- Srbija, Mađarska i Rusija planiraju izgradnju novog naftovoda
Dana 21. jula, srpska ministarka rudarstva i energetike, Dubravka Đedović Handanović, i mađarski ministar vanjskih poslova i trgovine, Peter Sijarto, održali su pregovore sa zamjenikom ruskog ministra energetike, Pavelom Sorokinom, o realizaciji projekta izgradnje naftovoda između Srbije i Mađarske i snabdijevanju ruskom sirovom naftom.
„Brisel agresivno prekida energetske veze, zabranjuje korištenje ruskih energetskih resursa i blokira transportne rute. Ova situacija se može riješiti uključivanjem više izvora energije i razvojem dodatnih transportnih ruta. Danas, zajedno s našim srpskim i ruskim kolegama, dogovaramo se o izgradnji novog naftovoda koji će povezati Mađarsku sa Srbijom“, izjavio je Sijarto.
Nakon razgovora, Đedović Handanović je izjavila da vlade Srbije, Mađarske i Rusije podržavaju realizaciju ovog projekta, koji će zemlji osigurati dodatnu rutu za snabdijevanje sirovom naftom u narednih nekoliko decenija. „Izgradnja ovog naftovoda omogućiće Srbiji da obezbjedi snabdijevanje sirovom naftom preko Mađarske, čime će dodatno ojačati svoju energetsku bezbjednost. Diverzifikacija snabdijevanja je važna kako bi bila sigurnija i manje zavisna od jedne rute snabdijevanja, posebno u sve nestabilnijem geopolitičkom kontekstu“, rekla je Đedović Handanović.
Prema izvještajima, dužina novog naftovoda će premašiti 300 km. Povezaće grad Novi Sad u Srbiji sa prijemnom stanicom naftovoda „Družba“ koja se nalazi u Sazhalombati, Mađarska. Projektovanje i tehnička dokumentacija su u završnoj fazi, a očekuje se da će radovi početi početkom 2026. godine. Planirano je da novi naftovod bude pušten u rad 2027. godine. Projekat je osmišljen za godišnji tranzit do 5 miliona tona nafte.
Srpske vlasti odlučile su izgraditi dodatnu rutu snabdijevanja naftom kada je Hrvatska krajem 2022. godine zabranila transport ruske nafte putem naftovoda JANAF u skladu sa sankcijama Evropske unije protiv Rusije zbog njene invazije na Ukrajinu. U oktobru 2022. godine, Srbija i Mađarska su se dogovorile o izgradnji naftovoda koji bi omogućio Srbiji da prima rusku naftu povezivanjem na naftovod „Družba“ koji prolazi kroz Ukrajinu.
Evropska unija je 2022. godine privremeno ukinula zabranu uvoza ruske nafte Mađarskoj putem naftovoda „Družba“, jer zemlja nema pristup moru. Istovremeno, Ukrajina trenutno razmatra mogućnost prekida tranzita ruske nafte, što dovodi u pitanje budućnost srpsko-mađarskog naftovoda.
- Srbija i Kina će održati prve zajedničke vojne vježbe
U drugoj polovini jula, specijalne jedinice kineske i srpske vojske održaće zajedničke vježbe pod nazivom „Čuvar mira 2025“ u provinciji Hebei na sjeveru Kine, najavio je pukovnik Điang Bin, portparol kineskog Ministarstva odbrane, na konferenciji za novinare.
„Ovo će biti prve zajedničke vježbe kineske i srpske vojske“, rekao je, dodajući da će bilateralne aktivnosti pomoći u jačanju borbenih sposobnosti snaga učesnica i produbljivanju saradnje između dvije vojske.
Ove vježbe su dio razvoja vojne saradnje između zemalja. Istočnoazijska država je balkanskoj zemlji obezbijedila sisteme protivvazdušne odbrane za zaštitu njenog vazdušnog prostora.
Srbija je jedina evropska zemlja koja ima vojnu saradnju sa Kinom, uključujući vojno-tehničku saradnju. Stoga se ne radi samo o samim vježbama, već i o onome što im prethodi – nabavci oružja i opreme, zajedničkom razvoju, tj. transferu određene imovine i stručnosti iz Kine u srpsku vojnu industriju, primjećuju vojni analitičari.
- EU smanjuje budžet Plana rasta za Bosnu i Hercegovinu
Bosna i Hercegovina ostala je bez prvih 108,5 miliona eura iz Plana rasta Evropske unije za Zapadni Balkan, jer političari iz BiH, tokom godinu i osam mjeseci, nisu uspjeli međusobno da se dogovore i predstave EU konačnu verziju programa reformi potrebnog za početak finansiranja.
Spor unutar BiH nastao je jer Republika Srpska odbija bilo kakav prenos ovlaštenja na državu, dok političari iz Federacije Bosne i Hercegovine zahtjevaju da državne institucije barem koordinišu proces. Predstavnici Republike Srpske čak odbacuju upotrebu termina „nacionalni“ u bilo kojem kontekstu u Reformskoj agendi na kojoj insistiraju predstavnici Federacije.
EU nudi 6 milijardi eura zemljama regije kako bi ubrzala njihov razvoj i integraciju, a BiH je jedina zemlja koja nije ispunila preduslove, niti se dogovorila o planu reformi prihvatljivom Evropskoj komisiji.
Prema nacrtu Reformske agende, vlasti dva entiteta Bosne i Hercegovine planirale su da podnesu zahtjeve za infrastrukturne projekte vrijedne preko 2,3 milijarde eura.
Na primjer, planirano je korištenje sredstava EU za završetak izgradnje autoputa na panevropskom koridoru 5c, koji će povezati hrvatsku luku Ploče s Budimpeštom; modernizaciju željeznice izgrađene za vrijeme bivše Jugoslavije; realizaciju niza energetskih projekata; te digitalizaciju zemlje, uključujući izgradnju moderne optičke mreže i uvođenje 5G.
Uprkos neslaganjima, političari iz različitih djelova BiH uspjeli su da se dogovore o pojedinačnim infrastrukturnim projektima, ali se to pokazalo nedovoljnim. Evropska komisija je odlučila da više neće čekati konačni dokument od BiH i povukla je deset posto sredstava planiranih za Bosnu i Hercegovinu, što znači manje sredstava za sve planirane projekte u BiH, a više za ostale zemlje u regiji.
Nakon što je Bosna i Hercegovina ostala bez prvih 108,5 miliona eura iz Plana rasta Evropske unije za Zapadni Balkan, Bosna i Hercegovina sada može da pristupi sredstvima čiji je iznos maksimalno 976,6 miliona eura. Evropska komisija upozorava vlasti Bosne i Hercegovine da će, ukoliko konačna, konsolidovana verzija Agende reformi ne bude predstavljena do 30. septembra 2025. godine, doći do dodatnog smanjenja planiranih sredstava za deset posto.
- Univerzitet Crne Gore uspostavio saradnju s Kineskim računarskim centrom pod sankcijama SAD-a
Državni univerzitet Crne Gore i Računarski centar provincije Šandong (Nacionalni superračunarski centar u Đinanu) Narodne Republike Kine dogovorili su saradnju. Memorandum o razumijevanju potpisali su rektor Univerziteta Crne Gore, Vladimir Božović, i sekretar Partijskog komiteta Nacionalnog superračunarskog centra u Đinanu, Ju Li Vang.
„Ovim memorandumom otvaramo vrata strateškoj saradnji u oblastima koje oblikuju budućnost digitalne bezbjednosti i tehnologija – od kriptografskih protokola i vještačke inteligencije do blokčejna i zajedničkih istraživačkih platformi. Naš cilj je razmjena znanja, razvoj inovativnih rješenja i izgradnja jakih veza između akademskih zajednica u Crnoj Gori i Kini“, izjavio je Božović.
Planirana saradnja uključuje istraživanje i razvoj kriptografskih protokola i bezbjednosnih sistema, optimizaciju vještačke inteligencije, dizajn arhitekture sajber bezbjednosti zasnovanih na integraciji hardverskih i softverskih rješenja. Saradnja, takođe, uključuje primjenu blokčejn tehnologije za zajedničku obuku AI modela, kao i stvaranje zajedničke platforme za testiranje i verifikaciju kriptografskih algoritama u simuliranim bezbjednosnim izazovima.
Tokom sastanka razmatrane su i specifične mogućnosti za proširenje saradnje, uključujući razmjenu istraživača, zajedničko učešće u međunarodnim projektima, kao i povezivanje kroz istraživački rad, zajedničke obrazovne programe i inovacijske centre.
Od aprila 2021. godine, Nacionalni superračunarski centar u Đinanu nalazi se na listi organizacija koje je sankcionisalo Ministarstvo trgovine SAD-a. Prema podacima Američkog biroa za industriju i bezbjednost, ovaj i šest drugih kineskih centara povezani su s kineskim programima modernizacije vojske i razvojem naoružanja, uključujući hipersonične rakete i potencijalno oružje za masovno uništenje. Sankcije sprječavaju ove organizacije da pristupe naprednim američkim tehnologijama, posebno u čipovima i softveru, zbog sumnji da bi se ove tehnologije mogle koristiti u vojne svrhe.
Saradnja Državnog univerziteta Crne Gore sa visokotehnološkim kineskim centrom pod sankcijama mogla bi zakomplikovati odnose Podgorice sa Vašingtonom.
- Studentski protesti se nastavljaju u Srbiji
Kao što je poznato, studenti već nekoliko mjeseci blokiraju fakultete univerziteta širom Srbije, insistirajući na odgovornosti za smrt 16 ljudi nakon urušavanja betonske nadstrešnice na željezničkoj stanici u Novom Sadu 1. novembra 2024. godine. Nedavno je na listu zahtjeva studentskog pokreta dodat i zahtjev za raspisivanje prijevremenih parlamentarnih izbora.
Tokom protekle sedmice, demonstranti su nekoliko sati blokirali mostove, trgove i puteve u Beogradu, te magistralni put u Užicu. Skupovi i blokade puteva održani su i u Nišu, Kragujevcu, Novom Sadu, Kruševcu, Loznici i drugim gradovima. Na nekim mjestima došlo je do sukoba između demonstranata i policije.
Dana 22. jula, policija i uprava Studentskog kulturnog centra (SKC) u Beogradu ispraznili su zgradu u kojoj su studenti boravili od februara. Nakon toga, provladini mediji i vlasti izvijestili su o neredima i krađama koje su otkrili u prostorijama SKC-a.
Tim povodom, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić izjavio je da je „zadatak države da pronađe odgovorne za pad nadstrešnice u Novom Sadu, ali i da osigura odgovornost za sve koji su nakon toga uništili zemlju“. „To znači da će morati da odgovaraju svi oni koji su nam uništavali obrazovni sistem, koji su nam od fakulteta pravili svinjce, svi oni koji su nam razarali zemlju i instituciju u prethodnih nekoliko mjeseci“, dodao je.
Uprkos optužbama vlasti, studentski pokret ostaje odlučan da nastavi proteste. Očekuje se da će protesti potrajati, a njihov intenzitet će zavisiti od konsolidacije studenata i civilnog društva, djelovanja vlasti i reakcije međunarodne zajednice.
