- Srpski premijer podnio je ostavku usred masovnih protesta
Posljednjih dana januara, protesti koji su se pokrenuli u Srbiji zbog tragične nesreće na novosadskoj željezničkoj stanici, gdje je nadstrešnica pala i pritom usmrtila 15 ljudi, dobijaju sve veći značaj.
U Srbiji je 24. januara održan „Generalni štrajk“. Akciju su pokrenuli studenti koji od kraja prošle godine blokiraju desetine univerziteta. Zatvorene su neke škole, ustanove kulture, javni ugostiteljski objekti, prodavnice i mediji. Hiljade ljudi učestvovalo je u protestima, mitinzima i kratkotrajnoj blokadi puteva u Beogradu, Novom Sadu, Nišu i mnogim drugim gradovima.
Vlast je pokušala da se suprotstavi protestnom pokretu okupljanjem svojih pristalica u malom gradu Jagodini (centralna Srbija) i osnivanjem novog političkog „Pokreta za narod i državu“. Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je 24. januara uveče učestvovao na mitingu, gdje ga je pozdravilo oko 50.000 ljudi.
Međutim, od 27. do 28. januara organizovana je nova protestna akcija – danonoćna blokada jedne od najvećih saobraćajnih raskrsnica u Beogradu. Inicijativu su ponovo preuzeli studenti.
Aleksandar Vučić je 27. januara uveče u posebnom obraćanju istakao da je spreman za dijalog, te da će svi zahtjevi studenata koji još nisu ispunjeni biti prihvaćeni.
Prvi zahtjev studenata bio je objavljivanje svih dokumenata vezanih za rekonstrukciju novosadske željezničke stanice. Prema riječima predsjednika, Vlada je u prethodnom periodu objavila više od 13.000 dokumenata, a 27. januara objavljeno je još 925 dokumenata u vezi sa građevinskim radovima na pomenutoj željezničkoj stanici. „Nema druge dokumentacije koja bi se odnosila na bilo šta što je izgrađeno na novosadskoj željezničkoj stanici“, rekao je Vučić.
Drugi zahtjev studenata je identifikacija i procesuiranje svih osoba osumnjičenih za fizičke napade na studente i profesore koji su učestvovali u protestima. Prema Vučićevim riječima, srpsko tužilaštvo je već otvorilo krivične postupke protiv 37 osoba zbog napada na učenike i nastavnike.
Treći zahtjev studenata odnosio se na pomilovanje pritvorenih demonstranata. Vučić je 27. januara najavio, a 29. januara odlučio da pomiluje 13 ljudi koji su učestvovali u protestima – studente, nastavnike i druge radnike obrazovnih ustanova.
Četvrti zahtjev studenata bio je povećanje budžeta za visoko obrazovanje za 20 posto. Vučić je pristao da se to pitanje razmotri, uz napomenu da bi povećanje koštalo državu dodatnih 12,01 milijardu dinara, pored predviđenih 60,5 milijardi.
Predsjednik je 27. januara najavio i potrebu hitnog restrukturiranja vlade. Sljedećeg dana premijer Srbije Miloš Vučević podnio je ostavku. Vučević je u obraćanju građanima rekao da je razlog za ostavku napad na studente koji se dogodio dan ranije u Novom Sadu, ispred zgrade Srpske napredne stranke. Ostavku je podnio i gradonačelnik Novog Sada Milan Đurić.
Ostavka premijera znači da cijela vlada podnosi ostavku i svi članovi vlade postaju privremeni (kao dio vlade sa tehničkim mandatom).
Vučić se 28. januara obratio građanima Srbije i najavio da će u narednih deset dana biti donijeta odluka o raspisivanju novih parlamentarnih izbora.
„Srbija će održati stabilnost, Srbija će održati mir i u narednih deset dana ćemo odlučiti da li ćemo izaći na izbore ili formirati novu vladu. … Naš glavni zadatak će biti da održimo potpunu stabilnost i ja ću se lično baviti tim“, rekao je.
- Borba protiv „stranog uticaja na proteste” komplikuje odnose Srbije sa susjedima
Kako je poznato, rukovodstvo Srbije optužilo je studente koji su učestvovali u protestima da su izvršavali naloge stranih aktera u cilju svrgavanja predsjednika Aleksandra Vučića.
Prateći taj narativ, srpske bezbjednosne službe su 21. januara izvršile raciju u Beogradu protiv učesnika međunarodnog seminara u organizaciji austrijske Akademije za nevladine organizacije, čiji je osnivač ERSTE fondacija. Prema pisanju medija, privedeno je i deportovano ukupno 13 stranih državljana iz Hrvatske, Slovenije, Slovačke, Sjeverne Makedonije, Albanije, Moldavije, Rumunije, Austrije i Češke.
ERSTE fondacija je naknadno izdala saopštenje u kojem je potvrdila izvještaje da je 13 učesnika konferencije u Beogradu iz osam zemalja privedeno u policijsku stanicu, saslušano i na kraju im je zabranjen ulazak u zemlju. „Ni tim sa Bečkog univerziteta za ekonomiju i biznis (suosnivač Akademije za NVO) niti bilo ko iz ERSTE fondacije nije obavješten zašto se to dogodilo. Program se sprovodi od 2013. godine, a prije toga je održano nekoliko sličnih seminara u Beogradu”, navodi se u saopštenju.
Austrijska ambasada protestovala je zbog postupanja srpskih vlasti prema učesnicima događaja u Beogradu.
Hrvatska je uputila protestnu notu Srbiji zbog privođenja hrvatskih državljana i preporučila svojim građanima da odlože sva putovanja u Srbiju koja nisu neophodna.
Rumunska ambasada u Beogradu zatražila je objašnjenje od srpskih vlasti.
Ambasador Srbije u Tirani pozvan je u albansko Ministarstvo Evrope i spoljnih poslova kako bi dao pojašnjenje o ovom slučaju.
- Demonstranti u Crnoj Gori traže ostavke dva ministra
Hiljade studenata i građana koji su ih podržali, protestovali su 25. januara uveče u Podgorici, tražeći od premijera Crne Gore Milojka Spajića da smijeni načelnike sektora bezbjednosti zbog propusta policije tokom masovnog ubistva na Cetinju 1. januara.
Kao što je poznato, prvog dana ove godine mještanin Cetinja pucao je na 15 ljudi, od kojih je 12 preminulo na licu mjesta, a ostali su hospitalizovani. Zločinac je izvršio samoubistvo tokom policijske racije.
Građani optužuju nadležne za neuspjeh rada policije, koji je doveo do tragedije.
Građani su od početka januara na velikim skupovima tražili ostavke ministra unutrašnjih poslova, Danila Šaranovića, i potpredsjednika Vlade za sigurnost i odbranu, Alekse Bečića, ali su se zvaničnici oglušili o njihove zahtjeve. Sada su demonstranti „promijenili adresu na koju se šalju zahtjevi“ i pozivaju premijera Milojka Spajića da smijeni ministra Šaranovića i potpredsjednika Vlade Aleksu Bečića.
Ukoliko njihovi zahtjevi uskoro ne budu ispunjeni, demonstranti se spremaju da održe akcije građanske neposlušnosti.
Protest predvodi neformalna studentska grupa „Kamo šutra?“
Osim oslobađanja Šaranovića i Bečića, demonstranti traže oduzimanje i uništavanje nelegalnog vatrenog oružja, preispitivanje oružnih dozvola, reformu sistema funkcionisanja policijskih struktura, vraćanje građanskog vaspitanja kao obaveznog predmeta u školama, i poboljšan institucionalni pristup psihijatrijskoj njezi.
- Ukrajina i Albanija potpisale sporazum o saradnji i podršci
Dokument su 21. januara u Davosu potpisali ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski i albanski premijer Edi Rama.
„Sporazum o dugoročnoj saradnji i podršci između Ukrajine i Republike Albanije“ sastoji se od pet odjeljaka: „Sigurnost i odbrana“, „Politička saradnja i pomoć u utvrđivanju odgovornosti“, „Humanitarna pomoć, razvojna saradnja i rekonstrukcija“, „Saradnja u slučaju budućeg ruskog oružanog napada“ i „Završne odredbe“, koje, između ostalog, određuju trajanje ugovora (deset godina).
„Albanija pruža Ukrajini vojnu i humanitarnu pomoć od početka invazije u punom obimu i nastaviće da pruža podršku tokom desetogodišnjeg trajanja sporazuma“, rekao je Volodimir Zelenski.
Posljednjih godina Ukrajina i Albanija aktivno razvijaju bilateralne odnose, a Sporazum o saradnji i podršci nije jedini važan sporazum između Kijeva i Tirane potpisan 2024-2025. Konkretno, u februaru 2024. čelnici obje države potpisali su Ugovor o prijateljstvu i saradnji.
