- Republika Srpska ofron mënyra të dyshimta për të dalë nga kriza
Kryetari i Asamblesë Kombëtare të Republikës Srpska, Nenad Stevandiq, njoftoi më 21 mars se autoritetet e RS kanë deklaruar nevojën për arbitrazh ndërkombëtar midis Bosnjë dhe Hercegovinës dhe Republikës Srpska për shkak të “shkeljeve të Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit”.
Për më tepër, ai vuri në dukje se RS pret “përfundimin e mandatit të Përfaqësuesit të Lartë dhe tërheqjen e vendimeve të tij” dhe se përfaqësuesit e RS janë “të gatshëm të kërkojnë një kompromis”, në veçanti, për të inicuar tërheqjen e ligjeve që janë në proces miratimi në RS. “Kriza në BeH do të zgjidhet duke shfuqizuar ligjet e vendosura nga Përfaqësuesi i Lartë Christian Schmidt dhe pas kësaj ne do të jemi të gatshëm të rikujtojmë ligjet që janë miratuar së fundmi nga Parlamenti i Republikës Srpska”, tha Stevandiq.
Siç dihet, Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska ka miratuar më parë një draft të Kushtetutës së re të RS dhe janë miratuar dhe kanë hyrë në fuqi edhe ligjet që ndalojnë veprimtarinë e institucioneve gjyqësore dhe policore të BeH në RS.
Stevandiq theksoi se Kushtetuta e Bosnje dhe Hercegovinës është Aneksi IV i Marrëveshjes së Dejtonit dhe se këto nuk janë ligje të miratuara nga parlamentet, por traktate ndërkombëtare të nënshkruara nga RS, Federata e Bosnje-Hercegovinës, Serbia dhe Kroacia, për të cilat fuqi të tilla të mëdha si Mbretëria e Bashkuar, Gjermania, Shtetet e Bashkuara ishin dëshmitarë. E njëjta gjë vlen edhe për Aneksin X, i cili përcakton rolin e Përfaqësuesit të Lartë në BeH.
“Meqenëse këto janë marrëveshje, ose më mirë anekse marrëveshjesh, ne në RS besojmë se arbitrazhi është i nevojshëm për të zgjidhur këtë konflikt kushtetues”, tha Stevandiq.
“Ne kemi bërë një ankesë me adresat e të gjithë nënshkruesve të kësaj marrëveshjeje dhe të gjitha vendeve kryesore, duke përfshirë Komisionin e Venecias të Këshillit të Evropës”, tha Stevandiq në një konferencë për shtyp.
Këshilli i Zbatimit të Paqes në BeH, i cili përfshinte Shtetet e Bashkuara, Rusinë dhe më shumë se 50 vende të tjera, zhvilloi Aneksin X në Konferencën e Bonit në 1997. Në atë kohë, Përfaqësuesit të Lartë iu dha autoriteti për të ndryshuar dhe futur ligje dhe shkarkimin e zyrtarëve në BeH. Këto kompetenca u mbështetën më vonë nga Gjykata Kushtetuese e BeH.
Përfaqësuesi i Lartë aktual, Christian Schmidt, ka ndryshuar Kodin Penal të Bosnjë dhe Hercegovinës dhe ka futur përgjegjësinë penale për “mosrespektimin e vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë”. Më 26 shkurt, presidenti i Republikës së Bosnjë-Hercegovinës, Milorad Dodik, u dënua sipas këtij neni.
Ai ka ndryshuar edhe nenin për veprën penale të “kërcënimit të rendit kushtetues”, duke i shtuar kërcënimit me forcë “veprime të tjera”. Mbi këtë bazë, Stevandiq, Dodik dhe kryeministri i Republikës së Bosnjë-Hercegovinës, Radovan Višković dyshohen për cenim të rendit kushtetues të Bosnje-Hercegovinës dhe Gjykata e Bosnje-Hercegovinës ka lëshuar urdhërarrest përkatës.
Propozimi, i shprehur nga Nenad Stevandiq, nga analistë është vlerësuar si një përpjekje për të gjetur një strategji për të dalë nga situata e krijuar nga lidershipi politik i Bosnjë-Hercegovinës, si rezultat i presionit të brendshëm të opozitës në Bosnje-Hercegovinë dhe presionit të komunitetit ndërkombëtar, përfshirë Shtetet e Bashkuara.
- Kenia zyrtarizon njohjen e pavarësisë së Kosovës
Presidenti kenian William Ruto e njohu Kosovën si shtet të pavarur gjatë një takimi me dyer të mbyllura në Nairobi më 26 mars, njoftuan mediat keniane.
Ish-presidenti i Kosovës Behgjet Pazzolli, i cili postoi foto të Presidentit Ruto duke nënshkruar letrën e njohjes në faqen e tij në Facebook, e quajti atë një “ceremoni të jashtëzakonshme”. “Republika e Kenisë, një nga shtetet më të rëndësishme në Afrikë, e ka njohur zyrtarisht Republikën e Kosovës si shtet të pavarur dhe sovran,” ka thënë Pazzolli.
Lajmi erdhi pas një pauze gati pesëvjeçare në procesin e njohjes ndërkombëtare të Kosovës.
Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani tha se marrëdhëniet diplomatike mes dy vendeve pritet të realizohen në të ardhmen e afërt. Ajo falënderoi presidentin kenian William Ruto për vendimin e drejtë dhe të rëndësishëm, si dhe institucionet dhe qytetarët kenianë që e mbështetën këtë “hap të madh diplomatik” për Kosovën.
Ministria e Jashtme e Serbisë dënoi “vendimin e Republikës së Kenias për të njohur pavarësinë e shpallur në mënyrë të njëanshme të të ashtuquajturës “Kosovë” dhe theksoi se “Serbia do të marrë të gjitha masat e nevojshme diplomatike dhe politike në përgjigje të këtij akti të papranueshëm dhe armiqësor”.
Ministria theksoi se një hap i tillë është një shkelje e rëndë e ligjit ndërkombëtar dhe “një precedent i trishtuar në marrëdhëniet tradicionalisht miqësore midis Serbisë dhe Kenias”.
Mediat kujtojnë se Presidenti Ruto u takua me homologun e tij serb Aleksandar Vuçiq në tetor 2023 në margjinat e një konference në Pekin. Në atë kohë, Vuçiq vuri në dukje se kishte marrë garanci se Nairobi nuk do ta njihte Kosovën. Tetorin e kaluar, bashkëshortja e presidentit serb, Tamara Vuçiq, vizitoi vendin, ku u takua me lidershipin e lartë dhe foli për “miqësinë e sinqertë që ndjeu në Kenia”.
- Rezultatet e para të hetimit për zjarrin katastrofik në Maqedoninë e Veriut
Ministria e Punëve të Brendshme të Maqedonisë së Veriut, në bashkëpunim me Prokurorinë, ka përfunduar fazën e parë të hetimeve për zjarrin në lokalin e natës Pulse në Koçan më 16 mars, ku humbën jetën 59 persona dhe rreth 200 të lënduar.
Zjarrit katastrofik i paraprinë një sërë dështimesh zinxhirore dhe veprime të paligjshme nga qeveria dhe autoritetet lokale, personat juridikë dhe individët, tha prokurori i shtetit Ljubço Kocevski.
Tashmë janë ngritur dy çështje penale ndaj 34 personave dhe tre subjekteve për kryerjen e veprës penale të “krimeve të rënda kundër sigurisë publike”. Sipas hetimit, të dyshuarit me veprimet e tyre në periudhën nga viti 2012 deri më 16 mars 2025 kanë konceptuar kërcënim në përmasa të mëdha për jetën dhe pronën e njerëzve.
Mes të arrestuarve janë:
• ish-ministri i Ekonomisë,
• ish-drejtor i Inspektoratit Shtetëror të Tregut,
• ish-drejtor i Departamentit të Mbrojtjes dhe Shpëtimit,
• tre ish-kryetarë të komunës së Koçanit, dy nga VMRO-DPMNE-ja në pushtet dhe një nga opozita LSDM.
Duke iu përgjigjur kritikave të opozitës për hetimin, VMRO-DPMNE tha se institucionet funksionojnë profesionalisht dhe për herë të parë janë mbajtur përgjegjës zyrtarët aktualë dhe të mëparshëm, pavarësisht përkatësive partiake dhe etnike.
- Thashethemet për aleancën ushtarake mes Serbisë dhe Hungarisë
Gazeta serbe Kurir ka shkruar për krijimin e mundshëm të një aleance ushtarake ndërmjet Serbisë dhe Hungarisë. Sipas medias, kryeministri hungarez Viktor Orban dhe presidenti serb Aleksandar Vuçiq tashmë po përvijojnë një aleancë ushtarake mes dy vendeve.
Kjo është përgjigja e Serbisë ndaj Memorandumit për Aleancën Ushtarake të nënshkruar në Tiranë nga Kroacia, Shqipëria dhe e ashtuquajtura Kosovë”, shkruan Kurir. Meqenëse Kroacia dhe Shqipëria janë anëtare të NATO-s, Hungaria, si anëtare e Aleancës, mund të nënshkruajë një marrëveshje të ngjashme me një vend që nuk është anëtar i Aleancës Veriatlantike (NATO-s), që është Serbia, shkruan botimi.
Nuk ka pasur konfirmim zyrtar të këtij raporti. Megjithatë, duke gjykuar nga deklaratat e liderëve serbë, zgjerimi i bashkëpunimit mes Beogradit dhe Budapestit në fushën ushtarake është vërtet në punë.
Presidenti Vuçiq njoftoi më 26 mars se në një bisedë telefonike me kryeministrin Orbán atë mbrëmje, palët ranë dakord “për përmirësimin e përshpejtuar të marrëdhënieve tona të ndërsjella në të gjitha sferat e jetës publike, përfshirë atë ushtarak dhe atë të mbrojtjes”. Ai vuri në dukje se së shpejti pritet të nënshkruhen dokumente të rëndësishme dypalëshe.
- Presidenti Vuçiq takohet me liderët e BE-së
Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen dhe Presidenti i Këshillit Evropian António Costa u takuan me presidentin serb Aleksandar Vuçiq në një darkë pune në Bruksel më 25 mars.
E ardhmja e Serbisë është në BE, theksuan von der Leyen dhe Kosta pas takimit.
Vuçiq, nga ana tjetër, vuri në dukje se me zyrtarët evropianë “ne diskutuam rrugën strategjike të Serbisë dhe se sa e përkushtuar është Serbia për të ndjekur rrugën evropiane”. “Unë thashë se Serbia është absolutisht e përkushtuar të vazhdojë drejt kësaj rruge strategjike,” tha ai.
Takimi i presidentit serb me liderët e BE-së u zhvillua në sfondin e protestave rekord në Serbi, të cilat po ziejnë prej disa muajsh. Në Bruksel u diskutua për situatën në Serbi.
Gjatë takimit, Vuçiq siguroi kreun e Komisionit Evropian dhe presidentin e Këshillit Evropian se nuk ishte përdorur asnjë “top zanor” për të shpërndarë protestuesit dhe se autoritetet ishin të gatshme ta “verifikonin këtë me të gjitha mjetet”. Presidenti serb informoi gjithashtu liderët e BE-së se “do të merret një vendim shumë shpejt për formimin e një qeverie të re ose mbajtjen e zgjedhjeve”, gjë që duhet të tregojë gatishmërinë e autoriteteve për një rifillim.
Nga ana tjetër, von der Leyen dhe Costa theksuan se Serbia ka nevojë të përparojë në zbatimin e reformave, veçanërisht në drejtim të lirisë së medias, luftës kundër korrupsionit dhe zgjedhjeve. Megjithatë, nuk pati ndonjë kritikë të ashpër ndaj Beogradit.
Pozicioni shumë i përmbajtur i BE-së ndaj protestave dhe kontaktet e vazhdueshme të liderëve evropianë me Vuçiqin po shkaktojnë shumë kritika si në Serbi ashtu edhe jashtë saj. Javën e kaluar, 32 eurodeputetë kërkuan që von der Leyen të anulonte takimin, por Brukseli nuk ia vuri veshin opinioneve.
