnog javnog prava. „Politika ponekad može biti jača od prava, ali to ne znači da mi kao država ne bismo trebali dosljedno stajati iza principa za koje se zalažemo“, rekao je ministar vanjskih poslova Makedonije.
Po njegovom mišljenju, vrijeme će pokazati hoće li ova inicijativa postići svoje ciljeve, ali ju je ocijenio kao pravi korak koji je potrebno poduzeti u trenutnom geopolitičkom kontekstu.
Ukupno, Koalicija država za osnivanje Specijalnog suda za zločin agresije protiv Ukrajine (Osnovna grupa) uključuje četiri desetine država.
„Sporazum iz Lavova“ usvojen na sastanku 9. maja postao je prva politička odluka na visokom nivou o osnivanju Specijalnog suda za zločin agresije protiv Ukrajine. Tribunal će biti formalizovan u okviru Savjeta Evrope i sa sjedištem u Hagu.
- Hrvatska i Poljska jačaju odbrambenu saradnju
Razvoj bilateralne vojne saradnje bio je na dnevnom redu pregovora između potpredsjednika Vlade i ministra nacionalne odbrane Poljske, Vladislava Košnjaka Kamiša, i potpredsjednika Vlade i ministra odbrane Hrvatske, Ivana Anušića, u Varšavi 8. maja.
„Potrebna nam je veća ekonomska saradnja, posebno u sektoru naoružanja“, naglasio je poljski ministar. „O prijetnjama i njihovom suprotstavljanju razmišljamo na sličan način. Znamo da na prijetnje moramo odgovoriti jedinstvom, saradnjom i pojednostavljenjem procedura. U narednim sedmicama fokusiraćemo se na jačanje ekonomske saradnje u oblasti odbrambenih preduzeća“, naglasio je Košnjak Kamiš. „Želimo saradnju između naših odbrambenih industrija, razmjenu iskustava o vojnoj opremi – HIMARS, Bajraktar“, dodao je.
Poljski ministar odbrane naglasio je važnost zajedničkih akcija unutar NATO-a i jačanja istočnog krila Alijanse. „Hrvatski vojnici su već u Poljskoj, a njihovo prisustvo će rasti. Znamo kako odgovoriti na prijetnje iz Rusije“, naglasio je. „Moramo biti ujedinjeni i spremni.“
„Znamo da moramo ojačati našu saradnju. …Jedna od naših odgovornosti je priprema za prijetnje. Moramo biti spremni da se odbranimo. Poljska i Hrvatska se vrlo dobro razumiju, jer imaju slična iskustva. I to iskustvo ćemo dalje koristiti i razvijati saradnju radi bezbjednosti“, rekao je hrvatski ministar odbrane.
Najavljeno je da će u naredna dva mjeseca biti organizovana uzvratna posjeta poljskog ministra Hrvatskoj, gdje će biti potpisano pismo namjere, koje će bilateralnu saradnju podići na novi nivo kako bi se ojačale odbrambene sposobnosti obje zemlje u kontekstu trenutnih bezbjednosnih izazova u istočnoj Evropi. „U Zagrebu ćemo potpisati pismo namjere i započeti saradnju na najvišem nivou – u oblasti sigurnosti, odbrane i naoružanja. Moramo ozbiljno shvatiti prijetnje koje dolaze s istoka i zajedno se pripremiti“, rekao je ministar Anušić.
Saradnja između Hrvatske i Poljske u vojnoj oblasti dopunjuje prethodno uspostavljenu ekonomsku interakciju u okviru Inicijative Tri mora.
- Skandal oko zgrade Generalštaba u Beogradu
Vršilac dužnosti direktora Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Srbije, Goran Vasić, priveden je zbog sumnje da je falsifikovao dokument na osnovu kojeg je vlada oduzela status kulturne baštine zgradi Generalštaba Vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstvu odbrane u centru Beograda, koje su uništene tokom NATO operacije 1999. godine.
„Dana 12. maja 2025. godine, organi za sprovođenje zakona izvršili su raciju u Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture, nakon čega je Goran Vasić priveden i doveden na ispitivanje kao osumnjičeni u Glavno tužilaštvo za organizovani kriminal“, navodi se u zvaničnom saopćenju.
U Beogradu se skandal oko zgrada Generalštaba povezuje s planovima Džareda Kušnera, zeta Donalda Trampa, da na mjestu ruševina Generalštaba izgradi luksuzni hotelsko-poslovni kompleks. Ukidanje statusa kulturne baštine uklonilo je posljednju preostalu prepreku rušenju zgrada i početku gradnje.
Nakon hapšenja vršioca dužnosti direktora Zavoda za zaštitu spomenika, Afiniti Partners, kompanija u vlasništvu Džareda Kušnera, izjavila je američkim medijima da nije igrala nikakvu ulogu u preispitivanju kulturnog statusa objekta u Beogradu. „Danas smo iz medijskih izvještaja saznali da je bivši zvaničnik srpske vlade, koji nema veze s našom firmom, navodno falsifikovao dokumente vezane za proglašenje projekta Beogradskog trga spomenikom kulture“, navodi se u saopćenju. Dodali su da će „sagledati ovo pitanje i odrediti sljedeće korake“. Kompanija je napomenula da radovi još nisu počeli i da je sudbina projekta trenutno neizvjesna.
Sukobi su prvobitno izbili nakon što se predsjednik Srbije Aleksandar Vučić nije sastao ni s predsjednikom Trampom ni s visokim američkim zvaničnicima tokom svog putovanja u Sjedinjene Američke Države.
