- Sanksionet e SHBA-së kundër Kompanisë më të Madhe të Energjisë në Serbi hynë në fuqi
Sanksionet e vendosura nga Shtetet e Bashkuara kundër Naftna industrija Srbije (NIS), pas disa shtyrjeve, hynë në fuqi më 9 tetor.
NIS u përfshi në listën e sanksioneve të SHBA-së më 10 janar për shkak të pronësisë ruse të aksioneve të saj kontrolluese. Sanksionet amerikane synojnë kryesisht parandalimin e financimit të luftës së Rusisë në Ukrainë përmes fondeve të gjeneruara nga kompanitë ruse të energjisë.
Struktura e pronësisë së NIS ka ndryshuar disa herë. Megjithatë, aksionet kontrolluese të kompanisë mbeten në duart e pronarëve rusë: që nga shtatori, 11.3 përqind e aksioneve të NIS i përkasin kompanisë aksionare Intelligence nga Shën Petersburg në vend të Gazprom, ndërsa 44.9 përqind janë në pronësi të Gazprom Neft, një degë e Gazprom. Shteti i Serbisë zotëron 29.9 përqind të aksioneve. Aksionet e mbetura u përkasin aksionarëve të pakicës. NIS siguron 80 përqind të nevojave të Serbisë për benzinë dhe naftë, si dhe 90 përqind ose më shumë të nevojave të saj për karburant avionësh dhe naftë. Kontributi i kompanisë në buxhetin e Serbisë arrin në afërsisht 9 përqind. Pas zbatimit të sanksioneve kundër NIS, priten pasoja të shumta negative për ekonominë serbe dhe konsumatorët fundorë.
Operatori kroat i tubacionit të naftës JANAF ka ndaluar tashmë furnizimin me naftë bruto për rafinerinë NIS në Pançevo, e cila, sipas vlerësimeve paraprake, do të jetë në gjendje të operojë me rezervat ekzistuese vetëm deri më 1 nëntor.
Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq deklaroi më 9 tetor se sanksionet e SHBA-së kundër NIS janë “lajme të këqija për Serbinë në shumë aspekte” dhe se “kjo nuk ka të bëjë vetëm me funksionimin e një kompanie të vetme – ato kanë pasoja serioze për të gjithë vendin, në aspektin politik, ekonomik dhe social”.
Sipas presidentit serb, kushti i vendosur nga pala amerikane për një shtyrje tjetër të sanksioneve ishte shtetëzimi i NIS, por ai refuzoi ta ndërmerrte këtë hap.
- Gjykata Kushtetuese e Kosovës e Detyroi Parlamentin të Zgjedhë një Zëvendëskryetar nga Pakica Serbe
Kanë kaluar disa muaj që nga zgjedhjet parlamentare, por Kosova ende nuk ka një parlament dhe qeveri të re funksionale. Në zgjedhje, “Lëvizja Vetëvendosje” e Albin Kurtit fitoi numrin më të madh të votave dhe 48 vende në parlament, por kjo është më pak se 61 vende të nevojshme për shumicën.
Pas dhjetëra përpjekjeve të pasuksesshme, më 26 gusht, Dimal Basha u zgjodh Kryetar i Parlamentit. Megjithatë, zgjedhja e Kryetarit të Parlamentit dhe disa prej zëvendësve të tij nuk e zhbllokoi procesin e formimit të institucioneve të reja, pasi, siç vendosi Gjykata Kushtetuese, seanca përfundoi pa zgjedhur një zëvendëskryetar nga komuniteti serb.
Më 8 tetor, Gjykata Kushtetuese e Kosovës njoftoi vendimin e plotë mbi ankesën e paraqitur nga Lista Serbe (Srpska lista), partia kryesore serbe në Kosovë, në lidhje me formimin e parlamentit të ri. Në vendimin e saj, të miratuar më 30 shtator, gjykata vendosi që seanca inauguruese e parlamentit, e cila filloi më 15 prill, nuk konsiderohet e përfunduar dhe parlamenti nuk konsiderohet i konstituuar pa zgjedhjen e një nënkryetari të parlamentit nga komuniteti serb.
Vendimi thotë se, sipas Kushtetutës dhe Rregullores së Punës së parlamentit, nënkryetari nga komuniteti serb zgjidhet me shumicën e të gjithë anëtarëve të parlamentit, pra 61 vota pro, dhe emërimi duhet të dorëzohet me shkrim nga shumica e anëtarëve nga komuniteti serb.
Deputetëve u jepen 12 ditë nga data e publikimit të vendimit të plotë të Gjykatës Kushtetuese për të përfunduar procesin e formimit të parlamentit.
- Bosnja dhe Hercegovina miratoi një dokument të nevojshëm për të marrë fondet e BE-së
Pas një vonese të gjatë, Këshilli i Ministrave të Bosnjës dhe Hercegovinës miratoi Axhendën e Reformës më 30 shtator. Votimi u bë i suksesshëm pasi ministrat nga partia e Milorad Dodik, Aleanca e Social Demokratëve të Pavarur (SNSD), hoqën veton e tyre për miratimin e dokumentit.
Axhenda e Reformës përmban një listë hapash që vendi do të ndërmarrë deri në vitin 2027 për të fituar akses në fondet e Planit të Rritjes së BE-së për Ballkanin Perëndimor. Miratimi i dokumentit ishte një parakusht për marrjen e këstit të parë. Bosnja dhe Hercegovina miratoi dokumentin e kërkuar me vonesë të konsiderueshme dhe tashmë ka humbur aksesin në 108 milionë euro në fondet e BE-së. Vonesat e mëtejshme do t’i kishin kushtuar vendit edhe 10 përqind të totalit prej 1 miliard eurosh të alokuara për Bosnjën dhe Hercegovinën.
Komisionerja Evropiane për Zgjerimin, Marta Kos, pas miratimit të Axhendës së Reformës, shkroi në X: “Bosnja dhe Hercegovina ka treguar unitet shumë të nevojshëm. Ne kemi një Axhendë Reforme! Ky është një hap i rëndësishëm për të zhbllokuar Planin e Rritjes së BE-së. Së bashku mund të ofrojmë: rrugë më të mira, energji më të lirë, internet më të shpejtë, pa tarifa për transaksionet monetare dhe roaming”.
- Mali i Zi, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut i bashkohen Zonës së Vetme të Pagesave në Euro (SEPA)
Mali i Zi, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut filluan zbatimin e plotë të sistemit të Zonës së Vetme të Pagesave në Euro (SEPA) më 7 tetor. Kjo do të thotë që qytetarët dhe bizneset e këtyre vendeve tani mund të dërgojnë dhe të marrin para brenda zonës SEPA shumë më shpejt, më lirë dhe më të sigurt në kushte të barabarta me dyzet vende evropiane, duke përfshirë të gjitha shtetet anëtare të BE-së. SEPA përpunon pagesat ndërkufitare në euro në të njëjtën mënyrë si ato vendase, duke thjeshtuar transaksionet në të gjithë Evropën. Mbulimi gjeografik i SEPA-s tani përfshin 41 vende — të gjitha shtetet anëtare të BE-së, si dhe disa vende jo-anëtare të BE-së si Zvicra, Norvegjia, Islanda dhe Monako.
Shqipëria dhe Mali i Zi u bënë pjesë e mbulimit gjeografik të SEPA-s në nëntor 2024, ndërsa Maqedonia e Veriut u bashkua në mars 2025.
Sa i përket vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor, Serbia u bashkua me SEPA-n në maj 2025, por zbatimi i plotë dhe gatishmëria operative e bankave serbe për t’u bashkuar me SEPA-n pritet në maj 2026.
Banka Qendrore e Kosovës paraqiti një kërkesë paraprake për anëtarësim në dhjetor 2024, por procesi i anëtarësimit është aktualisht në pritje për shkak të çështjeve të pazgjidhura legjislative.
Sa i përket Bosnjës dhe Hercegovinës, Banka Qendrore e BeH më parë i shpjegoi medias se gjendja aktuale e legjislacionit në BeH nuk i plotëson kërkesat e nevojshme për akses në SEPA, dhe për këtë arsye nuk është paraqitur asnjë kërkesë për anëtarësim.
- Serbia dhe Hungaria zhvillojnë ushtrime të përbashkëta taktike
Stërvitja ndërkombëtare taktike “Fqinjët 25”, që përfshinte personelin e Brigadës së Parë Tokësore të Forcave të Armatosura Serbe dhe Brigadës së 30-të të Mekanizuar të Këmbësorisë të Forcave të Armatosura Hungareze, zgjati 10 ditë në poligonin e stërvitjes Pasuljanske livade në Serbinë lindore. Qëllimi i stërvitjes ishte “të përmirësonte aftësinë për të planifikuar dhe kryer operacione shumëkombëshe, për të organizuar bashkëpunimin dhe ndërveprimin, duke forcuar besimin e ndërsjellë dhe duke ndarë përvojën”, deklaroi Ministria e Mbrojtjes e Serbisë. U raportua se forcat e armatosura të Serbisë dhe Hungarisë praktikuan së bashku operacione luftarake në nivel taktik, duke përdorur automjete moderne luftarake dhe pajisje zbulimi.
Këto ishin ushtrimet e 10-ta të përbashkëta të ushtrive serbe dhe hungareze nën emrin “Fqinjët”, vuri në dukje Ministria e Mbrojtjes e Serbisë.
Dihet se në vitin 2023, Hungaria dhe Serbia nënshkruan një marrëveshje për bashkëpunim strategjik në mbrojtje, dhe në prill 2025, ato nënshkruan një marrëveshje tjetër që specifikonte atë të mëparshmen. Një nga pikat e marrëveshjes së vitit 2025 është kryerja e ushtrimeve të përbashkëta.
- Një ngarkesë e madhe dronësh kamikaze nga Turqia mbërrin në Kosovë
Kryeministri në detyrë i Kosovës, Albin Kurti, njoftoi më 8 tetor në Facebook mbërritjen në Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës “Adem Jashari” të “kontejnerëve me mijëra dronë luftarakë kamikaze Skydagger”. “Dhjetëra ushtarë të Forcës së Sigurisë së Kosovës kanë përfunduar tashmë trajnimin në përdorimin e tyre”, shtoi ai.
Kurti deklaroi se kontrata për furnizimin me dronë u nënshkrua në dhjetor të vitit të kaluar me kompaninë e njohur turke Baykar, kompania mëmë e prodhuesit Skydagger. “Dronët Skydagger duhej të mbërrinin në janar 2026, por ne i morëm tre muaj më parë”, vuri në dukje ai. “Këto dronë kamikazë, të njohur edhe si RTF (Gati për të Fluturuar) Skydagger FPV, të cilat i kemi blerë, janë UAV luftarakë të pajisur me pajisje shpërthyese të projektuara për të goditur objektiva armiku në lëvizje dhe stacionare. Duke blerë këtë grup UAV-sh, përveç dronëve Bayraktar TB2 dhe Puma, ne vazhdojmë të zgjerojmë dhe forcojmë fuqinë goditëse të ushtrisë sonë, duke synuar të ndërtojmë forca të afta dhe kohezive me zhvillime të reja teknologjike dhe taktika moderne të luftës”, shkroi Kurti.
Lajmi për furnizimin e Turqisë me dronë luftarakë në Kosovë shkaktoi zemërim në Beograd.
Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura Serbe, Gjenerali Milan Mojsiloviq, zhvilloi një bisedë telefonike urgjente me Komandantin e KFOR-it, Gjeneralin Özkan Ulutaş të Forcave të Armatosura Turke.
Në bisedën e tij me komandantin e KFOR-it, i cili kohët e fundit filloi mandatin e tij të dytë në detyrë, Gjenerali Mojsiloviq shprehu një protestë të fortë kundër armatosjes së vazhdueshme të “të ashtuquajturës “Forcë e Sigurisë së Kosovës” dhe shkeljes së Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe Marrëveshjes Ushtarako-Teknike”.
Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura Serbe deklaroi gjithashtu se “hapa të tillë dërgojnë një sinjal shumë të keq dhe kërcënojnë jo vetëm situatën e sigurisë në Kosovë e Metohi, por edhe në të gjithë rajonin e Ballkanit Perëndimor”.
Drejtori i Zyrës për Kosovë e Metohi të Qeverisë së Serbisë, Petar Petkoviq, u përgjigj gjithashtu, duke përsëritur se duke armatosur Prishtinën, Turqia shkeli drejtpërdrejt Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, sipas së cilës forcat e NATO-s, KFOR, janë e vetmja forcë e armatosur në Kosovë e Metohi. Sipas tij, “militarizimi i Prishtines dhe transferimi i armëve vdekjeprurëse në duart e ‘zjarrvënësit Albin Kurti’ drejtohen kundër “popullit paqësor serb”.
Petkoviq beson se dronët u dorëzuan tre muaj më herët se sa ishte planifikuar, “vetëm pak ditë para zgjedhjeve lokale”, për t’i siguruar Kryeministrit në detyrë në Prishtine “mbështetjen e nevojshme para zgjedhjeve (lokale) më 12 tetor”.
Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq shkroi në Twitter më 8 tetor se ishte “i indinjuar nga sjellja e Turqisë dhe shkelja e hapur e Kartës së OKB-së dhe Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, si dhe nga armatosja e vazhdueshme e autoriteteve në Prishtine”. “Tani është absolutisht e qartë se Turqia nuk dëshiron stabilitet në Ballkanin Perëndimor dhe ëndërron të rivendosë përsëri Perandorinë Osmane”, deklaroi ai.
Megjithatë, në një fjalim për median më 9 tetor, Vuçiq e ndryshoi paksa retorikën e tij dhe e quajti Presidentin turk Rexhep Tajip Erdogan “një udhëheqës të madh”. Ai njoftoi se do të zhvillonte bisedime me homologun e tij turk në lidhje me dronët e dorëzuar në Prishtine.
- Kroacia kërkon që Mali i Zi t’u kthejë pronat familjeve kroate në Gjiri i Kotorrit
Kroacia i ka dërguar një notë diplomatike Malit të Zi, duke kërkuar kthimin e pronës që dyshohet se është konfiskuar nga anëtarët e pakicës indigjene kroate në Gjirin e Kotorrit (Boka Kotorska).
Sipas palës kroate, çështja nuk ka të bëjë vetëm me të drejtat e kroatëve në Mal të Zi, por edhe me përmbushjen e kushteve të pranimit në BE, veçanërisht Kapitullin 23, i cili përfshin dispozita mbi kthimin e pronës. “Pa kthimin e pronës, ky kapitull nuk do të mbyllet, që do të thotë se Mali i Zi, në fakt, do të bllokojë rrugën e vet drejt BE-së”, raportojnë mediat kroate.
Sipas raportimeve, vlera totale e pronës së konfiskuar në mënyrë të paligjshme nga dhjetëra familje kroate në Tivat, Kotor, Dobrota, Kavač dhe Škaljari tejkalon 500 milionë euro.
Ministria e Punëve të Jashtme dhe Evropiane e Kroacisë pret që Mali i Zi të ndërmarrë veprime të menjëhershme për të kthyer pronën dhe për të ofruar kompensim të drejtë, dhe njoftoi se do ta monitorojë këtë çështje brenda kuadrit të dialogut dypalësh dhe procesit të pranimit të Malit të Zi në BE.
Çështja e kthimit të pasurive të patundshme të familjeve kroate i është shtuar listës së kërkesave të Zagrebit ndaj Podgoricës brenda procesit të pranimit të Malit të Zi në BE. Shfaqja e artikujve të rinj në këtë listë tregon se vetoja e Kroacisë për hapjen e kapitujve specifikë të negociatave ka të ngjarë të vazhdojë.
Duhet të kujtojmë se arsyeja për përkeqësimin e marrëdhënieve kroato-malazeze ishte miratimi nga Parlamenti malazez i një rezolute mbi “gjenocidin në Jasenovac”, e cila shkaktoi zemërim në Kroaci. Zagrebi e konsideroi këtë veprim si ndjekje të direktivave të Beogradit dhe si një akt jo miqësor nga Podgorica zyrtare.
