Më 15 mars, më shumë se një muaj pasi votoi kombi, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve i Kosovës shpalli rezultatet përfundimtare të zgjedhjeve parlamentare.
Këto rezultate premtojnë disa plane komplekse paszgjedhore që synojnë formimin e një mazhorance qeveritare, garantojnë indinjatën e Beogradit dhe madje hedhin dyshime nëse do të mbahen sërish zgjedhjet parlamentare, këtë herë në mënyrë të parakohshme.
Më në fund, rezultatet
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve thekson se votat janë numëruar në përputhje me Ligjin për Zgjedhjet, në mënyrë krejtësisht transparente. Komisioni zotohet të kryejë auditime të brendshme për të parë se ku është penguar procesi i numërimit në mënyrë që të shmangen çështjet e mundshme në të ardhmen.
KQZ-ja shpjegon numërimin e tyre të gjatë të votave me rregullat e reja të vendosura nga Ligji i ri për Zgjedhjet dhe dështimet në operacionet e platformës së saj online (faqes së internetit) të regjistruara në ditën e votimit dhe disa ditë më pas, duke i detyruar punonjësit të verifikojnë manualisht çdo shifër përpara se të depozitojnë të dhënat në sistem.
Mes dyshimeve për mashtrime të mundshme, vëzhguesit tregojnë për fokus të përpiktë në fletët e votimit që u dërguan me postë
Për më tepër, përpikmëria ekstreme e KQZ-së mund të shpjegohet me rezultatet e paqarta, që pritet të rezultojnë në shumë polemika dhe, ndoshta, në një krizë të madhe politike.
Sipas rezultatit përfundimtar të votimit, Lëvizja Vetëvendosje (LVV) e udhëhequr nga kryeministri Albin Kurti vulosi 396.787 vota (42.3 për qind) dhe pritet të marrë 48 vende në parlament. Kështu, partia pushtetuese nuk arriti të përmbushë premtimin e saj të fushatës për të arritur gjysmë milioni vota. Vetëvendosje doli më keq se në zgjedhjet e mëparshme katër vjet më parë, kështu që nuk do të jenë në gjendje të krijojnë një shumicë në parlament dhe të formojnë një qeveri të tyren.
Nënkampione në zgjedhje ishte Partia Demokratike e Kosovës (PDK) me 196.474 vota (20.95 për qind dhe 24 vende).
Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) doli e treta me 171.357 vota (18.27 për qind, 20 vende).
Koalicioni AAK-NISMA, i formuar rreth Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, doli e katërta, me 66.256 (7.06%) vota dhe tetë vende.
Komuniteteve kombëtare të Kosovës u garantohen 20 vende në parlament, duke përfshirë 10 për serbët dhe 10 për pakicat e tjera.
Sipas rezultateve të zgjedhjeve, Partia Demokratike Turke e Kosovës do të sjellë dy deputetë dhe partitë e tjera minoritare që kanë kaluar pragun do të kenë nga një. Këto janë Partia e Re Demokratike, Koalicioni Vakat, Bashkimi Social Demokrat, përmes të cilit boshnjakët (Bosniaks) hynë në parlament, dhe Nisma e Re Demokratike e Kosovës, Partia Liberale Egjiptiane, Partia e Bashkuar Gorane dhe Partia e Bashkuar Rome e Kosovës.
Partia kryesore serbe, Lista Serbe (Lista Srpska), mori 39,915 vota, ose 4.26 për qind, dhe vetëm nëntë vende nga 10 të garantuara për serbët. Një mandat tjetër shkoi për partinë e Nenad Rashiqit “Për Liri, Drejtësi dhe Mbijetesë”. Rashiq është ministër në Ministrinë për Komunitete dhe Kthim, në Qeverinë e Kurtit.
Serb dhe “joserb”
Rezultati i partive serbe ishte ndoshta surpriza më e madhe. Lista Serbe dhe autoritetet në Beograd e akuzojnë Rashiqin se ka fituar tinëz një vend në parlamentin e Kosovës falë mbështetjes së Kurtit dhe votave të shqiptarëve.
Lista Serbe e akuzoi Rashiqin se është “i preferuari i Prishtinës dhe i regjimit të Albin Kurtit, kështu që do të ketë vota edhe aty ku nuk ka serbë”.
Më 16 mars, presidenti Aleksandar Vuçiq pretendoi në një mbledhje të qeverisë serbe se Prishtina kishte manipuluar rezultatet e zgjedhjeve duke i shtuar votat partisë së Nenad Rashiqit në rrethet shqiptare në mënyrë që ai të merrte njërin mandat nga 10 të rezervuara për serbët. “Rashiq mori një numër të konsiderueshëm votash në komunitetet ortodokse shqiptare”, tha Vuçiq, duke vënë në dukje se Lista Serbe nuk ka vëzhgues të vet në këto zona, kështu që nuk mund të merrte pjesë në numërimin e votave.
Rashiq natyrisht i ka mohuar të gjitha akuzat.
Në një konferencë të përbashkët për shtyp me Albin Kurtin në fillim të marsit, Nenad Rashiq deklaroi se autoritetet serbe po i shfrytëzojnë serbët e Kosovës si mekanizëm kontrolli dhe element shkatërrues. “Ata nuk duan që ne të kemi integrim të plotë dhe të jetojmë në harmoni në Kosovë, përkundrazi”, tha ai.
Është e qartë se zyrtarët serbë do të përmendin në komunikimet e jashtme çështjen e “manipulimit të rezultateve zgjedhore” me qëllim reduktimin e numrit të mandateve të Listës Serbe. Nuk është e pamundur që përfaqësuesit serbë të ngrenë edhe pyetje për legjitimitetin e mandatit të Rashiqit, apo të gjithë parlamentit të sapozgjedhur të Kosovës në përgjithësi, por kjo do të varet nga konfigurimi i shumicës së ardhshme qeveritare.
Opsionet e koalicionit
Sipas rezultateve të zgjedhjeve, asnjë parti nuk do të ketë 61 vende në parlamentin me 120 vende, kështu që askush nuk do të jetë në gjendje të formojë një qeveri të vetën.
Tre opsione për formimin e një koalicioni qeveritar janë aktualisht në tryezë.
• Lëvizja Vetëvendosje me partitë e komuniteteve nacionale, por pa Listën Serbe dhe me deputetë individualë të opozitës.
• Lëvizja Vetëvendosje me parti opozitare ose deputetë të partive opozitare.
Për shembull, qeveria e re mund të formohet nga një koalicion ndërmjet Vetëvendosjes dhe partisë opozitare NISMA të Fatmir Limajt. Në këtë rast, numri i deputetëve të nevojshëm për një shumicë do të sigurohej me angazhimin e deputetëve individualë nga opozita dhe/ose partitë e pakicës (me përjashtim të Listës Serbe).
• Partitë opozitare (PDK, LDK, AAK, NISMA), mundësisht me deputetë të Vetëvendosjes.
Megjithatë, shumica e analistëve sigurojnë se opozita nuk duhet t’i varë shpresat në “të larguarit” nga Vetëvendosja.
Në fakt, nuk përjashtohet mundësia e angazhimit të Listës Serbe në një shumicë të tillë.
Por si do të jetë në fund koalicioni do të varet jo aq nga aftësitë negociuese të politikanëve të Kosovës apo Serbisë, por nga pozicionet e BE-së dhe SHBA-së.
Roli i BE-së dhe SHBA-së
Dihet se si Brukseli dhe Uashingtoni nuk e pranojnë kategorikisht liderin e LVV-së dhe kryeministrin në detyrë të Kosovës, Albin Kurti. Arsyeja është se politika e Vetëvendosjes, e cila synon ndërtimin e shtetësisë së Kosovës, bie ndesh me marrëveshjet për kompromise të arritura më parë përmes ndërmjetësimit të partnerëve perëndimorë me palën serbe.
Pengesa kryesore është refuzimi i Prishtinës për të formuar Asociacionin e Komunave Serbe (ZSO). Në vend të kësaj, qeveria e Kurtit është duke miratuar dhe zbatuar në mënyrë aktive vendime që zvogëlojnë ndikimin e Beogradit në Kosovë dhe minimizojnë praninë e institucioneve serbe. Në veçanti, dinari serb u përjashtua nga qarkullimi i parave kesh, degët e Postës së Serbisë dhe një degë e njërës prej bankave serbe, Banka Poštanska štedionica, u mbyllën, si dhe u pezullua funksionimi i disa organeve “paralele” të qeverisë serbe në Kosovë.
Hapat e Prishtinës janë kritikuar vazhdimisht nga vendet evropiane dhe Shtetet e Bashkuara si përkeqësim i situatës së komunitetit serb dhe provokim i tensioneve.
Arriti deri aty sa Kosova vitet e fundit, gjatë qeverisjes së Vetëvendosjes, ra nën sanksionet e BE-së.
Për Kurtin, situata u përkeqësua me kthimin e Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë.
Udhëheqësi radikal i Vetëvendosjes, kur ishte kryeministër në vitin 2020, u pa nga ekipi i presidentit të atëhershëm të 45-të të SHBA-së, Donald Trump, si një pengesë për përpjekjet për të pajtuar Serbinë dhe Kosovën. Më pas Kurti u shkarkua shpejt për t’u zëvendësuar nga Avdullah Hoti (me Lidhjen Demokratike të Kosovës, LDK), i cili në shtator të vitit 2020, së bashku me Vuçiqin, nënshkruan në Uashington Marrëveshjen për Normalizimin e Marrëdhënieve Ekonomike ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, e cila tani quhet Marrëveshja e Uashingtonit. Marrëveshja është zbatuar pjesërisht.
Nëse Trump është i gatshëm të arrijë sërish rezultat në zgjidhjen e çështjes së Kosovës, Kurti në krye të qeverisë nuk i shkon fare, ndryshe nga koalicioni i partive opozitare, PDK-LDK-AAK-NISMA plus Listës Serbe.
Edhe mazhoranca qeverisëse do t’i përshtatet më shumë Bashkimit Evropian pasi Brukseli do të donte të shihte në qeverinë e Kosovës politikanë që janë më fleksibël se Kurti. Duke pasur parasysh se BE-ja mund të ushtrojë presion të drejtpërdrejtë mbi Prishtinën përmes premtimeve për heqjen ose forcimin e sanksioneve, një pozicion i tillë mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në formimin e një koalicioni qeveritar në Kosovë.
Megjithatë, disa opinione thonë se politikanët e Kosovës nuk do të arrijnë kurrë një marrëveshje, kështu që negociatat e koalicionit do të dështojnë dhe do të shpallen zgjedhje të parakohshme. Sipas mediave rajonale, aktualisht të gjitha opsionet – formimi i një qeverie tjetër të udhëhequr nga Vetëvendosja, ardhja e opozitës në pushtet dhe zgjedhjet e parakohshme – kanë përafërsisht të njëjtat shanse për t’u realizuar.
