- BE-ja i bën thirrje Serbisë të mos vonojë reformat dhe të vendosë sanksione kundër Rusisë
Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, gjatë vizitës së saj në Beograd si pjesë e turneut të saj në vendet e Ballkanit Perëndimor, i bëri thirrje Presidentit serb Aleksandar Vuçiq të demonstrojë “progres konkret” në reformat kyçe të nevojshme për përparimin e vendit në rrugën e tij drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian, duke përfshirë rregullimin e politikës së jashtme, kryesisht vendosjen e sanksioneve kundër Rusisë.
Von der Leyen përshkroi qartë kërkesat e BE-së, duke theksuar nevojën për veprime në vend të fjalëve: “Tani është momenti që Serbia të konkretizohet për t’u bashkuar me Bashkimin tonë. Prandaj, ne duhet të shohim përparim në sundimin e ligjit, kuadrin zgjedhor dhe lirinë e medias”.
Theks i veçantë u vu në harmonizimin e politikës së jashtme me atë të BE-së: “Ne duhet të shohim harmonizim më të madh të politikës sonë të jashtme, duke përfshirë edhe sanksionet kundër Rusisë. Ju përgëzoj që arritët 61% të harmonizimit me politikën tonë të jashtme… por nevojitet më shumë. Ne duam të mbështetemi te Serbia si një partner i besueshëm.”
Presidenti Vuçiq, ndërsa riafirmoi kursin evropian të vendit, e bëri të qartë se kjo është një rrugë e vështirë: “Anëtarësimi në Bashkimin Evropian është një angazhim strategjik dhe një përparësi e politikës sonë të jashtme… Ne do të përpiqemi të zbatojmë atë që quhet program reformash, dhe shpresoj se do të kemi mbështetjen e Bashkimit Evropian… [Por] nuk është gjithmonë e lehtë dhe jo krejtësisht e thjeshtë t’ua paraqesim këtë plotësisht njerëzve këtu.”
Vëzhguesit vunë re se toni i negociatave ishte më i ashpër se gjatë vizitave të mëparshme të udhëheqësve të BE-së, gjë që tregon një frustrim në rritje në Bruksel me politikën aktuale të Beogradit.
Botimi gjerman DW vuri në dukje se von der Leyen ishte më e “përmbajtur” dhe Vuçiq më “pajtues”, duke theksuar se zyrtari i BE-së për herë të parë foli kaq qartë në favor të vlerave që përfshijnë “të drejtën për tubim paqësor” dhe “partneritet në vend të nënshtrimit”, që ishte një referencë transparente për zhvillimet e fundit të brendshme në Serbi.
Ekspertët gjithashtu tërhoqën vëmendjen për kërkesat më të qarta në lidhje me futjen e sanksioneve kundër Rusisë në kuadër të përafrimit të politikës së jashtme të Serbisë me atë të BE-së. “Nuk po jepet asnjë periudhë kohore për harmonizimin e kësaj politike siç ishte më parë, dhe ajo gjithmonë është zgjatur. Tani po kërkohet qartë, dhe do të thoja, në afat të shkurtër”, tha Igor Bandoviq nga organizata joqeveritare e Beogradit për Politikat e Sigurisë për Radion Evropa e Lirë (RFE).
Shqipëria, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut morën fonde sipas Planit të Rritjes së BE-së për Ballkanin Perëndimor
Më 16 tetor, Komisioni Evropian njoftoi ndarjen e fondeve për Shqipërinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut sipas Planit të Rritjes së BE-së për Ballkanin Perëndimor.
“Ky vendim njeh reformat e rëndësishme që partnerët kanë ndërmarrë për t’u përshtatur më mirë me standardet e BE-së”, thuhet në njoftimin për shtyp të KE-së.
Shqipëria do të marrë këstin e parë prej 99.3 milionë eurosh, nga të cilat 46.2 milionë euro do të paguhen direkt në buxhetin e shtetit, ndërsa fondet e mbetura do të mbështesin projektet e infrastrukturës përmes Kornizës së Investimeve në Ballkanin Perëndimor (WBIF).
Mali i Zi do të marrë këstin e dytë prej 8.1 milionë eurosh, duke përfshirë 3.8 milionë euro të paguara direkt në buxhetin e shtetit, ndërsa pjesa tjetër është caktuar për projekte infrastrukturore përmes WBIF.
Maqedonia e Veriut do të marrë këstin e dytë prej 16 milionë eurosh, nga të cilat 7.4 milionë euro do të paguhen direkt në buxhetin e shtetit, dhe pjesa tjetër do të shkojë për financimin e projekteve të infrastrukturës përmes WBIF.
Pas miratimit nga Bordi i Drejtorëve të WBIF, këto fonde do të mbështesin projekte infrastrukturore në fusha të tilla si transporti i qëndrueshëm, energjia e pastër, zhvillimi i teknologjisë dixhitale dhe kapitali njerëzor, në bashkëpunim të ngushtë me partnerët e Ballkanit Perëndimor dhe institucionet financiare ndërkombëtare.
Që nga lançimi i Planit të Rritjes për Ballkanin Perëndimor, shuma totale e disbursimeve ka arritur në 99.3 milionë euro për Shqipërinë, 18.3 milionë euro për Malin e Zi dhe 25 milionë euro për Maqedoninë e Veriut. Plani i Rritjes është një iniciativë financiare e BE-së me vlerë 6 miliardë euro (për periudhën 2024–2027) që synon përshpejtimin e konvergjencës ekonomike të Ballkanit Perëndimor me BE-në. “Plani i Rritjes stimulon përgatitjen e partnerëve të zgjerimit për anëtarësim në BE duke ofruar përfitime që i paraprijnë integrimit të plotë në BE. Kjo, nga ana tjetër, përshpejton procesin e zgjerimit dhe rritjen e ekonomive të tyre”, përfundoi deklarata e Komisionit Evropian.
Bosnja dhe Hercegovina, Kosova dhe Serbia nuk u përfshinë në këtë raund shpërndarjesh për arsye të ndryshme.
Parlamenti i Kosovës, për shkak të vonesës së zgjatur në formimin e parlamentit pas zgjedhjeve të mëparshme të këtij viti, ende nuk i ka ratifikuar marrëveshjet që lejojnë ndarjen e fondeve nga instrumentet e BE-së.
Bosnja dhe Hercegovina miratoi Axhendën e saj të Reformave (një parakusht për marrjen e fondeve) vetëm kohët e fundit dhe me një vonesë të madhe. Prandaj, të gjitha procedurat e nevojshme për marrjen e fondeve sipas Planit të Rritjes ende nuk janë përfunduar.
Serbia nuk u përfshi midis vendeve që morën këstin tjetër nga BE-ja për arsye që nuk janë zbuluar zyrtarisht. Ekspertët përmendin dy pengesa të mundshme: ngecjen e reformave dhe mospërputhjen e politikës së jashtme (kryesisht mosfutjen e sanksioneve kundër Rusisë).
- Shtetet e Bashkuara hoqën sanksionet kundër katër zyrtarëve nga Republika Srpska
Zyra e Kontrollit të Aseteve të Huaja (OFAC) e Departamentit të Thesarit të SHBA-së më 17 tetor hoqi sanksionet e vendosura më parë ndaj katër zyrtarëve nga Republika Srpska (Bosnje dhe Hercegovinë).
Këta janë Daniel Dragiçeviq, Shefi i Shtabit të Presidentit të Republika Srpska; Jelena Pajiq Bastinac, Sekretare e Përgjithshme e Presidencës së RS; Dijana Milenkoviq, Drejtoreshë e Radio Televizionit të Republika Srpska (RTRS); dhe Goran Rakoviq, i cili ishte Shef i Protokollit në Zyrën e Presidentit të RS.
Të katër u sanksionuan për pjesëmarrje në organizimin e festimit të Ditës së Republika Srpska më 9 janar. OFAC në atë kohë deklaroi se festimi i Ditës së RS binte ndesh me vendimet e mëparshme të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjës dhe Hercegovinës, e cila dy herë e shpalli festimin e 9 janarit si Ditën e RS jokushtetuese.
Pavarësisht heqjes së sanksioneve ndaj këtyre katër individëve, Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të zbatojnë masa kufizuese kundër një numri zyrtarësh të lartë dhe biznesmenësh nga Republika Srpska, përfshirë udhëheqësin serb të Bosnjës Milorad Dodik dhe anëtaren e Presidencës së Bosnjës dhe Hercegovinës Željka Cvijanoviq, për veprimet e tyre që synonin minimin e Marrëveshjes së Paqes së Dejtonit.
Vendimi për të hequr sanksionet kundër katër zyrtarëve të RS shkaktoi një reagim të shpejtë dhe pozitiv nga Dodik. Ai më parë i kishte quajtur sanksionet amerikane “të motivuara politikisht” dhe të iniciuara nga “njerëzit e Bidenit”, dhe tani mirëpriti heqjen e kufizimeve, duke shprehur shpresën se procesi i heqjes së sanksioneve do të vazhdonte. “Po arrijmë t’i bëjmë disa njerëz të kuptojnë se gjithçka është e motivuar politikisht dhe besoj se do të kemi sukses”, përfundoi Dodik.
Sipas gazetarëve, në dhjetor të vitit të kaluar qeveria e Republikës Srpska nënshkroi një kontratë me një firmë avokatie amerikane për të lobuar në SHBA për heqjen e sanksioneve kundër zyrtarëve të RS, si dhe për të nxitur dialogun midis RS dhe administratës së Donald Trump.
Heqja aktuale e sanksioneve kundër katër individëve shihet si një shenjë e një zbutjeje ose edhe një rishikimi të politikës amerikane ndaj Republikës Srpska. Megjithatë, autoritetet amerikane theksojnë se politika e mbështetjes së sovranitetit, integritetit territorial dhe karakterit multietnik të Bosnjës dhe Hercegovinës mbetet e pandryshuar.
- Zgjedhjet lokale në Kosovë proceduan në mënyrë paqësore
Më 12 tetor, zgjedhjet lokale në Kosovë u zhvilluan në një atmosferë të qetë dhe pa incidente serioze. Sipas Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, gjatë ditës u raportuan vetëm disa vonesa të vogla në hapjen e qendrave të votimit në disa zona dhe raste të fotografimit të fletëvotimeve.
Pjesëmarrja në votime arriti në gati 40 përqind, më e ulët se në zgjedhjet lokale të vitit 2021 (pak mbi 43 përqind). Më shumë se 2.5 milionë qytetarë kishin të drejtë vote në këto zgjedhje.
Rezultatet e kandidatëve për kryetarë bashkie në disa qytete ishin të ngushta, dhe për këtë arsye do të kërkohet një raund i dytë votimi për rezultatet përfundimtare. Në veçanti, asnjë nga kandidatët nuk fitoi më shumë se 50 përqind të votave për t’u zgjedhur kryetar bashkie në Prishtinë.
Partia kryesore serbe në Kosovë, Lista Serbe, e cila kishte bojkotuar zgjedhjet e mëparshme lokale, mori pjesë në këtë fushatë me mbështetje aktive publike nga Beogradi zyrtar. Si rezultat, Lista Serbe fitoi në shumicën e komunave me shumicë serbe në raundin e parë, duke përfshirë Leposaviqin, Zubin Potokun, Zveçanin, Mitrovicën e Veriut në veri të Kosovës dhe Graçanicën pranë Prishtinës. Në Klokot, në juglindje të Kosovës, kandidati për kryetar bashkie i Listës Serbe kaloi në raundin e dytë kundër një kandidati nga Partia e Unitetit Kombëtar Serb.
Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani dhe kryeministri në detyrë Albin Kurti akuzuan Serbinë për ndërhyrje në procesin zgjedhor në Kosovë duke “korruptuar” komunitetin serb që të votonte për Listën Serbe dhe i bënë thirrje BE-së të reagojë. Beogradi zyrtar i mohoi këto akuza.
- Një tubim në mbështetje të udhëheqësve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës u mbajt në kryeqytetin e Shqipërisë.
Mijëra qytetarë morën pjesë në një tubim në Sheshin Skënderbej në Tiranë më 17 tetor në solidaritet me ish-udhëheqësit e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) që po gjykohen në Dhomat e Specializuara të Kosovës në Hagë.
Eventi u organizua nga Organizata e Veteranëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe u mbajt nën sloganin “Liria ka një emër”.
Në Dhomat e Specializuara të Kosovës në Hagë, ish-Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi, i cili ishte udhëheqësi politik i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës gjatë luftës, ish-Kryetari i Kuvendit të Kosovës Kadri Veseli, i cili ishte kreu i shërbimit të inteligjencës së UÇK-së, ish-Kryetari i Kuvendit të Kosovës Jakup Krasniqi, i cili ishte zëdhënës i UÇK-së, dhe ish-deputeti Rexhep Selimi, i cili ishte anëtar i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së, janë në gjyq. Ish-udhëheqësit e UÇK-së akuzohen për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit të kryera në Kosovë dhe zona të caktuara të Shqipërisë midis marsit 1998 dhe shtatorit 1999. Asnjëri nga të pandehurit nuk e ka pranuar fajësinë. Gjatë tubimit në Tiranë më 17 tetor, folësit theksuan drejtësinë e luftës për çlirimin e Kosovës dhe shprehën mbështetje për ish-udhëheqësit e UÇK-së.
Ish-Presidenti i Shqipërisë Alfred Moisiu theksoi se lufta e UÇK-së “ishte e drejtë dhe e pastër, dhe udhëheqësit e saj janë burgosur në bazë të akuzave të pabaza”.
Ali Ahmeti, një nga themeluesit e UÇK-së dhe udhëheqës i Bashkimit Demokratik për Integrim (BDI) në Maqedoninë e Veriut, deklaroi se “drejtësia po vihet në pikëpyetje nga veprimet e Gjykatës Speciale”. Ai theksoi se UÇK-ja “nuk shkeli ligjet e luftës dhe mbrojti popullin e saj nga gjenocidi”.
Kreu i grupit parlamentar të Partisë Socialiste në pushtet në Shqipëri, Taulant Balla, u takua pas tubimit me kryetarin e bashkisë së Prishtinës, Përparim Rama, dhe djalin e ish-Presidentit të Kosovës, Endrit Thaçi, të cilët morën pjesë në tubim. “Më të fortë kur jemi bashkë”, shkroi Balla në rrjetet sociale.
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, postoi në mbështetje të tubimit në faqen e tij zyrtare në Facebook. Rama nuk mori pjesë në protestë, siç deklaroi ai, sepse nuk donte që politizimi të dëmtonte qëllimin dhe popullaritetin e ngjarjes.
Kryetari i Partisë Demokratike të Shqipërisë në opozitë, Sali Berisha, pas protestës, theksoi se akuzat kundër ish-udhëheqësve nuk ishin vërtetuar gjatë gjyqit dhe ishin sajuar nga Beogradi “dhe armiqtë e kombit shqiptar”. Sipas tij, Partia Demokratike mbështet drejtësinë, kundërshton çdo përpjekje për të barazuar çlirimtarët me agresorët dhe i bën thirrje gjykatës në Hagë të shpallë të pafajshëm udhëheqësit e UÇK-së.
Gjyqi i katër ish-udhëheqësve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës filloi në vitin 2023, tre vjet pas arrestimit dhe paraburgimit të tyre në gjykatën e Hagës. Gjykimi pritet të përfundojë deri në fund të dhjetorit.
Disa ditë më parë, gjykata në Hagë hodhi poshtë kërkesën e Hashim Thaçit për lirim nga paraburgimi, gjë që shkaktoi pakënaqësi midis mbështetësve të UÇK-së në rajon.
