Srpske vlasti aktivno traže podršku Moskve kako bi se suprotstavile „obojenim revolucijama“ koje Zapad navodno planira. Ali da li je Rusija zaista zainteresovana za stabilnost Vučićeve vlade?
Moskovski dosije za Vulina
Veliki protest protiv rudarenja litijuma potresao je Beograd 10. avgusta. Predsjednik Aleksandar Vučić je prije toga kazao da su ga ruske obavještajne službe upozorile da se u Srbiji spremaju masovni neredi sa krajnjim ciljem rušenja legalno izabrane vlade.
Iako se Vučić osvrnuo na neke povjerljive dojave ne otkrivajući detalje, portparolka ruskog ministarstva spoljnih poslova Marija Zaharova bila je detaljnija u svom komentaru.
Ona je 8. avgusta optužila „Zapadne ideologe ulične demokratije i njihove lokalne saučesnike“ – „marionetske medije i nevladine organizacije“ – za pokušaje destabilizacije Srbije.
Sredinom avgusta, potpredsjednik Vlade Srbije Aleksandar Vulin (kojeg je postavilo Ministarstvo finansija SAD) posjetio je Moskvu u nizu sastanaka sa ruskim visokim zvaničnicima.
Tokom razgovora sa sekretarom Savjeta bezbjednosti Rusije Sergejem Šojguom, Vulin je zahvalio ruskim bezbjednosnim snagama što su „upozorile rukovodstvo Srbije na pripremu masovnih nereda i pokušaja državnog udara“, a u intervjuu za RIA Novosti u potpunosti je podržao rusku viziju razvoja događaja u Srbiji. „Ministarstvo spoljnih poslova Ruske Federacije je jasno naznačilo da su ovi protesti platforma za pokretanje obojene revolucije koja ima za cilj rušenje vlasti“, rekao je on, napominjući da organizatori uličnih skupova traže Miloševićevu sudbinu za Vučića.
Prema Vulinovim riječima, Srbija i Rusija su se međusobno pomagale da spriječe „obojene revolucije“ i nasilno rušenje vlasti.
Zaista, prije samo četiri godine, Rusija i Srbija su, u strogoj tajnosti, formirale „Radnu grupu za borbu protiv obojenih revolucija“, čiji je zadatak bio da spriječi masovne proteste i da stalno prati opozicione aktiviste, nevladine organizacije i nezavisne novinare. Sa srpske strane, upravo je Aleksandar Vulin bio (i i dalje jeste) taj koji je nadgledao ovu oblast saradnje sa Rusijom.
Vulin je 2021. godine predao ruskim obavještajnim službama audio-snimak sastanka koji su članovi ruske opozicione organizacije Otvorena Rusija održali na, navodno, ozvučenom mjestu u Beogradu.
Bivši izvršni šef Otvorene Rusije Andrij Pivovarov, koji je pušten na slobodu 1. avgusta u sklopu razmjene zatvorenika između Rusije i Zapada, proveo je više od tri godine u zatvoru. On je novinarima kazao da je uhapšen upravo nakon predaje snimaka sastanka u Beogradu, koje je Vulin dao ruskim bezbjednosnim agencijama.
Nema sumnje da ruski obavještajci „simetrično“ hrane svoje srpske kolege kompromitujućim podacima o srpskim opozicionarima i liderima građanskog društva. Očigledno, upravo su takvi izvještaji činili srž dosijea o „pripremanju obojene revolucije“, predate Vučiću početkom avgusta.
Teorije zavjere
Saradnja srpskih i ruskih bezbjednosnih agencija na suprotstavljanju domaćem protivljenju traje već više od godinu dana, a status Srbije kao kandidata za ulazak u EU, čini se, ne smeta ovom zajedničkom radu.
Vulinov posljednji put u Rusiju nije prošao nezapaženo u Briselu, ali su se zvaničnici EU ograničili na konstataciju da je održavanje veza sa Rusijom usred njenog agresorskog rata protiv Ukrajine nespojivo sa vrijednostima EU i procesom pridruživanja.
Treba napomenuti da su se Evropska unija, i Zapad uopšte, našli u prilično neobičnoj situaciji usred nedavnih protesta protiv rudarenja litijuma u Srbiji jer su i EU i SAD, ali i neke druge Zapadne zemlje, prije svega Njemačka, čvrsto podržale litijumski projekat koji će implementirati Zapadna korporacija.
Analitičari su konstatovali da se rejting Evropske unije među Srbima smanjuje zbog interesovanja EU za razvoj nalazišta litijuma u zemlji. Ovaj problem je vrijedan posebne analize. Ipak, želio bih da istaknem još jednu stvar: zašto bi u takvoj situaciji Zapad podržavao srpske proteste protiv litijumskog projekta, a kamoli zavjeru „državni udar“, kako to tvrde zvaničnici Beograda i Moskve? Izgleda apsurdno, ili u najmanju ruku nelogično. S druge strane, spremnost Kremlja da pomogne srpskim vlastima u sprovođenju Zapadnog projekta rudarenja litijuma jednako je iznenađujuća.
Logičnije bi bilo da proteste, koji su u toku, smatramo prirodnim protivljenjem prosječnih građana bilo kakvoj industrijskoj intervenciji u životnoj sredini, a koja se zasniva na nepovjerenju prema globalnim korporacijama i lokalnoj vlasti. Opet, istorija i trenutni uspon antilitijumskog rudarskog pokreta zahtijeva detaljnije ispitivanje, pa treba napomenuti i to da Vučić i njegov tim ove procese vide samo iz ugla teorije zavjere.
Međutim, ako uzmemo u obzir teorije zavjere, izgledalo bi logičnije, s obzirom na sve okolnosti, da upravo antizapadne snage stoje iza protesta protiv litijumskog projekta, koji Srbiji obećava velike investicije i bližu ekonomsku integraciju sa Zapadom, dok je to suštinski u suprotnosti sa stavom srpskih vlasti i njihovih ruskih prijatelja.
“Pismo Putinu”
Nedavno je najnovija verzija neočekivano privukla još više pažnje.
Jedan od proruskih opozicionih figura, predsjednik pokreta Oslobođenje Mlađan Đorđević objavio je na mreži X otvoreno pismo ruskom predsjedniku Vladimiru Putinu, u kojem ga poziva da se direktno uključi u pokušaje svrgavanja Vučića, pa i zbog njegovog stava o litijumu.
„Vučić je zapravo dao strateške rezerve srpskog litijuma nacistima, uskrativši ih našoj braći, Rusima i Kinezima“, navodi se u apelu. „U ovoj situaciji, Rusija može i treba da pruži svu neophodnu pomoć srpskom narodu da zaštiti svoje nacionalne interese, sve do direktne intervencije, u cilju smjene Vučića“.
Još zanimljivija od sadržaja pisma bila je slika prikačena uz njega – Đorđević koji pozira sa dvojicom muškaraca, od kojih je jedan navodno bivši šef bugarskog rusofilskog pokreta Nikolaj Malinov, koga bugarski organi za sprovođenje zakona optužuju da je špijunirao za Rusiju. Drugi čovek na slici je navodno penzionisani ruski general, bivši šef odjeljenja za analizu i informacije u Ruskoj spoljnoj obavještajnoj službi, Leonid Rešetnjikov, koji je navodno nadgledao niz projekata za promociju ruskog uticaja na Balkanu.
Objava je ubrzo obrisana, a otprilike u isto vrijeme Đorđević je javno izjavio da je njegov nalog hakovan, okačivši opet svoju fotografiju pored čovjeka koji liči na Leonida Rešetnjikova (Inače, Sofija je svojevremeno Rešetnjikovu zabranila ulazak. Beograd, očigledno, nije).
U Srbiji, ali i širom regiona, Mlađan Đorđević je prilično poznat. Za sve ostale, vrijedi napomenuti da je veteran srpske političke scene u bliskoj vezi sa opozicionim liderom Draganom Đilasom. Đorđević dosljedno kritikuje Vučića zbog „predaje” Kosova, zbog njegove previše prozapadne, „pro-Nato” politike, a sada i zbog litijumskog projekta. Provladini mediji i političari ga nazivaju „sivim kardinalom opozicije”, ali čini se da su ovi komentari dio političke čarke.
Istovremeno, činjenica je da je Đorđević jedan od najproaktivnijih i najdosljednijih proruskih političara u Srbiji. On je zaista svojevremeno sarađivao sa Rešetnjikovim i njegovim strukturama (o čemu se dosta pisalo u medijima). Također, Đorđević učestvuje u raznim političkim dešavanjima u Rusiji i s vremena na vrijeme ispliva u ruski medijski prostor kada je važno oštro kritizirati Vučića (pa i zbog njegovog stava o Ukrajini). A sada dolazi čudna situacija oko „pisma Putinu” i „fotografije sa generalom ruske obavještajne službe (SVR)”…
Sve ovo postavlja pitanje šta je plan Moskve za aktuelnu srpsku vladu…
Komplikovana politika „dvije stolice”
Vulin je uvjeren da Rusi pomažu Srbiji u borbi protiv opozicije, koja navodno nastoji da izvede „obojenu revoluciju“.
Ipak, interakcija ruskih zvaničnika i medija sa Vučićevim neumoljivim kritičarem može ukazivati na to da u visokim kancelarijama Moskve ima pristalica igre „dvije stolice“. Tada visoki zvaničnici u Moskvi izjavljuju podršku Beogradu i istovremeno, neformalnim kanalima, uspostavljaju saradnju sa protestnim pokretom. Na kraju krajeva, učešće Rusije u kampanji protiv Zapadnog litijumskog projekta ponudilo bi mnogo logičnije objašnjenje od nastojanja da se on promoviše i zaštiti.
Bilo bi netačno tvrditi da antivladine proteste u Srbiji, uključujući i aktuelne ekološke proteste, orkestrira Kremlj, ili bilo ko posebno. Međutim, mora se napomenuti da bi Moskvi svakako koristilo da ima polugu nad Vučićem, u vidu uličnih skupova, kako bi mogla da prilagodi politiku Beograda u pravcima koji su ključni za Rusiju. I to je, prije svega, vanjska politika. Očigledna je i korist Moskve od podsticanja antizapadne histerije u pozadini javnog odbijanja litijumskog projekta.
Očigledno je i da se Vučićev tim, prije svega Aleksandar Vulin, trudi da svojom viševektorskom politikom sačuva rusku podršku aktuelnoj srpskoj vlasti. Međutim, sudeći po najnovijim dešavanjima, biće sve teže zadržati naklonost Moskve.
