Është një valle me dy fytyra midis BE-së, e cila nuk do ta integronte Serbinë edhe nëse do të ishte një shtet plotësisht demokratik, dhe presidentit serb, i cili është i vetëdijshëm për këtë dhe ende kalon vijat e kuqe çdo ditë.
Aleksandar Vuçiq ishte i vetmi president i një vendi kandidat për në BE që ishte në Moskë në paradën ushtarake me rastin e 80-vjetorit të fitores mbi fashizmin dhe falsifikimit rus të historisë. Presidenti serb u takua me presidentin rus Vladimir Putin dhe udhëheqësin kinez Xi Jinping, të cilëve u mburr se po e mbyste me sukses demokracinë duke luftuar “revolucionet me ngjyra”.
I vetmi burrështetas i BE-së në shoqërinë e Vuçiqit ishte kryeministri i Sllovakisë, Robert Fico, me të cilin ata publikuan një video të përbashkët në Rusi me mesazhin: jemi këtu – çfarë të bëjmë pastaj.
Për shkak të qëndrimit të tyre në Moskë, udhëheqësit evropianë kritikuan Vuçiqin dhe Ficon, dhe u fol për ndalimin e rrugës evropiane të Serbisë. Por në epilog, disa ditë më vonë, Presidenti i Këshillit Evropian, Antonio Costa, e nisi turneun e tij ballkanik pikërisht nga Serbia.
Nëse do të kishte arritur të bënte një foto me Presidentin e SHBA-së, Donald Trump, Vuçiq do ta kishte përfunduar galerinë e fotove të “katër shtyllave” të politikës së jashtme serbe – SHBA-së, Rusisë, Kinës dhe BE-së – vetëm brenda pak ditësh. Është një strategji e pashkruar e politikës së jashtme që u nis në vitin 2008 nga Presidenti i atëhershëm i Serbisë, Boris Tadiq, pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës.
Dy dekada diplomaci e improvizuar
Gjithçka ka të bëjë me diplomaci të improvizuar, të dobishme vetëm për promovimin e regjimeve personale. Megjithatë, praktika e pothuajse dy dekadave të një politike të jashtme serbe kaq të papërcaktuar u pranua përfundimisht si realitet dhe tani ka filluar të japë rezultate, të cilat mund të lënë një përshtypje negative afatgjatë në politikën dhe shoqërinë e këtij vendi.
Para së gjithash, kontribuon në forcimin e ndjenjave të forta anti-perëndimore në shoqërinë serbe, të cilat në kërkimet sociologjike variojnë nga 50 deri në 70 përqind, varësisht nga formulimi i pyetjes. Nëse NATO përmendet në pyetësorin për hulumtimin e opinionit publik, zemërimi i popullit për shkak të ndërhyrjes së aleancës në vitin 1999 mund të rritet deri në 90 përqind.
Edhe pse zyrtarët në Beograd flasin për “katër shtyllat” e diplomacisë serbe, ajo që është në pikëpyetje është politika e quajtur gjerësisht në media “ulur në dy karrige” dhe manovrimi tradicional i Serbisë midis Evropës Perëndimore dhe Rusisë. Politika e “katër shtyllave” në veçanti i hapi derën gjerë ndikimit rus në Serbi dhe në Ballkanin Perëndimor, i cili vitet e fundit ka arritur kulmin që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore.
Për shkak të luftës në Ukrainë, ndikimi i Putinit në rajon është dobësuar, por agjentura ruse punon në heshtje dhe me zell në të gjitha anët e shoqërisë së ndarë serbe. Ndërsa patriarku i Kishës Ortodokse Serbe, Porfirije, i ankohet Putinit para kamerave se studentët gjoja janë të rrethuar nga djalli perëndimor, flamujt e kuq ortodoksë rusë popullorë me imazhin e Jezusit, të cilët përdoren nga mercenarët rusë në fushatën e tyre të luftës kundër Ukrainës, po valëviten gjerësisht në protestat studentore kundër qeverisë.
Aleksandar Vuçiq u rrit në politikën e viteve të luftës të viteve ’90 dhe mësoi mësimin e paraardhësve të tij. Ndryshe nga udhëheqësit serbë Slobodan Milosheviq, Vojislav Koshtunica dhe Boris Tadiq, Vuçiq e di se nuk duhet të përballet drejtpërdrejt me Perëndimin dhe se duhet të japë gjithçka që udhëheqësit perëndimorë kërkojnë prej tij në kuptimin ekonomik.
Në globalizmin neoliberal, “katër shtyllat” e ekonomisë serbe të Vuçiqit gjithmonë prodhojnë rezultate të mira, të paktën në favor të interesave të tij personale politike. Diçka blihet nga të gjithë dhe të gjithëve u jepet ndonjë punë fitimprurëse. Francezët – armët, gjermanët – litiumi, Kina – ndërtimi, Rusia – energjia.
Së fundmi – çështja e sigurisë. Pas rënies së socializmit, gjatë viteve ’90, Serbia tregoi se çfarë lloj problemesh lufte mund të krijojë në rajon, nëse ka ndryshime të mëdha globale. Edhe pse Perëndimi u përpoq ta çmontonte Serbinë si fuqi ushtarake, aspiratat politike të “Serbisë së Madhe” mbetën të paprekura. Proceset e Tribunalit të Hagës për krimet e luftës të kryera në ish-Jugosllavi nuk çuan në pajtim të përhershëm në rajon dhe përballje me të kaluarën e saj. Në Serbi, ajo gjykatë konsiderohet antiserbe, dhe luftërat e humbura në republikat fqinje ndihen si urrejtje e komunitetit ndaj serbëve. Studentët që protestojnë në Serbi për çështjet e përmendura nuk e zbulojnë qëndrimin e tyre, por fryma e fortë konservatore e këtyre protestave – “Pa Dorëzim” i flamurit të Kosovës dhe ikonografia çetnike – flasin për faktin se nëse ka një ndryshim qeverie, vetëm një problem i stagnimit të Serbisë do të hiqet – Aleksandar Vuçiq. Gjithçka tjetër mbetet.
Frika nga populli i vet
Në këto rrethana, Brukseli nuk ka zgjidhje tjetër veçse thjesht ta paralajmërojë Aleksandar Vuçiqin, të shprehë shqetësim, të shprehë keqardhje ose të kërcënojë se do të pezullojë integrimin evropian. Por, për shkak të Vuçiqit, BE-ja nuk do ta ulë vërtet shkallën e integrimit evropian, të cilën nuk mund ta realizojë vetë ndaj Serbisë. Është një valle hipokrizie e dyfishtë, pasi BE-ja nuk do ta integronte Serbinë edhe nëse do të ishte një vend plotësisht demokratik dhe një kandidat i ndërgjegjshëm, sepse aktualisht nuk ka vullnet politik për një gjë të tillë në Bashkim. Nga ana tjetër, Vuçiq dhe partia e tij politike e dinë shumë mirë se BE-ja nuk do t’i përjashtojë ata nga integrimi evropian, kështu që ata kalojnë vijat e kuqe çdo ditë. Kështu, kemi kaluar nga forma e “stabilokracisë” së regjimit të Vuçiqit, në të cilën paqja dhe stabiliteti makroekonomik janë më të rëndësishmet, në pikën ku Brukseli mbyll sytë ndaj të gjitha shkeljeve të të drejtave të njeriut dhe demokratike në Serbi.
Pas gjithë presionit që regjimi i Partisë Progresive Serbe ushtron mbi disidentët, nga persekutimi politik dhe burgosja, deri te rrahja dhe shkelja e demonstruesve në rrugë, është një mrekulli e vërtetë që në gjysmë viti protestash masive, askush në Serbi nuk vdiq drejtpërdrejt nga duart e regjimit. Kjo është arsyeja pse 16 persona humbën jetën për shkak të korrupsionit dhe rënies së tendës në stacionin hekurudhor në Novi Sad, e cila shkaktoi krizën më të madhe politike në Serbi që nga viti 2000.
Shfaqja përfundimtare e cinizmit është se për muaj të tërë burokratët e BE-së mbyllën sytë dhe heshtën ndaj protestave studentore, edhe pse të rinjtë serb kërkonin vetëm atë që Serbia është e detyruar të bëjë sipas procesit të negociatave për anëtarësim në BE.
Kandidatura dhe premtimi i anëtarësimit në BE mbetet ende një nga levat më të rëndësishme të ndikimit të Brukselit mbi Serbinë.
Prandaj, Vuçiq mund të udhëtojë ende lirisht në Moskë, të takohet me Putinin dhe Xi Jinping, pa frikë se përveç fjalëve të forta, dikush do ta izolojë Serbinë. Perëndimi e kujton Slobodan Milosheviqin dhe cilat ishin pasojat kur dera u mbyll plotësisht për shkak të një diktatori, i cili po mbante peng një komb të tërë dhe kështu ndëshkoi një kolektiv të tërë kombëtar.
Frika më e madhe e Vuçiqit është nga populli i tij, i cili tani, më shumë se kurrë në sundimin e tij 13-vjeçar, është gati për një revolucion. Nëse kjo ndodh, Vuçiq dhe partia e tij politike me siguri mund të mbështeten në fshehjen pas “dy shtyllave” të tyre, si miq të diktatorit, ashtu siq mund të bënin familjet e Presidentit serb Slobodan Milosheviq dhe ish-Presidentit ukrainas Viktor Janukoviq.
Boris Varga. Serbian political scientist and journalist.
Materialet e publikuara në rubrikën “Opinionet” pasqyrojnë mendimin personal të autorit dhe mund të mos përkojnë me qëndrimin e Qendrës
