Që nga dhjetori i vitit 2025, integrimi evropian i Ballkanit Perëndimor është në një fazë aktive dhe është një përparësi si për rajonin ashtu edhe për BE-në. Por, ndërsa disa vende po demonstrojnë arritje rekord, të tjerat po ecin me hapa të shpejtë. Në sfondin e përparimit të përshpejtuar të disa vendeve dhe rrugëve të ngërçit gjeopolitik të të tjerëve, Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq paraqiti një propozim të zëshëm për pranimin e njëkohshëm të të gjashtë vendeve të rajonit në BE.
Presidenti i Serbisë shprehu qëndrimin e tij më 10 dhjetor në një forum në Beograd.
“Nëse pranoni një, dy ose tre prej nesh, atëherë çfarë do të bëjmë me pjesën tjetër? Si do ta trajtojmë këtë? Si do t’i zgjidhim të gjitha çështjet e hapura?” tha Vuçiq gjatë një fjalimi në panelin e titulluar “Konkurrueshmëria Evropiane në një Mjedis të Fragmentuar Gjeopolitik”.
Ai shtoi se çështja nuk ka të bëjë vetëm me të ardhmen e rajonit, por edhe me të ardhmen e Evropës. “Nëse doni të kuptoni gjeopolitikën, kjo është e vetmja gjë që BE-ja mund të bëjë: të na pranojë të gjithëve së bashku, pa kufij midis nesh. Serbët do të ndihen më mirë, boshnjakët do të ndihen më mirë, shqiptarët do të ndihen më mirë, kroatët do të jenë mirë, shpresoj. Dhe unë shoh vetëm gjëra të mira nëse trajtohemi si emërues të përbashkët”, tha Vuçiq.
Gjendja e integrimit evropian
Procesi i integrimit evropian të Ballkanit Perëndimor filloi në vitin 1999 me nënshkrimin e Marrëveshjeve të Stabilizim-Asociimit. Në vitin 2003, në samitin në Selanik, BE-ja njohu se e ardhmja e rajonit qëndronte brenda Bashkimit Evropian. Që atëherë, të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor kanë nënshkruar Marrëveshjet e Stabilizim-Asociimit, kanë marrë udhëtim pa viza dhe kanë fituar ose statusin e kandidatit për anëtarësim ose “kandidat potencial” (Kosova).
Sot vendet janë në faza rrënjësisht të ndryshme të negociatave.
Mali i Zi
Kandidat që nga viti 2010.
Qëllimi – pranimi në BE brenda tre vjetësh. Kryeministri Milojko Spajiç është i bindur: “Ne do të jemi anëtarë të BE-së në vitin 2028.”
Mbështetja publike për anëtarësimin në BE – 70% (Barometri i Ballkanit 2025, RCC).
Të 33 kapitujt negociues u hapën, 7 u mbyllën. I fundit — “Prokurimi Publik” — në qershor 2025. Mbyllja e pesë kapitujve të tjerë pritet në dhjetor 2025.
Progresi i Malit të Zi po pengohet pjesërisht nga Kroacia fqinje (një anëtare e BE-së), e cila po përdor në mënyrë efektive veton e saj për të bllokuar mbylljen e njërit prej kapitujve kryesorë negociues – 31, i cili ka të bëjë me politikën e jashtme, sigurinë dhe mbrojtjen.
Zagrebi këmbëngul në zgjidhjen e një numri çështjesh që lidhen me zgjidhjen e pasluftës. Disa kërkesa janë formalizuar, për të tjerat ekzistojnë vetëm informacione jozyrtare.
Ndër çështjet e diskutueshme:
• çështja e pronësisë së anijes stërvitore “Jadran”,
• përcaktimi i kufirit midis dy vendeve në zonën e gadishullit Prevlaka,
• mbrojtja e identitetit të “pakicës kombëtare autoktone” kroate në Mal të Zi,
• ndëshkimi i kriminelëve të luftës të përfshirë në sulmin ndaj Dubrovnikut në vitet 1991–1992,
• sigurimi i kompensimit “të drejtë dhe dinjitoz” për të gjithë të burgosurit kroatë të mbajtur në kampe në Mal të Zi (në Morinj) gjatë agresionit kundër Kroacisë,
• kërkimi i personave të zhdukur gjatë luftës së fillimit të viteve 1990,
• riemërtimi i pishinës komunale në Kotorr, e cila mban emrin e një atleti që shërbeu si roje në kampin për të burgosurit kroatë.
Podgorica tashmë po negocion me Zagrebin për zgjidhjen e çështjeve të diskutueshme, por ky proces nuk është finalizuar.
Shqipëria
Kandidate që nga viti 2014.
Qëllimi – pranimi në BE brenda pesë viteve. Kryeministri Edi Rama thekson: “Asgjë nuk do ta ndalë rrugën tonë drejt anëtarësimit në vitin 2030.”
Mbështetja për anëtarësimin në Bashkimin Evropian – 91% (më e larta në rajon).
Në nëntor 2025, u hap grupi i fundit negociues — “Burimet, Bujqësia dhe Kohezioni”. Kështu, të gjitha kapitujt negociues janë të hapur, por asnjë nuk është mbyllur.
Kërkesat kryesore të BE-së: reforma gjyqësore, lufta kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar.
Serbia
Kandidate që nga viti 2012.
Mbështetja për anëtarësimin në BE – 33%, më e ulëta në rajon.
22 kapituj të hapur, vetëm 2 të mbyllur. Serbia nuk ka hapur asnjë kapitull ose grup për më shumë se tre vjet.
Kërkesat kryesore: normalizimi i marrëdhënieve me Kosovën, përmirësimi i lirisë së medias, sigurimi i zgjedhjeve të lira dhe të ndershme dhe përafrimi i politikës së jashtme të Serbisë me politikën e jashtme të BE-së (bashkimi me sanksionet kundër Rusisë).
Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen theksoi në tetor 2025: “Ne presim veprime nga Serbia, jo vetëm fjalë.”
Maqedonia e Veriut
Kandidate që nga viti 2005, pra tashmë 20 vjet (një arritje e thellë).
Mbështetje për integrimin evropian – 69%.
Negociatat u hapën në vitin 2022, shqyrtimi i të gjitha grupeve përfundoi.
Pas zgjidhjes së mosmarrëveshjes me Greqinë (ndryshimi i emrit nga Maqedonia në Maqedonia e Veriut), vendi u përball me një kërkesë të re – Bullgaria kërkon njohje kushtetuese të pakicës bullgare. Është e rëndësishme të theksohet se kjo kërkesë aktualisht konsiderohet një kërkesë e BE-së brenda procesit të pranimit. Në tetor 2025, Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen theksoi: “Maqedonia e Veriut duhet të zbatojë ndryshime kushtetuese për të ecur përpara.”
Bosnja dhe Hercegovina
Kandidate që nga dhjetori 2022.
Mbështetje për anëtarësim në BE – 60%.
Në mars 2024, BE-ja ra dakord të hapë negociatat, por procesi nuk ka filluar ende.
Kërkesat: 14 reforma kyçe (sistemi gjyqësor, legjislacioni zgjedhor, institucionet funksionale).
Pengesa kryesore për pranimin në BE të BiH-së është pozicioni shkatërrues i përfaqësuesve të Republikës Srpska, kryesisht udhëheqësi i serbëve të Bosnjës Milorad Dodik, i cili po promovon një axhendë pro-ruse dhe separatiste.
Kohët e fundit, procesi i integrimit hasi një problem të ri: bllokimin e emërimit të kryenegociatorit të BiH-së në BE nga përfaqësuesit e Republikës Srpska.
Kosova
Aplikimi i dorëzuar — dhjetor 2022, statusi zyrtar i kandidatit ende nuk është marrë (kandidat potencial).
Mbështetje për integrimin evropian – 78%.
Kushtet kryesore për integrim të suksesshëm evropian – normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë, zbatimi i të gjitha detyrimeve të arritura në kuadër të dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja midis Prishtinës dhe Beogradit. Kryesisht, kjo ka të bëjë me domosdoshmërinë e krijimit të Asociacionit të Komunave Serbe.
Përveç kësaj, është e rëndësishme të përmbahemi nga veprimet që mund të shkaktojnë një përshkallëzim të situatës në rajon. Vlen të përmendet se masat kufizuese kundër Prishtinës nga BE-ja (pezullimi i financimit dhe kufizimi i kontakteve të nivelit të lartë), të vendosura pas përshkallëzimit në veri të Kosovës në vitin 2023 për shkak të politikës së qeverisë së Kosovës që synonte forcimin e kontrollit qendror mbi komunat veriore, janë ende në fuqi.
Mosnjohja e Kosovës nga pesë shtete anëtare të BE-së (Spanja, Sllovakia, Qiproja, Rumania dhe Greqia) është gjithashtu një pengesë e rëndësishme në rrugën drejt BE-së.
Individualiteti kundrejt kolektivitetit
Ideja e lëvizjes së përbashkët të rajonit drejt BE-së, e shprehur nga Vuçiq, nuk është e re. Mund të thuhet me besim se ajo ishte e ngulitur në bazën e Procesit të Berlinit, të iniciuar nga Angela Merkel në vitin 2014. Qëllimi i iniciativës ishte krijimi i një zone të përbashkët ekonomike rajonale para pranimit të vendeve në BE. Skeptikët e quajtën iniciativën “një Jugosllavi e re pa Slloveninë dhe Kroacinë, por me Shqipërinë”.
Procesi i Berlinit ende ekziston. Por BE-ja e pranoi se formatet ekonomike rajonale nuk mund të zëvendësojnë reformat e nevojshme për integrimin në BE.
Ndryshimi në politikën e zgjerimit u zbatua përmes metodologjisë së rishikuar (që nga viti 2020).
Metodologjia e re kërkon përparim të pakthyeshëm në Grupin themelor 1 (Sundimi i Ligjit dhe Lufta kundër Korrupsionit) përpara se një vend të mund të mbyllë ndonjë kapitull tjetër.
Është futur një mekanizëm sanksionesh, i cili mund të çojë në pezullimin e negociatave ose mbylljen e kapitujve tashmë të hapur.
Baza e metodologjisë së re të zgjerimit është parimi i meritave individuale, domethënë arritjet në rrugën e zbatimit të reformave të integrimit evropian.
Anëtarësimi “kolektiv” ose “paketë” i propozuar nga Vuçiq shkatërron parimin e integrimit në BE bazuar në suksesin individual të një vendi në kryerjen e reformave dhe minon sistemin e stimujve të ndërtuar nga Bashkimi Evropian për vendet e orientuara drejt reformave.
Në vend të anëtarësimit “paketë”, Bashkimi Evropian po lëviz drejt integrimit sektorial përmes “Planit të Ri të Rritjes”. Kjo qasje ofron përfitime ekonomike tani, duke forcuar stimujt për reforma duke ruajtur rregullin kryesor: anëtarësimi është i mundur vetëm pas përmbushjes së plotë dhe të pakthyeshme të të gjitha kritereve.
Ëndrrat e Beogradit… dhe Moskës
Ideja e presidentit serb mori një kundërshtim të qartë nga udhëheqësi rajonal i integrimit në BE. Kryeministri i Malit të Zi Milojko Spajiç shkroi në X: “Pajtohem që BE duhet të jetë faktori përcaktues përfundimtar për të gjithë Ballkanin Perëndimor. Megjithatë, ne do t’ju presim atje që në vitin 2028 dhe po ju brohorasim që të nxitoni vërtet dhe të përshpejtoni kandidatët e tjerë nga rajoni.”
Presidenti i Serbisë komentoi deklaratën e Spajić pas një darke pune me Presidenten e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen dhe Presidentin e Këshillit Evropian António Costa. Sipas tij, ai paraqiti shkurtimisht idenë e pranimit të përbashkët të vendeve të Ballkanit Perëndimor në BE, duke theksuar se nuk kishte asgjë të keqe ose dashakeqe në propozimin e tij dhe duke theksuar përsëri aspektin pozitiv të kufijve të hapur.
Megjithatë, pavarësisht shpjegimit të Vučić, iniciativa e tij ngre shumë pyetje. Sepse duket se në vend që të ndjekë këshillat e malazezëve dhe të përshpejtojë integrimin evropian të vetë Serbisë, duke përfshirë përmbushjen e kërkesave të BE-së për të futur sanksione kundër Rusisë, Serbia po përpiqet të ngadalësojë artificialisht rrugën e rajonit drejt BE-së duke bllokuar pranimin e shpejtë të udhëheqësit të procesit – Malit të Zi – dhe duke e bërë të gjithë rajonin të varur nga politika e Serbisë.
Ka të ngjarë që Beogradi shpreson në këtë mënyrë të rifitojë lidershipin dhe autoritetin në rajon, të cilin nuk e ka pasur që nga koha e Jugosllavisë, dhe të cilin nuk do ta rifitojë kurrë nëse ish-republikat jugosllave vazhdojnë të bashkohen në BE në mënyrë të pavarur.
Përveç kësaj, një skenar i “pranimit në paketë” do t’i lejonte udhëheqjes serbe të vazhdonte të injoronte kërkesat e politikës së jashtme të BE-së, të ndiqte një politikë pro-ruse, por të mos ndihej më si i huaj.
E vetmja fuqi që mund ta gjejë këtë të favorshme është Moska dhe miqtë e saj serbë.
Është domethënëse që mbështetësi më i madh i Putinit në rajon, Milorad Dodik, ka deklaruar tashmë mbështetje të plotë për iniciativën e Presidentit serb në lidhje me pranimin e njëkohshëm të të gjithë Ballkanit Perëndimor në BE.
Grupi Analitik i CWBS
