Regjimi në Beograd i frikësohet vetëm bllokadës së shtetit dhe trazirave masive
Sigurisht, Presidenti Aleksandar Vuçiq dhe mbështetësit e tij ndoqën nga afër kryengritjen dhe trazirat e të rinjve në Nepal, ku – për shkak të korrupsionit dhe dhunës kundër demonstruesve – institucionet kryesore shtetërore dhe pronat e anëtarëve të partisë në pushtet u dogjën, ndërsa turma në rrugë sulmoi përfaqësuesit e autoriteteve. Dhjetëra të vrarë, mbi dy mijë të plagosur.
Vetëm njërëzit vërtet keqdashës mund të donin që diçka të tillë të ndodhë në vendin e tyre, por dhuna sigurisht që mund të jetë një përgjigje logjike ndaj viteve të degradimit shoqëror, shtypjes dhe arrogancës së partisë në pushtet. Shkaqet dhe aktorët e krizave në Nepal dhe Serbi janë të ngjashme, prandaj ekziston frika e pasojave të ngjashme, edhe më të këqija.
Presidenti i Serbisë beson se ka thyer shkaktarët kryesorë të kryengritjes, pra siç e quan ai, “revolucionin me ngjyra”, duke shtypur protestën e mësuesve, komunitetit akademik dhe më e rëndësishmja – protestat masive, duke shpërndarë me armë zanore tubimin më të madh studentor dhe qytetar në Serbi më 15 mars.
Ai tubim ishte një pikë kthese, studentët nuk donin një “skenar nepalez” (në atë kohë ishte joekzistent), megjithëse pikërisht me një motiv të tillë mbërritën në kryeqytet një numër i konsiderueshëm demonstruesish të shqetësuar.
Lista “magjike” e votuesve
Serbia ka hyrë në një fazë të shtypjes së theksuar, hakmarrjes kundër atyre që protestuan kundër përkeqësimit të mëtejshëm në autoritarizëm. Vuçiq nuk mund ta qetësojë më Serbinë, por Serbia rebele gjithashtu nuk ka forcë të mjaftueshme për ta detyruar presidentin të shpallë zgjedhje të parakohshme në këtë moment.
Qëllimi i Presidentit Vuçiq është që protestat t’u duken shumicës statistikore në Serbi dhe politikanëve në Perëndim si të vogla, ekstremiste dhe pa rëndësi. Cinike është përgjigjja e autoriteteve se protestat shpërndahen edhe në vende të tjera demokratike. Bashkimi Evropian në këtë fazë të krizës serbe nuk është më i besueshëm, megjithëse duhet të bëhet i rëndësishëm në çdo ndërmjetësim dhe negociata të mundshme midis autoriteteve dhe demonstruesve. Serbia nuk mund të dalë nga kjo krizë e vetme, dhe përveç BE-së nuk ekziston askush në nivel ndërkombëtar për të ndihmuar Serbinë dhe për të ndërmjetësuar bisedimet brenda një kuadri demokratik.
Brukseli tregon një hipokrizi të hapur, shtetet anëtare të BE-së kanë interesa si në autoritarizëm ashtu edhe në një Serbi të varfër, të pazhvilluar. Çështja e korrupsionit dhe lista “magjike” e votuesve e Vuçiqit, e cila konsiderohet kyç për manipulimin e zgjedhjeve, mund të zgjidhet shumë shpejt me presion dhe mbylljen e valvulave të mbështetjes financiare të regjimit në Beograd, por BE-ja (të paktën publikisht) nuk ka vullnetin që ta bëjë këtë gjë momentalisht.
Erdhi koha për të reaguar
Duke gjykuar nga ndryshimet në policinë e vendit, Vuçiq ka filluar të ushtrojë forcën e tij të plotë. Ushtria e dobësuar serbe është zëvendësuar nga një paraushtri e sigurisë private dhe kriminelëve. Rënia totale e protestave studentore dhe qytetare do t’u jepte autoriteteve vetëm një ndjenjë iluzore fitoreje, njerëzit do të mbylleshin në shtëpitë e tyre – të pakënaqur, të poshtëruar, të frustruar.
Por ka shumë që ndoshta, edhe pa mediat kryesore të pavarura me ndikim, do të kalojnë ca kohë në katër mure dhe në rrjetet sociale, ku zemërimi vetëm do të rritet me potencialin për shpërthimin e një krize të re.
Një krizë mund të lindë për disa arsye – vdekja e demonstruesve gjatë brutalitetit policor, shembja e ndonjë tendë të re, por edhe mbyllja e medias, domethënë rrjeteve sociale nga regjimi. Ky do të ishte tashmë një “skenar nepalez”, i cili, për më tepër, ndahet gjerësisht si një frymëzim në komentet dhe memet e krijuara me inteligjencë artificiale. Serbia është e treta në botë për numrin e armëve në duart e civilëve…
Gjatë dhjetë muajve të protestave u fol për “Tetorin e Pestë”, “Ukrainën”, “Skenarin e Przhinës”, por bota dhe rrethanat ndryshojnë. Zgjedhjet e lira dhe të ndershme janë e vetmja zgjidhje paqësore për të dalë nga kriza, por ato nuk janë të mundura në Serbi pa këmbënguljen dhe ndërmjetësimin e jashtëm të lartpërmendur.
Vuçiq nuk do të thërrasë zgjedhje derisa të jetë i sigurt se i ka diskredituar plotësisht protestat, dhe studentët dhe qytetarët aktualisht nuk kanë forcën për të përsëritur bllokadat në shkallë shtetërore në nivelin e dimrit dhe pranverës. Vuçiq i frikësohet vetëm bllokimit të shtetit dhe trazirave masive.
Mungesa e interesit të Brukselit për të zgjidhur çështjen e rregullsisë procedurale në Serbi, një kandidate për anëtarësim, para zgjedhjeve, dhe mbi të gjitha lista “magjike” e votuesve plot me fantazma, e vendos automatikisht BE-në në anën e bashkëpunëtorëve në krizën serbe. Mes pritjeve të mëdha, Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen në fjalimin e saj të fundit në Parlamentin Evropian as nuk e përmendi Serbinë. Nëse zgjedhjet shpallen në kushtet aktuale jodemokratike, nëse presionet dhe rezultatet e zgjedhjeve të përgjithshme fabrikohen si në zgjedhjet e fundit lokale (në komunat Kosjeriç dhe Zajeçar), Serbia mund të shpërthejë si kurrë më parë.
Lufta për zgjedhje të lira dhe të ndershme dhe mbrojtja e vullnetit zgjedhor të qytetarëve të Serbisë me metoda paqësore është e drejta demokratike e çdo shteti në shekullin XXI.
Një përgjigje me dhunë nga një turmë e tërbuar dhe një viktimë e mundshme e madhe mund të jetë vetëm si pasojë e agresionit, shtypjes, arrogancës së regjimit dhe vjedhjes zgjedhore. Prandaj, aktorët ndërkombëtarë, të cilët duhet të jenë mbi situatën, nuk duhet të mbyllin sytë dhe duhet të reagojnë në kohën e duhur ndaj krizës në Serbi.
Boris Varga. Serbian political scientist and journalist.
Materialet e publikuara në rubrikën “Opinionet” pasqyrojnë mendimin personal të autorit dhe mund të mos përkojnë me qëndrimin e Qendrës
