Hungaria po zgjeron në mënyrë aktive ndikimin e saj në Ballkanin Perëndimor duke përdorur një qasje komplekse që kombinon instrumente ekonomike, politike, gjeopolitike dhe të sigurisë. Ky proces është pjesë strategjisë së qeverisë së Viktor Orbánit, i cili po luan një lojë komplekse, shumëqëllimëshe, të politikës së brendshme, të jashtme dhe gjeopolitike.
Diplomacia
Marrëdhëniet diplomatike midis Hungarisë dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor janë intensifikuar ndjeshëm në muajt e fundit. Nga 1 qershori deri më 1 korrik 2025, zyrtarë të lartë hungarezë – përfshirë kryeministrin Viktor Orbán, ministrin e jashtëm Péter Szijjártó dhe ministrin e ekonomisë kombëtare Márton Nagy – zhvilluan takime të shumta me udhëheqësit e shumicës së vendeve të rajonit.
Ndërsa marrëdhëniet me Serbinë, Republikën Serbe në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe Maqedoninë e Veriut tradicionalisht kanë qenë të ngushta, Hungaria tani po punon në mënyrë aktive për të thelluar lidhjet edhe me shtetet e tjera të rajonit.
Theks i veçantë i vihet Malit të Zi, qeveria e të cilit nënshkroi së fundmi marrëveshje bashkëpunimi me Hungarinë në zhvillimin e infrastrukturës, telekomunikacionin, teknologjinë e informacionit dhe zbatimin e ligjit. Në këtë mënyrë, Mali i Zi është shfaqur si një përparësi e re për Orbánin.
Partneriteti për Sigurinë
Hungaria ka qenë prej kohësh e përfshirë në adresimin e çështjeve të sigurisë në Ballkanin Perëndimor. Trupat hungareze marrin pjesë aktive në misionet paqeruajtëse EUFOR dhe KFOR. Për më tepër, hungarezët shpesh zënë pozicione drejtuese në këto misione, duke nënvizuar interesin e Budapestit në formësimin e sigurisë rajonale.
Përtej misioneve ndërkombëtare, partneri kryesor i sigurisë rajonale i Hungarisë është Serbia. Në vitin 2023, Beogradi dhe Budapesti nënshkruan një marrëveshje strategjike bashkëpunimi në mbrojtje. Në qershor 2025, ata finalizuan një plan dypalësh bashkëpunimi ushtarak për vitin 2025, duke përshkruar gati tetëdhjetë aktivitete të përbashkëta – duke filluar nga ushtrimet ushtarake dhe vendosjet paqeruajtëse deri te bashkëpunimi në industrinë e mbrojtjes.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq e përshkroi marrëveshjen si një hap drejt një aleance ushtarake midis dy vendeve, duke reflektuar si thellimin e lidhjeve të sigurisë politike ashtu edhe ambiciet më të gjera të Budapestit në Ballkan dhe Evropën Juglindore.
Energjitika
Në bashkëpunimin e saj ekonomik me Ballkanin Perëndimor, Hungaria përqendrohet në disa sektorë kyç, dhe midis tyre, energjia ka një rol jetësor. Pas luftës së Rusisë kundër Ukrainës dhe ndryshimeve që rezultuan në rrugët e furnizimit me energji për në Evropë, Hungaria e percepton Ballkanin si një korridor strategjik për importet e energjisë. Serbia është një aleat kyç në këtë drejtim: Hungaria tani merr gaz rus nëpërmjet Serbisë nëpërmjet tubacionit “Rrjedha Turke”.
Një tjetër projekt i përbashkët hungaro-serb është ndërtimi i një tubacioni të ri nafte, i planifikuar të fillojë në vitin 2026. Në teori, kjo rrugë mund të shërbejë si një alternativë për Hungarinë, e cila aktualisht është pothuajse tërësisht e varur nga nafta ruse. Projekti përfshin tubacionin ish-jugosllav JANAF, nëpërmjet të cilit nafta nga portet kroate në Adriatik mund të transportohet jo vetëm në Serbi, por edhe më tej.
Megjithatë, në këtë fazë, e vetmja mundësi që po diskutohet nga zyrtarët hungarezë dhe serbë është në fakt një zgjatje e tubacionit Druzhba në territorin serb. Ky tubacion aktualisht i dërgon naftë ruse Hungarisë nëpërmjet Ukrainës.
Edhe pse mundësia e mbylljes së kësaj rruge është duke u shqyrtuar, ende nuk është marrë asnjë vendim dhe pritet qartë që Budapesti të lobojë në mënyrë aktive për vazhdimin e këtyre furnizimeve.
Zyrtarët hungarezë e justifikojnë fokusin e tyre në energjinë ruse me konsiderata thjesht ekonomike. Megjithatë, kjo politikë de facto ruan dhe madje zgjeron ndikimin e Rusisë në Evropën Juglindore dhe Lindore, ndërsa njëkohësisht pengon përpjekjet për të vendosur sanksione më të rrepta ndaj Moskës.
Një tjetër fushë e mundshme për bashkëpunim hungarezo-serb – me përfshirjen ruse – është energjia bërthamore.
Aktualisht (pavarësisht kundërshtimeve të BE-së), Budapesti po përparon projektin Paks II – një zgjerim i madh i termocentralit të vetëm bërthamor të Hungarisë, i ndërtuar nga korporata shtetërore ruse Rosatom dhe që financohet kryesisht (80%) nga një kredi shtetërore ruse. Çdo pjesëmarrje serbe në zhvillimin bërthamor me Hungarinë do të përfshinte në mënyrë të pashmangshme Rusinë dhe do t’u shërbente kryesisht interesave ruse. Telekomunikacioni
Grupi 4iG, me seli në Budapest dhe i kontrolluar nga investitorë hungarezë, zotëron operatorë kryesorë të telekomunikacionit në Hungari dhe në të gjithë Ballkanin Perëndimor – siç janë ONE Crna Gora në Mal të Zi, ONE Albania në Shqipëri dhe, së fundmi, One Macedonia Telecommunications.
Menaxhmenti i 4iG konsiderohet pjesë e rrethit të ngushtë të Orbán dhe raportet e medias sugjerojnë se rritja e shpejtë e kompanisë, përfshirë zgjerimin në Ballkan, përfitoi nga mbështetja e kryeministrit.
Statusi i veçantë i 4iG tregon se, përveç konsideratave thjesht të biznesit, strategjia e zhvillimit të Ballkanit mund të shërbejë për të rritur ndikimin e Hungarisë në rajon. Duke pasur parasysh se sektori i telekomunikacionit është strategjik jo vetëm nga pikëpamja ekonomike, por edhe nga ajo e sigurisë, dhe se Grupi 4iG është i përfshirë në aktivitete ushtarake, rritja e ndikimit hungarez mbart një potencial të konsiderueshëm.
Duhet theksuar se brenda Grupit 4iG ekziston 4iG Space and Defense Technologies (4iG SDT) – një kompani e veçantë holding që konsolidon interesat hapësinore dhe të mbrojtjes të Grupit. 4iG SDT ka vendosur tashmë bashkëpunim strategjik me lojtarët kryesorë globalë në industri, duke përfshirë Rheinmetall, si dhe EDGE Group të Emirateve të Bashkuara Arabe, L3 Harris Technologies dhe Boeing. Në të ardhmen e afërt, pozicioni i kompanisë në treg do të forcohet ndjeshëm – 4iG SDT dhe kompania shtetërore N7 Holding kanë rënë dakord të krijojnë kompaninë e parë publike-private të mbrojtjes dhe industrisë hungareze. Si rezultat i marrëveshjes, 75% e aksioneve të kompanisë shtetërore të mbrojtjes do të transferohen te 4iG.
Infrastruktura
Ndër përfshirjen hungareze në infrastrukturë, vlen të përmendet hekurudha me shpejtësi të lartë Budapest-Beograd.
Rinovimi i lidhjes hekurudhore midis Serbisë dhe Hungarisë është një projekt i madh zhvillimi rajonal që premton dividentë elektoralë për Vuçiqin dhe Orbanin. Më e rëndësishmja, megjithatë, është se kjo linjë hekurudhore është pjesë e Iniciativës “Një Brez, një Rrugë” të Kinës. 85% e kostove të rindërtimit financohen nga kreditë kineze, me Hungarinë që mbulon 15% të mbetur nga buxheti i saj.
Përfshirja e Budapestit sinjalizon mbështetje për ambiciet gjeopolitike kineze dhe tërheq Ballkanin Perëndimor në realizimin e tyre.
Marrëveshjet e fundit me Podgoricën në lidhje me modernizimin e hekurudhave sugjerojnë se linja mund të shtrihet më tej deri në Bar në Adriatik, duke lidhur kryeqytetet serbe dhe hungareze me portin e Malit të Zi, por edhe duke e përfshirë atë në logjistikën kineze. Kjo jo vetëm që do të përfitonte ekonominë e Malit të Zi, por do të rriste edhe ndikimin e Budapestit dhe Pekinit.
Në prill 2024, qeveria hungareze ndau 140 milionë euro për një sërë projektesh në Republikën Srpska të Bosnjës dhe Hercegovinës. Këto fonde u drejtuan drejt iniciativave në infrastrukturë, bujqësi dhe energji, me qëllim jo vetëm nxitjen e zhvillimit ekonomik në këtë pjesë të BiH, por edhe mbështetjen e aleatit Milorad Dodik.
Në korrik 2024, Eximbank shtetërore e Hungarisë lëshoi një kredi prej 500 milionë eurosh për zhvillimin e infrastrukturës së transportit dhe mbështetjen e ekonomisë së Maqedonisë së Veriut, ku partia VMRO-DPMNE, një aleate e gjatë e Orbán, është në pushtet.
Kredia synon të mbështesë zhvillimin e infrastrukturës së transportit dhe rritjen ekonomike.
Partitë opozitare dhe media në Maqedoninë e Veriut vunë në dyshim origjinën e fondeve, duke sugjeruar se Eximbank mund të ketë përdorur burime kredie të marra nga Kina. Megjithatë, faktori kinez në këtë rast nuk është vendimtar. Dhënia e kredive dhe granteve koncesionare për qeveritë besnike ndaj Viktor Orbán është bërë një mjet i “diplomacisë ekonomike” të Budapestit. Kjo strategji i lejon Hungarisë të forcojë jo vetëm lidhjet ekonomike, por edhe aleancat politike në rajon.
Rasti i njohur gjerësisht i dhënies së azilit ish-liderit të VMRO-DPMNE Nikola Gruevski ilustron këtë trend. Por në rastin e Dodik, Budapesti duket se nuk është më pak i vendosur. Përveç mbështetjes ekonomike, Presidenti i Republikës Srpska, me sa duket, mund të mbështetet edhe në forma të tjera mbështetjeje. Historia rreth qëllimit të autoriteteve hungareze për të siguruar mbrojtje për Dodikun dhe për të parandaluar arrestimin e tij në shkurt të këtij viti – kur një grup forcash speciale hungareze dyshohet se vizituan Republikën Srpska pikërisht me këtë mision – konfirmon seriozitetin e qëllimeve të Budapestit për të mbrojtur aleatin e saj në rajon.
Duke marrë parasysh që Milorad Dodik është aktualisht udhëheqësi politik më pro-Kremlinit në rajon, mbështetja që ai merr nga Budapesti mund të shihet jo vetëm si një politikë e pavarur e udhëheqjes hungareze, por edhe si një zgjatim i interesave ruse.
Integrimi evropian
Integrimi evropian është bërë një tjetër drejtim i diskutueshëm në politikën e Hungarisë në Ballkanin Perëndimor.
Në shikim të parë, promovimi i anëtarësimit në BE për vendet e Ballkanit Perëndimor duket i pakontestueshëm – është një shenjë pozitive që zyrtarët hungarezë lobojnë në mënyrë aktive për zgjerimin e Bashkimit Evropian në rajon, veçanërisht duke pasur parasysh që shtetet e Ballkanit Perëndimor kanë pritur për progres për dekada.
Megjithatë, kohët e fundit ekipi i Viktor Orbán ka mbështetur njëkohësisht integrimin evropian të Ballkanit Perëndimor, ndërsa bën fushatë kundër anëtarësimit të Ukrainës në BE, duke i vënë të dy proceset kundër njëri-tjetrit.
Nuk ka argumente objektive ose racionale për të mbështetur idenë se anëtarësimi i Ukrainës në BE krijon disi pengesa në rrugën evropiane për shtetet e Ballkanit. Çdo vend në rajon ka përvojën e vet unike me integrimin në BE dhe sërë sfidash të veta, dhe Ukraina nuk e ndikon dhe nuk mund ta ndikojë atë proces për vendet e tjera kandidate.
Për më tepër, vetë Hungaria nuk ka arritur të avancojë kandidatët kryesorë të Ballkanit gjatë presidencës së saj të fundit të Këshillit të BE-së:
– Bisedimet e anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut mbeten të bllokuara për shkak të vetos së Bullgarisë;
– Serbia nuk hapi kapituj të rinj mes çështjeve të normalizimit të Beogradit dhe Prishinës dhe refuzimit të Serbisë për të sanksionuar Rusinë;
Pse, atëherë, Hungaria promovon integrimin e Ballkanit? Mbizotërojnë dy teori:
Së pari – për të forcuar ndikimin e tij: Orbán kërkon prestigj rajonal duke e paraqitur veten si avokatin kryesor për të ardhmen evropiane të Ballkanit.
Një pikëpamje alternative – ekipi i Orbanit, mbi të gjitha, përpiqet të provokojë ndjenja anti-ukrainase midis shteteve kandidate, duke kultivuar një “koalicion anti-ukrainas” në rajon, duke përdorur zgjerimin e BE-së si pretekst.
Si pasojë, lind një pyetje: a është shtysa anti-ukrainase iniciativë e vetë Orbán-it, apo po vepron me urdhër të Moskës?
Konkluzione
• Politika e Budapestit për Ballkanin bashkon interesat ekonomike, politike, gjeopolitike dhe të sigurisë. Hungaria po e zgjeron ndikimin e saj përmes kredive të favorshme, duke rritur bashkëpunimin politik dhe duke thelluar bashkëpunimin e sigurisë.
• Një çekuilibër i dallueshëm është i dukshëm: disa vende (Serbia, Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi), ose pjesë të vendeve (Republika Srpska në BiH) janë partnerë strategjikë të Hungarisë, ndërsa të tjerët (Shqipëria, Kosova, institucionet qendrore të Bosnjës dhe Hercegovinës, Federata e BiH) marrin më pak vëmendje dhe mbështetje.
• Udhëheqësit hungarezë e portretizojnë strategjinë e tyre ballkanike si sovrane dhe pragmatike, që synon sigurimin e dividentëve ekonomikë dhe politikë. Në realitet, veprimet e Hungarisë në Ballkanin Perëndimor janë të ndërthurura ngushtë me avancimin e interesave ruse dhe kineze – edhe nëse këto nuk kanë qenë kurrë qëllimet e qarta të Budapestit.
