- Gjykata Dënon Me Një Vit Burg dhe Gjashtë Vite Pamundësi për të Shërbyer si President Milorad Dodikun
Më 1 gusht, Paneli i Apelit i Gjykatës së Bosnjës dhe Hercegovinës lëshoi vendimin e tij në rastin e Presidentit të Republikës Srpska, Milorad Dodik, duke mbështetur vendimin e mëparshëm për ta dënuar atë me një vit burgim dhe gjashtë vjet ndalim për të shërbyer si President të Republikës Srpska (RS).
Dodik u dënua për nënshkrimin e dekreteve për ligje, të miratuara nga Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska në vitin 2023, sipas të cilave vendimet e Përfaqësuesit të Lartë në Bosnjë dhe Hercegovinë nuk do të publikoheshin e as nuk do të zbatoheshin në Gazetën Zyrtare të RS.
Dodik e karakterizoi vendimin si një sulm ndaj Republikës Srpska dhe deklaroi se nuk njeh këtë “akt kriminal” të imponuar nga Përfaqësuesi i Lartë i komunitetit ndërkombëtar, Christian Schmidt. Sipas fjalëve të tij, “ky është një vendim politik, dhe Gjykata e Bosnjës dhe Hercegovinës është një gjykatë politike”.
Serbia nuk i njohu vendimet e gjykatave të shkallës së parë dhe as të apelit të BiH në rastin e Dodikut. Një seancë e Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Serbisë u mblodh në Beograd, në të cilën u miratua një rezolutë për këtë qëllim.
“Këto vendime të gjykatave të Bosnjës dhe Hercegovinës… janë jo demokratike, anti-qytetare dhe të pamoralshme, tepër të paligjshme, bien ndesh me parimet themelore demokratike – nga liria e fjalës deri te respektimi i vullnetit dhe sovranitetit të popullit, përfshirë legjitimitetin e vendimeve të popullit – bien ndesh me rendin kushtetues të Bosnjës dhe Hercegovinës të vendosur nga Marrëveshja e Dejtonit dhe përbëjnë një sulm serioz politik ndaj popullit serb në Bosnjë dhe Hercegovinë, si dhe ndaj Marrëveshjes së Dejtonit”, deklaroi Presidenti Aleksandar Vuçiç gjatë prezantimit të rezolutës së Këshillit të Sigurisë Kombëtare.
Këshilli i Sigurisë Kombëtare theksoi se Serbia “do të përdorë të gjitha mjetet diplomatike, politike dhe ligjore në dispozicion për të mbështetur Republikën Serbe dhe përfaqësuesit e saj të ligjshëm dhe legjitimë”.
Vuçiç vuri në dukje se Serbia tani po përballet me kohërat e saj më të vështira që nga viti 2008 (kur Kosova shpalli pavarësinë) dhe se pyetja kryesore është se si do të përfundojë e gjitha kjo, duke e bërë të rëndësishme këmbënguljen e Serbisë për ruajtjen e paqes dhe stabilitetit rajonal.
Ekspertët ligjorë në BiH theksojnë se me vendimin e shkallës së dytë, Milorad Dodik nuk mund të kryejë më funksionet e Presidentit të RS.
Megjithatë, Dodik theksoi se ai do të vazhdojë të përmbushë detyrat e tij derisa të marrë një vendim nga Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska (NSRS) për këtë çështje dhe një plan të qartë se si të veprohet.
- Ish-ministra dhe disa zyrtarë të arrestuar në Serbi në lidhje me shembjen e tendës së stacionit të Novi Sadit
Më 1 gusht, Zyra e Prokurorit Serb për Krimin e Organizuar ndaloi 11 persona me dyshimin për krime korrupsioni që lidhen me projektin e modernizimit të hekurudhës nga Novi Sadi deri në kufirin hungarez. Si pjesë e këtij projekti, u krye një rindërtim tre-vjeçar i stacionit hekurudhor të Novi Sadit. Katër muaj pas hapjes zyrtare, më 1 nëntor 2024, tendë betoni e stacionit u shemb papritur, duke vrarë 16 persona.
Zyra e Prokurorit njoftoi se të arrestuarit dyshohen se kanë shkaktuar një humbje buxhetore prej 115 milionë dollarësh amerikanë përmes veprimeve korruptive, dhe se zyrtarët akuzohen gjithashtu për shpërdorim detyre.
Në të njëjtën kohë, ata dyshojnë se konsorciumi i firmave kineze CRIC&CCCC (China Railway International Co. Ltd dhe China Communications Construction Company Ltd), i cili po ndërton hekurudhën me shpejtësi të lartë, “ka marrë fitim të paligjshëm” që arrin në të paktën 18.7 milionë dollarë amerikanë. Autoritetet serbe lidhën një kontratë me këtë konsorcium sipas një marrëveshjeje ndërqeveritare midis Serbisë dhe Kinës pa një tender publik.
Midis të arrestuarve ishte Tomislav Momirović, i cili në kohën e rindërtimit të stacionit drejtonte Ministrinë e Ndërtimit, Transportit dhe Infrastrukturës. Një urdhër arresti u lëshua gjithashtu për Goran Vesić, i cili shërbeu si Ministër i Ndërtimit, Transportit dhe Infrastrukturës nga tetori 2022 deri në nëntor 2024, por ai nuk u ndalua sepse është i shtruar në spital.
Disa zyrtarë të tjerë të institucioneve shtetërore dhe kompanive private u arrestuan gjithashtu.
Dy ditë më vonë, Gjykata Supreme në Beograd urdhëroi një muaj paraburgim për 13 të dyshuar, përfshirë 11 të ndaluarit më parë.
Siç dihet, tragjedia në stacionin hekurudhor të Novi Sadit shkaktoi një valë protestash masive në të gjithë Serbinë. Gjatë nëntë muajve të fundit, qindra mijëra qytetarë, kryesisht të rinj, kanë dalë në rrugë duke kërkuar përgjegjësi penale dhe politike për ata që janë përgjegjës për shembjen e tendës. Protestuesit akuzuan autoritetet për cilësi të dobët ndërtimi për shkak të korrupsionit. Pas muajsh protestash, qytetarët kërkuan zgjedhje të parakohshme parlamentare, të cilat qeveria i hodhi poshtë kategorikisht.
Duke komentuar arrestimet e ish-zyrtarëve, Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiç i përshkroi veprimet e Zyrës së Prokurorit për Krimin e Organizuar si sjellje kriminale dhe theksoi se urdhër-arrestet për ish-ministrat u lëshuan “pa bazë”.
Ndërkohë, protestat në Serbi vazhdojnë.
- Serbia dhe Bosnja dhe Hercegovina midis vendeve më të prekura nga tarifat e reja të SHBA-së
Presidenti i SHBA-së Donald Trump nënshkroi një urdhër ekzekutiv që vendos tarifa të reja për dhjetëra vende. Ndër ato që goditen më rëndë nga ky vendim janë Serbia dhe Bosnja dhe Hercegovina. Nga 7 gushti 2025, importet nga Serbia do të përballen me një tarifë prej 35%, dhe nga BiH një tarifë prej 30%.
Edhe pse urdhri është nënshkruar tashmë, Presidenti Trump la hapësirë për negociata të ardhshme me shtete individuale. “Kjo nuk do të thotë që dikush nuk vjen pas katër javësh dhe thotë se mund të bëjmë një lloj marrëveshjeje”, tha ai në komentet për NBC News.
Presidenti Aleksandar Vuçiç raportoi se Beogradi tashmë ka paraqitur një propozim për një marrëveshje tarifore me Shtetet e Bashkuara dhe është duke pritur një përgjigje.
Anëtarja e Presidencës së Bosnjës dhe Hercegovinës, Željka Cvijanović, deklaroi se që në prill ajo nisi negociatat me palën amerikane – nëpërmjet Ministrisë së Tregtisë së Jashtme – duke propozuar një normë zero takse për mallrat amerikane. Megjithatë, këto përpjekje nuk dhanë rezultate.
Në vitin 2024, Serbia eksportoi mallra me vlerë mbi 670 milionë dollarë amerikanë në Shtetet e Bashkuara, duke përfshirë goma, armë, bakër, fruta dhe pjesë makinerish. Nga janari deri në maj 2025, eksportet në SHBA përbënin 2.2% të totalit të eksporteve të vendit.
Në Bosnjë dhe Hercegovinë, pavarësisht se SHBA-të përbëjnë vetëm 1% të totalit të tregtisë së jashtme, tarifat mund të kenë një ndikim të prekshëm në industrinë e mbrojtjes së vendit.
Ndryshe nga BiH dhe Serbia, vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor u prekën më pak. Për shembull, tarifa e importit të Maqedonisë së Veriut u ul nga 33% në 15%. Kosova, Shqipëria dhe Mali i Zi morën tarifa prej 10%.
Prishtina u përgjigj duke eliminuar në mënyrë efektive tarifën e saj për mallrat amerikane. “Çdo import nga SHBA-ja do të ketë tarifë zero”, deklaroi kryeministri Albin Kurti më 1 gusht. Sipas tij, ky vendim do të nxisë tregtinë dhe investimet dhe tregon qëllimin e Kosovës për të lidhur një marrëveshje të tregtisë së lirë me Shtetet e Bashkuara.
Kështu, situata e tarifave intensifikon marrëdhëniet ekonomike midis SHBA-së dhe vendeve të Ballkanit, por gjithashtu krijon mundësi për marrëveshje të reja dhe rishikimin e politikës rajonale tregtare. Kosova tashmë po demonstron një dëshirë për ta shfrytëzuar këtë mundësi.
- SHBA-të shtyjnë përsëri sanksionet ndaj kompanisë serbe NIS
Shtetet e Bashkuara kanë shtyrë zbatimin e sanksioneve kundër Naftna Industrija Srbije (NIS) për 30 ditë të tjera. Kjo është vonesa e pestë në vendosjen e sanksioneve të SHBA-së ndaj kompanisë më të madhe të energjisë në Serbi.
NIS u shtua në listën e sanksioneve më 10 janar për shkak të të ashtuquajturit “rrezik dytësor” që rrjedh nga lidhjet e saj me Gazprom Neft të Rusisë, e cila vetë është nën sanksione perëndimore për pushtimin e Ukrainës.
Pas vendimit të SHBA-së, në fund të shkurtit, Gazprom Neft transferoi 5.15% të aksioneve të NIS te Gazprom. Tani Gazprom Neft mban 44.85% të NIS, Gazprom mban 11.3%, Serbia mban 29.87%, dhe pjesa tjetër u përket aksionarëve të pakicës.
Më parë, Ministria e Minierave dhe Energjisë e Serbisë i bëri thirrje SHBA-së që të shtyjë sanksionet ndaj NIS për 180 ditë, por, sipas Ministres Dubravka Đedović Handanović, “aktualisht është e pamundur të sigurohet një shtyrje më e gjatë” sepse “kjo është një çështje politike globale, marrëdhëniesh dhe negociatash midis fuqive botërore, të cilat janë shumë komplekse”.
Ekspertët vërejnë se heqja përfundimtare e sanksioneve ndaj NIS do të jetë e mundur vetëm pasi aksionarët rusë të largohen nga kompania ose pasi të mbarojë lufta në Ukrainë.
- Transmetuesi Publik i Kosovës mbetet pa fonde për shkak të krizës politike
Transmetuesi publik i Kosovës, Radio Televizioni i Kosovës (RTK), nuk mori gjysmën e dytë të buxhetit të vitit 2025 nga shteti. Arsyeja është një krizë politike që ka paralizuar parlamentin e vendit.
Siç dihet, parlamenti i sapozgjedhur i Kosovës në fillim të vitit nuk mundi të fillonte punën për shkak të votave të pamjaftueshme për të zgjedhur një kryetar. Deputetët e partisë Vetëvendosje (Vetëvendosje) të udhëhequr nga Albin Kurti këmbëngulën në zgjedhjen e kandidates së tyre, Ministres në Detyrë të Drejtësisë Albulena Haxhiu. Kur kjo dështoi, ata u përpoqën të formonin një komision për një votim të fshehtë për të rizgjedhur Haxhiun. Partitë e tjera kundërshtuan të dyja lëvizjet. Më 26 korrik, deputetët për herë të 54-të dështuan të zgjidhnin udhëheqjen parlamentare. Kjo datë ishte afati i fundit i vendosur nga Gjykata Kushtetuese, e cila një muaj më parë kishte dhënë 30 ditë për të zgjedhur një kryetar parlamenti. Pas kësaj, deputetët nuk mund të ndërmarrin asnjë veprim deri më 8 gusht, kur Gjykata Kushtetuese do të vendosë për hapat e mëtejshëm.
Fadil Hoxha, këshilltar i Drejtorit të RTK-së, shpjegoi se RTK ligjërisht mvaret nga parlamenti, prandaj “Komisioni parlamentar i Buxhetit ndan fondet procedurale, të cilat Ministria e Financave më pas i transferon në llogarinë bankare të RTK-së”. Ai deklaroi se “buxheti për gjashtë muajt e parë të vitit u nda në janar, dhe kësti i dytë do të ndahej në korrik”, por kjo nuk ndodhi. Si rezultat, afërsisht gjysma e 8.9 milionë eurove të ndara për operacionet e RTK-së nuk mund të përdoren nga transmetuesi.
Sindikata e RTK-së ka njoftuar tashmë për protesta.
