- Mađarska i Srbija jačaju energetsku saradnju
Nakon uvođenja američkih sankcija protiv kompanije „Naftna Industrija Srbije“ (NIS), koju kontroliše ruski Gazprom Neft, Budimpešta je preuzela ključnu ulogu u snabdijevanju Srbije naftnim derivatima.
Mađarski ministar vanjskih poslova i trgovine Peter Sijarto posjetio je Beograd 26. i 27. novembra. Tokom posjete, najavio je da je mađarska kompanija MOL udvostručila isporuke naftnih derivata Srbiji u novembru i da će ih u decembru povećati 2,5 puta. Za to se koriste svi mogući pravci: drumski transport, željeznica i riječni transport duž Dunava. „Činimo sve da Srbija nema problema sa snabdijevanjem energijom“, naglasio je Sijarto.
Mađarski premijer Viktor Orban stigao je 27. novembra u Suboticu, gdje se sastao s predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem.
„Naši srpski prijatelji imaju problema zbog politike sankcija“, napisao je Orban na Facebooku prije posjete Srbiji. „Uvjeravam predsjednika Vučića: Mađarska će učiniti sve da pomogne Srbiji u snabdijevanju naftom.“
Na zajedničkoj konferenciji za novinare, Vučić i Orban su najavili ubrzanje izgradnje srpsko-mađarskog naftovoda, čiji je završetak prvobitno bio planiran do 2028. godine. Mađarski premijer je naglasio da plinovod već povezuje dvije zemlje, ali bez naftovoda, energetska infrastruktura ostaje nepotpuna.
„Dobili smo izuzeće od sankcija od Sjedinjenih Američkih Država, a sada ću – u narednim danima, odnosno sjutra – pregovarati kako bih osigurao dolazak ruske nafte i plina. A kada ih budemo imali“, obećao je Orban Vučiću, „imaćete ih i vi. Ono što mi imamo, dijelimo s vama.“
Orban je 28. novembra otputovao u Moskvu, gdje se sastao s Vladimirom Putinom. Svrha posjete bila je da se obezbijedi snabdijevanje Mađarske naftom i plinom.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je 29. novembra objavio da je obavio telefonski razgovor s Orbanom nakon njegovog povratka iz Moskve. Izjavio je da će Mađarska podržati energetsku stabilnost Srbije u ispunjavanju obećanja datog tokom njihovog sastanka u Subotici.
- Kandidat s Dodikovom podrškom osvojio najviše glasova na prijevremenim predsjedničkim izborima
Siniša Karan, ministar naučno-tehnološkog razvoja, visokog obrazovanja i informacionog društva, bivši ministar unutrašnjih poslova Republike Srpske, kojeg je nominovao Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) Milorada Dodika, tijesno je pobijedio na prijevremenim predsjedničkim izborima u Republici Srpskoj 23. novembra.
Nakon obrade podataka sa 99,91% biračkih mjesta, Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine izvijestila je da je Siniša Karan dobio 9.745 glasova više od svog glavnog konkurenta, Branka Blanuše, kandidata Srpske demokratske stranke (SDS).
Prema preliminarnim rezultatima CIK-a BiH, Karan je dobio glasove 222.110 birača, ili 50,41%, dok je Blanuša dobio 212.365 glasova, ili 48,20%.
Prema podacima CIK-a, 23. novembra, 439.897 birača, ili 34,79% od 1.264.364 registrovanih građana na biračkom spisku, iskoristilo je svoje pravo glasa na prijevremenim izborima.
Na prethodnim predsjedničkim izborima 2022. godine, izlaznost je premašila 50%.
Dodik je izjavio da mnogi birači SNSD-a nisu izašli na izbore jer su ih smatrali nelegitimnim.
Prijevremeni izbori su raspisani nakon što je Centralna izborna komisija opozvala mandat Miloradu Dodiku za predsjednika Republike Srpske. Ranije je Dodik osuđen od strane Visokog suda Bosne i Hercegovine zbog odbijanja da provede odluke koje je 2023. godine donio visoki predstavnik u Bosni i Hercegovini Kristijan Šmit, te mu je zabranjeno obavljanje političke funkcije šest godina.
Karan, ako na kraju bude potvrđen kao pobjednik, obavljaće funkciju predsjednika RS-a samo do kraja Dodikovog mandata, a novi predsjednički izbori održaće se za manje od godinu dana, istovremeno s opštim izborima u Bosni i Hercegovini početkom oktobra 2026. godine.
U međuvremenu, opozicija i nezavisni posmatrači smatraju da su izbori 23. novembra obilježeni kršenjima i optužuju vlasti RS-a za namještanje glasanja u korist kandidata SNSD-a.
Transparency International Bosne i Hercegovine pozvao je Centralnu izbornu komisiju BiH da istraži navodne prevare na predsjedničkim izborima u Republici Srpskoj. Prema navodima organizacije, zabrinutost se odnosi na 40 biračkih mjesta u Doboju, Laktašima i Zvorniku, gdje podaci o glasanju izazivaju sumnju. „Na većini ovih biračkih mjesta, kandidat vladajuće koalicije dobio je preko 80% glasova, a u nekim slučajevima – preko 97%“, navodi se u saopštenju TI. Na devet od 40 spornih mjesta, izlaznost je bila toliko visoka da bi jedan birač morao glasati svakih 90 sekundi (da je ravnomjerno raspoređeno tokom cijelog izbornog dana), što je vrlo malo vjerovatno.
Jovica Radulović, lider opozicione Srpske demokratske stranke (SDS), koja je kandidovala Branka Blanušu, odmah nakon glasanja rekao je da SDS neće priznati Karanovu pobjedu i optužio je vladajuće stranke za izbornu prevaru.
SDS je, u svom saopštenju, najavio da će zahtijevati ponavljanje glasanja u Doboju, Laktašima i Zvorniku, gdje je, po njihovom mišljenju, došlo do prevare.
- Jača saradnja između Budimpešte i Banje Luke
Mađarski ministar vanjskih poslova Peter Sijarto, koji je planirao posjetiti Republiku Srpsku 26. novembra, nije mogao sletjeti na aerodrom u Banjoj Luci jer je ministar odbrane Bosne i Hercegovine Zukan Helez odbio dati dozvolu za slijetanje mađarskog aviona. „Odbio sam odobriti slijetanje mađarskog vojnog aviona na aerodrom Banja Luka, kojim je trebao sletjeti mađarski ministar vanjskih poslova Peter Sijarto.
Mađarski premijer Viktor Orban i ministar Sijarto godinama otvoreno podržavaju bivšeg predsjednika administrativnog entiteta BiH, RS, Milorada Dodika, u njegovim postupcima koji potkopavaju suverenitet, teritorijalni integritet i jedinstvo Bosne i Hercegovine.
Takođe, mađarska strana nije dala jasno objašnjenje zašto ministar vanjskih poslova stiže vojnim avionom.
Moja dužnost kao ministra odbrane BiH je da štitim ustavni poredak, zakone i interese Bosne i Hercegovine. Zato sam odlučio da ne odobrim ovaj let dok se ne osigura puna transparentnost i poštovanje naše države“, napisao je Helez na Facebooku.
Sljedećeg dana, 27. novembra, Sijarto je ipak stigao u Banja Luku, ali civilnim avionom. Tokom posjete, dobio je titulu počasnog doktora lokalnog univerziteta.
Na konferenciji za novinare, Sijarto je izjavio da će Mađarska razvijati saradnju sa Republikom Srpskom u oblasti visokog obrazovanja. „Počevši od sljedeće godine, Mađarska će obezbijediti 50 stipendija za studente koji žele da studiraju i upišu se na mađarske univerzitete“, rekao je.
Sijarto je takođe naglasio da će Budimpešta nastaviti svoj program podrške poljoprivredi Republike Srpske. „Pokrenućemo novi program vrijedan do 4 milijarde forinti, u okviru kojeg će mala i srednja preduzeća moći da kupuju poljoprivrednu mehanizaciju od mađarskih proizvođača“, rekao je ministar.
Vođa Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) Milorad Dodik, tokom sastanka sa Sijartom, naglasio je da će se nastaviti odlična saradnja između Republike Srpske i Mađarske u svim oblastima.
Iste sedmice, u srijedu, 26. novembra, delegacija Republike Srpske, na čelu sa Dodikom i Sinišom Karanom, koji je dobio najviše glasova na prijevremenim predsjedničkim izborima u RS 23. novembra, posjetila je Budimpeštu, gdje se sastala sa mađarskim premijerom Viktorom Orbanom.
Orban je na platformi X napisao da je na sastanku razgovarano o daljnjim koracima u strateškoj saradnji između Mađarske i Republike Srpske. Naglasio je da se „raduje“ nastavku zajedničkog rada nakon izborne pobjede Siniše Karana.
Dodik je rekao da je sastanak bio „vrlo uspješan“ i zahvalio Orbanu što je bio prvi svjetski lider koji je čestitao Siniši Karanu na pobjedi.
Razmjena posjeta potvrdila je jačanje političke i ekonomske osovine između Budimpešte i Banje Luke i nastavak njihove strateške saradnje.
- Crna Gora će sljedeće godine ukinuti bezvizni režim za Ruse
Crna Gora će uvesti vize za građane Rusije najkasnije do septembra sljedeće godine, saopštilo je Ministarstvo vanjskih poslova.
Kako je naglasilo Ministarstvo vanjskih poslova, ova mjera je dio obaveza koje je država preuzela u okviru procesa pristupanja Evropskoj uniji.
„Usklađivanje s viznom politikom EU provodi se postepeno i uz pažljivo razmatranje nacionalnih ekonomskih i drugih interesa koji su važni za očuvanje stabilnosti i dugoročnog razvoja zemlje“, napomenuli su iz Ministarstva. Ministarstvo vanjskih poslova je naglasilo da „Crna Gora mora uskladiti svoju viznu politiku s EU do kraja trećeg kvartala 2026. godine, što, između ostalog, znači uvođenje viznog režima za građane Rusije.“
Ranije je premijer Milojko Spajić, najavljujući strožiji režim za građane Rusije, izjavio da Crna Gora u potpunosti poštuje vanjsku i sigurnosnu politiku EU, uključujući i mjere u vezi s Rusijom. Konkretno, Crna Gora je 2022. godine uvela sankcije protiv Moskve, ali Evropska komisija stalno upozorava da je vizna politika takođe ključna za napredak u pregovorima i za korištenje sredstava iz Plana rasta EU za Zapadni Balkan. Prema najnovijem izvještaju Evropske komisije, Crna Gora još uvijek nije usklađena s viznim režimom EU, što je, po njihovom mišljenju, „pitanje od hitne važnosti“.
Prema službenim podacima, više od 21.100 građana Rusije boravi u Crnoj Gori, uglavnom na obali, prvenstveno u Budvi.
U skladu s važećim sporazumom o uzajamnim putovanjima, ruski državljani mogu ući i boraviti u Crnoj Gori do 30 dana bez vize. U praksi, Rusi koji borave u Crnoj Gori nakratko napuštaju Crnu Goru nakon ovog perioda, a po povratku dobijaju novi 30-dnevni boravak bez vize. Ovaj postupak, koji koriste ruski državljani koji žive u Crnoj Gori, naziva se „vizni prolaz“. Broj takvih „viznih prolaza“ trenutno je neograničen; Boravak se može kontinuirano produžavati jer sporazum Crne Gore s Rusijom ne postavlja ograničenja u pogledu ukupnog trajanja boravka unutar datog perioda.
