Shtetet e Ballkanit po dramatizojnë edhe një herë peizazhin e tyre politik rajonal, duke zbuluar një mbështetje të tepruar në narrativat skandaloze dhe alarmante për të tërhequr vëmendjen e fuqive të mëdha. Në fund të fundit, më shumë vëmendje do të thotë më shumë levë për lobim dhe presion.
Serbia dhe popullata e saj janë veçanërisht të aftë për të nxitur shqetësimet e brendshme dhe ndërkombëtare, kryesisht falë dhuntive propagandistike të presidentit të tyre autokratik. Ai ka një motiv të qartë: çdo shpërthim i mundshëm në rajon e largon vëmendjen nga lëvizjet masive të protestës që kërcënojnë aktualisht pushtetin e tij.
Presidenti Vuçiq e ka ndërtuar politikën e tij të jashtme rreth mbrojtjes, një strategji në marrëdhëniet ndërkombëtare me të cilën shtetet lundrojnë në pasiguri dhe minimizojnë rreziqet kur angazhohen me fuqitë e mëdha. Në vend që të përafrohet plotësisht kundër një fuqie ose të përkrahë plotësisht një tjetër, një shtet “mbrojtës” ruan fleksibilitet të mjaftueshëm për të shmangur mbështetjen e tepruar ose antagonizmin e drejtpërdrejtë ndaj çdo lojtari kryesor. Vuçiq është treguar mjaft i aftë në këtë qasje.
Megjithatë, kjo strategji është bërë më komplekse duke pasur parasysh perspektivën e paqes në Ukrainë dhe një shkrirje të mundshme në marrëdhëniet midis Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara – dy zhvillime që dobësojnë aftësinë e Vuçiqit për të balancuar anët e shumta.
Shembulli më i fundit i tendencës së Serbisë drejt “alarmitizmit të rastësishëm” është shpallja e një “aleance ushtarake” me Hungarinë. Në realitet, kjo është thjesht rinovimi i një marrëveshjeje të bashkëpunimit strategjik të mbrojtjes që ka qenë në fuqi që nga viti 2023, dhe e cila zgjatet çdo vit. Lëvizja e Serbisë duket si një reagim direkt ndaj raporteve për bashkëpunim midis Kroacisë, Shqipërisë dhe Kosovës – një deklaratë e sapo shpallur që fton gjithashtu Bullgarinë pasi të arrijë “konsolidimin politik”, sipas mediave kroate.
Ky episod na rikthen te nocioni i një gare armësh artificiale në rajon – një ide pa bazë të vërtetë. Serbia dhe Kroacia, si dhe Serbia dhe Shqipëria, nuk kanë mosmarrëveshje urgjente dypalëshe. Ndërkohë, rreziku i konfliktit të armatosur në Kosovë ka rënë ndjeshëm që kur kryeministri kosovar konsolidoi kontrollin mbi veriun me shumicë serbe dhe dëboi ngatërrestarët e zakonshëm – grupet e organizuara kriminale me lidhje të forta me elitën politike të Serbisë. Rrjedhimisht, qëllimi më i gjerë i këtyre “aleancave” mbetet i paqartë. As Serbia, Kroacia dhe as Shqipëria nuk përballen me mosmarrëveshje të rëndësishme për momentin, as Serbia nuk ka kapacitetin për të ekzekutuar një përgjigje ushtarake në lidhje me Kosovën.
Bashkëpunimi i Kroacisë me Shqipërinë buron nga lidhjet tradicionalisht të forta dhe nga fakti që shumë shqiptarë etnikë luftuan në luftën e pavarësisë së Kroacisë në vitet 1990 – disa duke arritur pozita të larta në ushtrinë kroate. Ndërkohë, Kroacia po synon të forcojë industrinë e saj të mbrojtjes për të konkurruar me atë të Serbisë, të cilën e trashëgoi atë nga ish-Jugosllavia dhe e ka modernizuar që atëherë. Sektori i mbrojtjes i Serbisë ka lulëzuar dukshëm vitet e fundit duke i shitur municione zonave të konfliktit si Ukraina dhe Lindja e Mesme.
Pavarësisht zhurmës në mediat pro-qeveritare të Serbisë rreth një “aleance ushtarake” me Hungarinë – që synon të përmirësojë imazhin e Vuçiqit si brenda dhe jashtë vendit – mediat hungareze nuk e kanë trajtuar këtë zhvillim si veçanërisht të rëndësishëm. Përmirësimi i marrëveshjes nga një nivel më i ulët administrativ në një dokument të nivelit ministror është kryesisht simbolik, një gjest nga kryeministri Orbán ndaj Vuçiqit i nxitur nga interesat e tyre të përbashkëta politike dhe, siç thuhet, personale korruptive.
Përtej kësaj, Hungaria e mbështeti në mënyrë simbolike Serbinë duke dërguar njësi speciale policore gjatë një krize që përfshin Milorad Dodik. Përveç mbivendosjes së interesave – disa prej tyre të korruptuara – Serbia dhe Hungaria ndajnë disa qëndrime ideologjike: të dyja regjimet janë konservatore të krahut të djathtë, kundër emigracionit dhe, sipas disa llogarive, islamofobike, që është potencialisht e rëndësishme në rastin e Bosnjës.
Propaganda ruse i shfrytëzon këto dinamika për të pretenduar shfaqjen e një “fronti rus” në Evropë, duke e portretizuar atë si dëshmi të dobësisë së NATO-s – veçanërisht nëse kombe si Sllovakia ose Maqedonia e Veriut i bashkohen këtij të ashtuquajturi “moralist transversal Ballkano-Evropë Qendrore”.
Megjithatë, këto “mikro-Antanta” të kujtojnë iniciativat e epokave ndër-luftërash, që përfundimisht dështuan në testin e kohës. E meta e tyre themelore është mungesa e përkushtimit të vërtetë. Për një anëtare të NATO-s si Hungaria, krijimi i një aleance me Serbinë jo-anëtare paraqet rreziqe të konsiderueshme reputacionin dhe kosto të larta të audiencës në vend. Ashtu si me shumë “aleanca” dhe “miqësi të përjetshme” të mëparshme, kjo marrëveshje nuk mund të jetë asgjë më shumë se bojë në letër – një mjet propagande për qëllime politike të brendshme dhe rajonale.
Duke parë drejt së ardhmes, një tjetër konflikt i armatosur në Ballkan nuk ka gjasa të kulminojë në asgjë. Qëndrimi parandalues i Serbisë në Kosovë ishte i pasuksesshëm dhe një qasje e ngjashme nuk ka gjasa të ketë sukses me Dodikun, i cili vazhdon të testojë durimin e NATO-s si garantues të paqes në Bosnje dhe Hercegovinë. Pavarësisht tensioneve globale, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian janë përgjithësisht në sinkron në lidhje me Bosnjën dhe Hercegovinën. Prirja e Dodikut për të provokuar kriza për mbijetesën e tij ka të ngjarë të zvogëlohet me kalimin e kohës, ashtu thashethemet alarmante për aleancat dhe trazirat.
Megjithatë, këto zhvillime nuk janë pa rëndësi, pasi tregojnë për gërryerjen e besimit në aleancat globale. Mosmarrëveshjet brenda NATO-s po bëjnë jehonë në Ballkan dhe kjo është një nga pasojat. Edhe pse Rusia mund të shfrytëzojë perceptimin e destabilitetit, ndërhyrja e drejtpërdrejtë mbetet e pamundur. Shqetësimi kryesor është propaganda e vazhdueshme që e karakterizon rajonin si të paqëndrueshëm, duke përforcuar tendencat autoritare dhe tërheqjen e demokracisë në Ballkan në të ardhmen.
Materialet e publikuara në rubrikën “Opinionet” pasqyrojnë mendimin personal të autorit dhe mund të mos përkojnë me qëndrimin e Qendrës
Ljubomir Filipoviq. Politolog malazez
