Udhëheqësi i serbëve të Bosnjës, Milorad Dodik, të cilit Komisioni Qendror i Zgjedhjeve i Bosnjës dhe Hercegovinës ia hoqi mandatin e presidentit, vazhdoi të luante në mënyrë edhe më të rrezikshme. Ai njoftoi për një seri vizitash në Rusi, gjatë të cilave planifikon të sigurojë mbështetje për arritjen e pavarësisë së Republikës Srpska dhe për përfundimin e mandatit të pranisë ushtarake evropiane në BeH (Bosnje e Hercegovinë).
“Lufta kundër pushtimit”
Në një intervistë të re me median ruse, Dodik deklaroi se dëshiron t’i japë fund aktiviteteve të misionit ushtarak të Bashkimit Evropian në Bosnjë dhe Hercegovinë, EUFOR Althea. Për këtë qëllim, udhëheqësi i serbëve të Bosnjës do t’i drejtohet Moskës për ndihmë. “Do t’u kërkoj miqve tanë rusë të tërheqin pëlqimin e tyre dhe të vendosin veton në Këshillin e Sigurimit në lidhje me forcat ndërkombëtare evropiane”, tha ai.
Deklarata të ngjashme janë bërë edhe më parë. Që në fillim të marsit të këtij viti, Dodik raportoi se një takim i nivelit të lartë do të mbahet së shpejti në Rusi, në të cilin ai do të kërkojë që të vendoset një veto ndaj pranisë së EUFOR në BeH. Ai e bëri këtë deklaratë pasi Prokuroria e Bosnjës dhe Hercegovinës lëshoi një urdhër arresti për të, dhe media filloi të diskutonte nëse forcat e EUFOR duhet të merrnin pjesë në ndalimin e tij. Dodik më pas kërkoi që komandanti i forcave evropiane në BeH “t’i përmbahej mandatit të tij” dhe kërcënoi se “serbët nuk do t’i tolerojnë pushtuesit”.
Megjithatë, EUFOR nuk ndërhyri aspak në këtë çështje.
Zyrtarët e BE-së më pas informuan autoritetet e Bosnjës dhe Hercegovinës se EUFOR nuk do të kryente një operacion për ta arrestuar Presidentin e Republikës Srpska, Milorad Dodik. Siç pretenduan mediat boshnjake, kjo iu komunikua Ministrit të Punëve të Jashtme të Bosnjës dhe Hercegovinës Elmedin Konakoviq gjatë vizitës së tij në Bruksel. U raportua se Përfaqësuesja e Lartë e BE-së për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë Kaja Kallas tha gjatë takimit me Ministrin Konakoviq: “Bashkimi Evropian nuk është gati të përdorë trupat e EUFOR për të arrestuar Milorad Dodik”.
Pas takimit me Kallas, Konakoviq tha se Sarajeva zyrtare “nuk pret” që EUFOR ta arrestojë Dodik sepse “ata nuk kanë mandat për ta bërë këtë, dhe nuk duhet ta bëjnë”.
Megjithatë, çështja nuk u zgjidh këtu.
Në prill, Dodik dha një intervistë për mediat ruse në të cilën shpjegoi qëndrimin e tij në mënyrë më të detajuar në lidhje me nevojën për t’i dhënë fund misionit ushtarak evropian në BeH.
“Disa përfaqësues evropianë kanë filluar të flasin për një rol të ndryshuar për EUFOR-in. Ky rol i ndryshuar i EUFOR-it nuk na intereson dhe ne nuk duam që Althea të ndryshojë mandatin e saj. Dhe kështu ne gjithmonë u themi partnerëve tanë në Rusi se nëse kjo ndodh, një gjë e tillë nuk duhet të marrë pëlqimin në Këshillin e Sigurimit. Ne do të vlerësojmë zhvillimin e situatës, ka kohë. Vendimi merret çdo vit në tetor dhe ne do të vëzhgojmë se si sillen ata”, tha ai.
Vizitat që Dodik i ka njoftuar tani Rusisë dhe kërkesa e tij për veto për zgjatjen e mandatit të EUFOR-it tregojnë se, sipas tij, misioni evropian “është sjellë” “keq”, domethënë, në një mënyrë që nuk i shkon Banja Lukës.
Sot, ankesa kryesore e udhëheqësit të serbëve të Bosnjës kundër forcave të BE-së nuk ka të bëjë me ndonjë veprim specifik të EUFOR-it, dhe madje as një ndryshim i mundshëm i mandatit nuk përmendet më. Në fazën aktuale, Dodik po shpreh pakënaqësinë e tij me praninë e forcave evropiane në BeH në parim, në përgjithësi. Ai e quan misionin ushtarak evropian një “autoritet ndërkombëtar pushtues”, duke treguar se është pjesë e pranisë ndërkombëtare në BeH, të cilën Dodik, në fakt, nuk e pranon.
“Ekziston një administratë civile lokale e një të huaji të quajtur Schmidt (Përfaqësuesi i Lartë i bashkësisë ndërkombëtare Christian Schmidt) dhe një pjesë e armatosur e këtij pushtimi të quajtur Althea. Ne duam t’i largojmë të dyja”, tha ai.
“Përpara, drejt pavarësisë”
Plani i Dodikut nuk konsiston vetëm në një veto për të parandaluar zgjatjen e mandatit të EUFOR-it, por edhe në arritjen (në një format) të pavarësisë së Republikës Srpska.
“Për t’i larguar ata (EUFOR Althea dhe Përfaqësuesin e Lartë) — ne duhet të jemi një shtet më vete”, thotë udhëheqësi i serbëve të Bosnjës. “Për t’u çliruar nga të gjithë këta (EUFOR Althea dhe Përfaqësuesin e Lartë), ne duhet të kërkojmë tërheqjen e trupave pushtuese dhe largimin e të huajve nga vendimmarrja. Kjo nuk është e mundur nëpërmjet Bosnjës dhe Hercegovinës, kështu që Republika Srpska duhet të shpallë pavarësinë dhe të krijojë një mekanizëm qeverisjeje plotësisht të pavarur nga Sarajeva, nga boshnjakët dhe nga të huajt që jetojnë atje”, theksoi ai.
Në të gjitha këto hapa, Dodiku synon të mbështetet në mbështetjen e Moskës.
“Së shpejti do të shkoj në Moskë, ku do të zhvilloj takime me njerëz me ndikim. Mendoj se diku në tetor do të shkoj përsëri në Rusi dhe do të jem në gjendje të takohem përsëri me presidentin rus. … Do t’u kërkoj atyre të na mbështesin në përpjekjen tonë për të mbajtur një referendum dhe për të arritur pavarësinë”, tha ai. Kjo nuk do të thotë referendumi i caktuar tashmë nga Asambleja Kombëtare e Republikës Serbe, por një tjetër zgjedhje e re.
Dodik u shpjegoi gazetarëve rusë se është planifikuar të miratohet një Rezolutë mbi vetëvendosjen e RS, pas së cilës do të mbahet një referendum mbi pavarësinë e Republikës Serbe.
Sipas Dodik, gjatë vizitës së tij të paralajmëruar në Rusi, ai do t’u bëjë thirrje “miqve rusë” që të mbështesin Republikën Serbe në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së në përpjekjet e saj për të mbajtur një referendum mbi pavarësinë.
Disa ekspertë janë të sigurt se këto iniciativa të Dodik janë trillime të tij personale, dhe Moska nuk është entuziaste për aventurat e udhëheqësit të serbëve të Bosnjës. Por vetë fakti që mediat shtetërore ruse transmetojnë këto dhe deklarata të tjera të ngjashme nga Dodik lejon të pohohet se aspiratat që ai shprehu të paktën plotësohen me mirëkuptim në Kremlin.
Qëllim i përbashkët dhe interes i veçantë
Qëndrimet e Banja Lukës dhe Moskës në lidhje me “praninë ndërkombëtare” në BeH kanë qenë prej kohësh identike. As Rusia dhe as Republika Srpska nuk e njohin Christian Schmidt si Përfaqësues të Lartë sepse kandidatura e tij nuk u miratua në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Tani, me sa duket, serbët e Bosnjës së bashku me “miqtë rusë” kanë një plan për ta shpallur edhe misionin ushtarak evropian në Bosnjë dhe Hercegovinë “persona non grata”.
Qëllimi i këtyre planeve të përbashkëta mund të përshkruhet kështu: krijimi i kushteve në të cilat bashkësia ndërkombëtare nuk do të ketë mekanizma për të kundërshtuar
- destabilizimin e BeH, i cili mund të çojë në një konflikt të ri në rajon;
- përpjekjet për të arritur pavarësinë e Republikës Srpska, domethënë përpjekjet për të shkatërruar Marrëveshjen e Paqes së Dejtonit;
- forcimi i ndikimit rus në BeH dhe në rajon në përgjithësi.
Fakti është se konfigurimet e mundshme të përfshirjes së kontingjenteve ushtarake evropiane për të siguruar procesin e paqes në Ukrainë aktualisht po diskutohen në mënyrë aktive. Në këtë sfond, Kremlini mund ta konsiderojë rastin EUFOR Althea në Bosnjë dhe Hercegovinë një pjesë integrale të marrëdhënieve të tij me Bashkimin Evropian dhe Perëndimin në përgjithësi, si një komponent të situatës së sigurisë në kontinent, si një element të rëndësishëm të ekuilibrit të fuqisë në Evropë.
Procesi i arritjes së “pavarësisë së Republikës Srpska” të shpallur nga Dodik, diskutimi i kësaj çështjeje – me pjesëmarrjen ruse – në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, është gjithashtu një pjesë e hartës së përgjithshme të sferave të ndikimit në kontinentin evropian.
Përfundime
Një analizë e deklaratave dhe planeve të Milorad Dodik tregon se veprimet e tij janë pjesë e një strategjie më të gjerë gjeopolitike që ka rrënjë të thella në interesat ruse. Dodik, në thelb, vepron si një kanal dhe trumpetë e Kremlinit, jo si një udhëheqës rajonal i pavarur. Përpjekjet e tij synojnë jo vetëm mbrojtjen e ambicieve të tij politike, por edhe zbatimin e objektivave të Moskës në rajon.
Instrumentalizimi i Dodikut. Dodiku përdoret nga Rusia si një instrument për destabilizimin e Ballkanit Perëndimor. Deklaratat dhe planet e tij, të cilat transmetohen në mënyrë aktive nga mediat shtetërore ruse, janë pjesë e përpjekjeve të koordinuara që synojnë dobësimin e ndikimit të BE-së dhe Perëndimit në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe në rajon.
Shfuqizimi i mekanizmave ndërkombëtarë. Qëllimi i përbashkët i Dodikut dhe Moskës është të shkatërrojnë ose t’i bëjnë joefektive institucionet ndërkombëtare që sigurojnë stabilitetin e BeH-së. Kjo përfshin diskreditimin e Zyrës së Përfaqësuesit të Lartë dhe heqjen e misionit EUFOR.
Rreziku i një konflikti të ri. Suksesi i këtyre planeve mund të çojë në shkatërrimin e Marrëveshjes së Paqes së Dejtonit, e cila është themeli i arkitekturës moderne të Bosnjës dhe Hercegovinës. Kjo, nga ana tjetër, mund të krijojë, ose më saktë, të rivendosë një pikë të nxehtë në zemër të Evropës.
Lojë gjeopolitike. Për Rusinë, situata në BeH është pjesë e një lufte më të gjerë gjeopolitike me Perëndimin. Duke përdorur rastin EUFOR Althea, Kremlini po përpiqet të krijojë një precedent që mund të përdoret në negociatat e ardhshme mbi situatën e sigurisë në kontinent, përfshirë kontekstin e konfliktit në Ukrainë.
Në përgjithësi, veprimet e Dodikut janë një kërcënim serioz për stabilitetin e Bosnjës dhe Hercegovinës dhe Evropës në tërësi, duke nxjerrë në pah cenueshmërinë e rajonit ndaj manipulimit dhe ndikimit të jashtëm.
