- Shtetet e Bashkuara nuk i dhanë leje NIS-it që të vazhdojë operimin
Industria e Naftës e Serbisë (NIS), aksionet kryesore të së cilës i përkasin kompanive ruse, nuk arriti të marrë një përgjigje pozitive ndaj kërkesës së saj drejtuar Zyrës së Kontrollit të Aseteve të Huaja (OFAC) të Departamentit të Thesarit të SHBA-së në lidhje me lëshimin e një licence të posaçme që synonte të siguronte funksionimin e pandërprerë të kompanisë, kryesisht të rafinerisë së naftës në Pançevo. “Jam i zhgënjyer.” “Nuk morëm një vendim pozitiv nga Shtetet e Bashkuara”, deklaroi Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq më 2 dhjetor.
Për shkak të mosdhënies së lejes nga Shtetet e Bashkuara, rafineria e Pançevës ka filluar të mbyllë operacionet. Më shumë se 300 stacione benzine NIS, që përbëjnë më shumë se një të pestën e të gjitha stacioneve të benzinës në Serbi, rrezikojnë të mbyllen.
Megjithatë, Vuçiq u bëri thirrje qytetarëve të mos panikohen, sepse, sipas tij, shteti ishte përgatitur për krizën paraprakisht. Ai vuri në dukje se rezervat e të gjitha llojeve të karburantit (benzinë, naftë, etj.) do të zgjasnin deri në fund të janarit.
Beogradi i ka dhënë Rusisë kohë deri më 15 janar për ta shitur NIS, pas së cilës “shteti i Serbisë do të ndërhyjë”, tha Vuçiq, pa specifikuar se çfarë veprimesh do të ndërmarrë Serbia.
Sekretari i Përgjithshëm i Shoqatës së Kompanive të Naftës të Serbisë, Tomislav Miqoviq, i tha RTS se çdo zgjidhje për NIS duhet të çojë në aktivizimin e përpunimit në rafinerinë e naftës në Pançevë. “Ky është një mundësi e shkëlqyer për t’i kthyer pronësinë e rafinerisë në duart serbe”, tha Miqoviq.
Një nga opozitarët udhëheqësve, Presidenti i Partisë së Lirisë dhe Drejtësisë, Dragan Đilas, beson se shteti duhet të vendosë menjëherë kontrollin mbi NIS. “Serbia nuk duhet të presë më gjatë dhe duhet të marrë menjëherë përsipër menaxhimin e NIS,” deklaroi ai.
- Asetet e huaja të Lukoil vazhdojnë të operojnë, përfshirë në Ballkan
Administrata amerikane ka zgjatur lejen (një licencë) për kompanitë e huaja degë të Lukoil për të operuar deri më 29 prill të vitit të ardhshëm.
Shtetet e Bashkuara vendosën sanksione ndaj Lukoil dhe Rosneft më 22 tetor 2025 si pjesë e politikës së tyre të presionit mbi sektorin energjetik të Rusisë. Qëllimi është të zvogëlohet aftësia e Kremlinit për të financuar luftën kundër Ukrainës dhe të minohen të ardhurat e saj. Sanksionet u njoftuan për shkak të “mungesës së angazhimit serioz rus ndaj procesit të paqes”.
Departamenti i Thesarit i SHBA-së (OFAC) e shpjegoi vendimin për të zgjatur afatin e licencës me nevojën për të “zbutur dëmin ndaj konsumatorëve dhe furnizuesve” në të gjithë botën që mbështeten në rrjetin e shitjes me pakicë të Lukoil, dhe për t’i dhënë kompanisë kohë për të kryer shitjen e aseteve të saj ndërkombëtare palëve të pasanksionuara, gjë që do të lehtësonte “daljen e rregullt” të Lukoil nga tregjet rajonale, duke parandaluar transferimin e çdo fitimi në Rusi.
Vazhdimi i funksionimit të stacioneve të benzinës Lukoil u bë një lajm i mirë për Serbinë, e cila u përball me një krizë energjitike pas mbylljes së rafinerisë së vetme të naftës në Pançevo për shkak të sanksioneve të SHBA-së kundër Industrisë së Naftës së Serbisë (NIS), e kontrolluar nga kompanitë ruse. Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq theksoi se tani “112 stacione benzine në territorin e Serbisë do të jenë në gjendje të operojnë me produkte nafte të importuara nga jashtë”.
Në Kroaci dhe Mal të Zi, Lukoil ka një prani më pak kritike, por të dukshme në tregun me pakicë të karburantit, i cili mbështetet shumë në importe. Në Kroaci, rrjeti numëron rreth 50 stacione benzine, dhe në Mal të Zi – 10 stacione benzine.
Degët në të dy vendet importojnë karburant kryesisht nga Greqia dhe – në Mal të Zi – nga Kroacia, në vend të Rusisë. Falë kësaj, ato janë të mbrojtura nga sanksionet dytësore që synojnë deri në një farë mase produktet ruse të energjisë, por aftësia e tyre për të kryer transaksione financiare ndërkombëtare ka qenë në rrezik.
- Bosnja dhe Hercegovina përgatitet të diversifikojë burimet dhe rrugët e furnizimit me gaz
Në fillim të dhjetorit, Këshilli i BE-së dhe Parlamenti Evropian arritën një marrëveshje paraprake mbi një rregullore për ndërprerjen graduale të importeve të gazit natyror rus. Në këtë mënyrë, futet një ndalim i gradual ligjërisht i detyrueshëm për importin e gazit natyror të lëngshëm (LNG) dhe gazit të tubacioneve nga Rusia, me një ndalim të plotë nga fundi i vitit 2026 dhe vjeshta e vitit 2027 respektivisht.
Marrëveshja paraprake duhet të miratohet nga Këshilli i BE-së dhe Parlamenti Evropian përpara se të miratohet zyrtarisht.
Rregullorja është një element qendror i planit të BE-së REPowerEU për të kapërcyer varësinë nga energjia ruse pasi Rusia i shndërroi furnizimet me gaz në një armë, gjë që pati një ndikim të rëndësishëm në tregun evropian të energjisë, sipas njoftimit zyrtar për shtyp.
Vendimi i BE-së do të ketë një efekt indirekt në Bosnjë dhe Hercegovinë, e cila për gati gjysmë shekulli ka qenë plotësisht e varur nga importet e gazit rus. Në të ardhmen e afërt, BiH do të përballet me nevojën e diversifikimit të burimeve dhe rrugëve të furnizimit me gaz natyror.
Që nga prilli i vitit 2021, Bosnja dhe Hercegovina ka marrë gaz nga Rusia përmes TurkStream / Balkan Stream. Sipas rregullores së BE-së, Bullgaria, si vend tranzit, duhet të ndërpresë transportin e gazit rus brenda dy viteve.
Aktualisht, projekti kryesor për ndërtimin e rrugëve alternative të importit të gazit është Ndërlidhësi Jugor i Gazit, përmes të cilit Bosnja dhe Hercegovina do të lidhet me rrjetin kroat dhe terminalin e gazit natyror të lëngshëm në ishullin Krk, ku afërsisht 60 përqind e gazit vjen nga Shtetet e Bashkuara, dhe pjesa tjetër – nga Lindja e Mesme. Kostoja e projektit vlerësohet në 2 miliardë euro.
Gjatë dy muajve të fundit, zyrtarët amerikanë, përfshirë Zëvendës Sekretarët e Shtetit, Ministrat e Energjisë dhe Burimeve Natyrore, si dhe anëtarë të Kongresit, kanë zhvilluar një sërë takimesh me autoritetet e Bosnjës dhe Hercegovinës për të diskutuar projektin.
Ndërtimi i Lidhjes Jugore, i cili do të bëhet investimi i parë i madh i drejtpërdrejtë amerikan në sektorin e energjisë në këtë pjesë të Evropës, mund të fillojë që vitin e ardhshëm.
John Ginkel, i Ngarkuari me Punë në Ambasadën e SHBA-së në Bosnjë dhe Hercegovinë, shprehu mbështetje të plotë për projektin.
“Administrata Trump ka theksuar dy të vërteta kritike: bota do të vazhdojë të funksionojë me naftë, gaz dhe qymyr; dhe çdo molekulë gazi rus e blerë në Evropë financon makinën e luftës së Rusisë.”
Bosnja dhe Hercegovina varet nga Rusia për 100 përqind të gazit të saj, dhe ky furnizim nuk është i besueshëm. Bashkimi Evropian po e ndalon gazin rus në tregun e saj të vetëm, dhe Bullgaria ka njoftuar se do të ndalojë tranzitin e gazit rus përmes territorit të saj deri në vitin 2028. Kur të ndodhë kjo, BiH do të ketë nevojë për një burim të ri gazi, ndërsa fqinjët e saj do të përpiqen të bëjnë të njëjtën gjë. Me vetëm një lidhje aktuale për marrjen e importeve të gazit, BiH do ta ketë të vështirë të sigurojë furnizime alternative me gaz ose të rezervojë kapacitetin e tubacionit. Por ekziston një zgjidhje e sigurt – tubacioni Jugor i Ndërlidhjes. Ky projekt do t’i mundësojë Bosnjës dhe Hercegovinës të blejë gaz natyror të lëngshëm (LNG) të besueshëm dhe të përballueshëm. … Administrata Trump është gati të veprojë shpejt për të mbështetur Ndërlidhjen Jugore. Tani udhëheqësit e Bosnjës dhe Hercegovinës duhet ta çojnë përpara këtë projekt jetësor. Le të punojmë së bashku për ta çuar atë në vijën e finishit”, shkroi Ginkel në një artikull të botuar nga Ambasada e SHBA-së në mediat sociale.
- Komisioni Evropian ka miratuar Axhendën e Reformës së Bosnjës dhe Hercegovinës
“Komisioni arriti në përfundimin se Axhenda e Reformës, e paraqitur më 30 shtator 2025, është në përputhje me objektivat e Rregullores për Lehtësimin e Rritjes”, thuhet në njoftimin për shtyp.
Ky vendim bën të mundur ndarjen e deri në 976.6 milionë eurove për Bosnjën dhe Hercegovinën në kuadër të Lehtësimit të Reformës dhe Rritjes së BE-së.
“Tani i takon Bosnjës dhe Hercegovinës të nënshkruajë dhe ratifikojë shpejt si Marrëveshjen e Lehtësimit ashtu edhe Marrëveshjen e Huasë. “Ndarja e fondeve për Bosnjën dhe Hercegovinën, përfshirë parafinancimin, mund të fillojë vetëm pasi këto marrëveshje të hyjnë në fuqi dhe të gjitha kushtet të përmbushen”, thuhet në njoftimin për shtyp.
Bosnja dhe Hercegovina ishte vendi i fundit në rajon që paraqiti Axhendën e saj të Reformës dhe tashmë ka humbur aksesin në 108 milionë euro për shkak të mosrespektimit të afatit fillestar. Pas një vonese të zgjatur, Këshilli i Ministrave i Bosnjës dhe Hercegovinës miratoi dokumentin më 30 shtator.
- Kthimi i kryetarëve të bashkive serbe në veri të Kosovës nuk siguroi heqjen e sanksioneve të BE-së kundër Prishtinës.
Më 5 dhjetor, në katër komunat veriore të Kosovës – Mitrovica e Veriut, Zveçani, Zubin Potoku dhe Leposaviqi – kryetarët e sapozgjedhur që përfaqësonin komunitetin serb morën zyrtarisht detyrën. Ky ishte rezultat i zgjedhjeve lokale të mbajtura në tetor 2025. Pas zgjedhjeve, partia kryesore e serbëve të Kosovës, Lista Serbe, rimori kontrollin mbi komunat veriore. Në këtë mënyrë, përfundoi një periudhë dyvjeçare tensioni, gjatë së cilës komunat në veri ishin qeverisur nga kryetarë bashkie shqiptarë të zgjedhur mes një bojkoti serb dhe pjesëmarrjeje jashtëzakonisht të ulët.
Kthimi i serbëve në zyrat komunale ishte një nga kërkesat kryesore të bashkësisë ndërkombëtare për uljen e tensioneve në Kosovë dhe një nga arsyet për sanksionet e BE-së kundër Prishtinës. Megjithatë, pavarësisht faktit se transferimi zyrtar i pushtetit tek përfaqësuesit e zgjedhur të komunitetit serb më në fund u bë në veri, Bashkimi Evropian nuk i hoqi masat kufizuese. Shërbimi Evropian i Veprimit të Jashtëm vëren se masat kufizuese u futën jo vetëm për shkak të çështjes së kryetarëve të bashkive lokale, por si përgjigje ndaj mungesës së përgjithshme të progresit në normalizimin e marrëdhënieve me Beogradin. BE thekson se sanksionet janë gjithëpërfshirëse dhe se që ato të hiqen plotësisht, qeveria e Albin Kurtit duhet të demonstrojë hapa sistemikë: nga kthimi i serbëve në polici dhe gjykata, deri në fillimin e punës së vërtetë për Asociacionin e Komunave Serbe.
Prapa skenave në Bruksel, debatet intensive vazhdojnë mbi këtë çështje, pasi uniteti i BE-së mbi çështjen e Kosovës është dobësuar disi. Përfaqësuesja e Lartë e BE-së për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë, Kaja Kallas, së bashku me një grup prej më shumë se dhjetë shtetesh anëtare, mbështet heqjen e menjëhershme të kufizimeve, duke besuar se Prishtina i ka përmbushur angazhimet e saj në lidhje me mbajtjen e zgjedhjeve. Megjithatë, ky vendim kundërshtohet në mënyrë aktive nga një bllok vendesh me ndikim të udhëhequr nga Franca dhe Italia, të mbështetura nga Spanja, Hungaria dhe Sllovakia. Këto shtete këmbëngulin në një qasje “fazore”, duke pasur frikë se heqja e parakohshme e presionit do t’i inkurajonte autoritetet e Kosovës të ndërmarrin hapa të rinj të njëanshëm në veri, të cilët mund të provokojnë përshkallëzim.
Fati i mëtejshëm i sanksioneve ka të ngjarë të varet nga rezultatet e takimit të Këshillit të BE-së në gjysmën e dytë të dhjetorit. Për momentin, Brukseli ka zgjedhur një qasje pritjeje në mënyrë që të mos i japë qeverisë së Albin Kurtit avantazhe shtesë parazgjedhore përpara zgjedhjeve të ardhshme parlamentare në Kosovë, të planifikuara për 28 dhjetor.
