Rusia mbetet një faktor kyç destabilizues në rajonin e Ballkanit Perëndimor — kaq u tha edhe në tryezën e rrumbullakët me temën “Kërcënimet Aktuale të Sigurisë dhe Stabilitetit në Ballkanin Perëndimor: Ndikime të Jashtme Destruktive dhe Faktorë të Brendshëm”, të mbajtur më 4 tetor në Hotelin Holiday në Sarajevë (Bosnjë dhe Hercegovinë). Eventi, i organizuar nga Qendra për Studime të Ballkanit Perëndimor (CWBS) (Mali i Zi), mblodhi ekspertë nga Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi, Serbia, Moldavia dhe Ukraina.
Diskutimi u përqendrua në forcimin e ndikimit hibrid të Rusisë, në veçanti ndërhyrjet ruse në zgjedhjet e Moldavisë, krizat politike të Serbisë dhe sfidat e integrimit evropian të rajonit.
Balsha Bozhoviq, themelues i Akademisë Rajonale për Zhvillim Demokratik (Serbi), në hapje të eventit, theksoi se kërcënimet e sigurisë që burojnë nga aktorë të jashtëm janë intensifikuar kohët e fundit në Ballkanin Perëndimor, veçanërisht për shkak të ndërhyrjes së Rusisë në zgjedhjet parlamentare më 29 shtator në Moldavi. Ai gjithashtu vuri në dukje se ndikimi rus po zbatohet si drejtpërdrejt ashtu edhe tërthorazi, përmes ndikimit serb në rajon.
Ljubomir Filipoviq, bashkëthemelues i Qendrës për Studime të Ballkanit Perëndimor, vuri në dukje se Rusia po e përhap ndikimin e saj përmes formateve të ndryshme dhe në drejtime të ndryshme. Përveç komponentit tradicional mediatik, përmes të cilit shpërndahet dezinformimi, shënjestrohen edhe sferat akademike dhe kulturore. Qëllimi i një ndikimi të tillë është polarizimi i shoqërive, gjë që çon në destabilizim rajonal.
Reuf Bajroviq, Zëvendëspresident i Aleancës SHBA-Evropë (Uashington), deklaroi se ndikimi hibrid i Rusisë po merr forma që zakonisht nuk tregohen përmes mediave.
Si shembull, ai përmendi sektorin energjetik të Bosnjës dhe Hercegovinës, kryesisht në territorin e Republikës Srpska, i cili gradualisht është dominuar nga kompanitë ruse.
Bajroviq theksoi gjithashtu se Beogradi nuk duhet të shihet si qendra e vetme për përhapjen e ndikimit rus në rajon, duke theksuar se aktorë të tjerë rajonalë po bashkëpunojnë gjithashtu në mënyrë aktive me Moskën përmes kanaleve të përkatshme. Në veçanti, ai iu referua Milorad Dodikut.
Vitaliy Portnikov, gazetar dhe publicist ukrainas, e karakterizoi ndikimin rus në rajon si diçka që nuk ka baza historike. Sipas tij, Moska mbështetet në individë elitë vendas që janë pro-rusë, dhe me largimin e tyre nga pushteti, ndikimi i Kremlinit ngushtohet.
Nino Bilajac dhe Irvin Pekmez, gazetarë investigativë nga BIRN Bosnja dhe Hercegovina, prezantuan një hetim mbi kampet paraushtarake ruse në Bosnjë dhe Hercegovinë, në të cilin qindra individë iu nënshtruan trajnimit për të marrë pjesë në operacione të mëvonshme që synonin destabilizimin e Moldavisë gjatë zgjedhjeve të fundit parlamentare.
Bilajac paraqiti gjithashtu një pamje më të gjerë të pranisë ruse në Bosnjë dhe Hercegovinë, duke vënë në dukje se ajo është intensifikuar dukshëm që nga viti 2022. Ai theksoi se numri i punonjësve në Ambasadën e Federatës Ruse në Sarajevë është rritur ndjeshëm në vitet e fundit, me disa raste duke përfshirë diplomatë të dënuar me dëbim nga vende të tjera për spiunazh.
Roman Russu, politolog moldav, listoi format dhe kanalet e ndikimit rus në zgjedhje, duke deklaruar se përfshirja ruse në Ballkanin Perëndimor ka arritur një thellësi të pashembullt – nga fushatat e dezinformimit deri te trajnimi i grupeve paraushtarake.
Politikologu theksoi se qëllimi i aktiviteteve të Rusisë në Moldavi nuk ka të bëjë thjesht me një ndryshim pushteti në Kishinev, por edhe me krijimin e një baze për veprime shkatërruese kundër Kievit dhe Bukureshtit.
Omar Memisheviq, politolog boshnjak, vuri në dukje se Rusia mund të jetë e pakënaqur me rezultatet e politikës së saj në Ballkanin Perëndimor për shkak të interesave të ndryshme midis Moskës dhe individëve elitë vendas. Ndërsa për Rusinë qëllimi është të destabilizojë situatën në rajon, politikanët vendas ndjekin interesat e tyre kombëtare, të cilat nuk kanë të bëjnë me një kthim në vitet 1990.
Boris Varga, politolog serb, deklaroi se “Rusia dhe Serbia mbeten faktorët kryesorë destabilizues në rajon”.
“Rusia, duke qenë jashtë Ballkanit Perëndimor, e destabilizon atë përmes metodave të ndryshme, ndërsa Serbia është njëkohësisht burimi dhe kanali i këtij ndikimi”, tha Varga.
Ai shtoi gjithashtu se institucionet evropiane aktualisht po demonstrojnë mungesë interesi në rajon, gjë që krijon mundësi për forcimin e Moskës.
Natalia Gumba (Ischchenko), bashkëthemeluese e Qendrës për Studime të Ballkanit Perëndimor (Ukrainë), deklaroi se “situata e sigurisë në Ballkanin Perëndimor duhet të konsiderohet brenda një konteksti më të gjerë evropian, pasi vetëm në këtë mënyrë mund të zhvillohen qasje konkrete dhe efektive për t’iu kundërvënë kërcënimeve”.
Qendra për Studime të Ballkanit Perëndimor (CWBS) është një qendër analitike e pavarur në formatin e një OJQ-je, e regjistruar në Mal të Zi.
Qëllimi kryesor i Qendrës është të monitorojë dhe analizojë situatën në një nga rajonet më të trazuara të kontinentit evropian dhe të ofrojë vlerësime ekspertësh për situatën politike, ekonomike, sociale dhe të sigurisë në rajon.
