- Protesta masive në Beograd përfundon në përleshje me policinë dhe arrestime
Dhjetëra mijëra njerëz morën pjesë në një tubim antiqeveritar në Beograd në mbrëmjen e 28 qershorit. Për më shumë se gjashtë muaj, demonstruesit e udhëhequr nga studentët kanë kërkuar ndëshkimin e atyre që janë përgjegjës për tragjedinë e Novi Sadit, e cila vrau 16 persona në nëntor 2024, duke bllokuar universitetet dhe duke organizuar demonstrata të mëdha në të gjithë vendin, duke kërkuar një hetim transparent.
Disa javë para protestave aktuale në Vidovdan (28 qershor), studentët kërkuan kategorikisht zgjedhje të parakohshme parlamentare dhe heqjen e kampit të tendave të studentëve pro-qeveritarë përpara zyrës së Presidentit serb Aleksandar Vuçiç.
Tungjatjeta në Beograd më 28 qershor ishte një nga protestat më të mëdha studentore në më shumë se gjashtë muaj. Sipas Arkivit të Asamblesë Publike, atje kishte rreth 140,000 demonstrues, që është dukshëm më e lartë se vlerësimet e policisë prej 36,000. “Duam zgjedhje!” brohoritën protestuesit me flamuj dhe banderola serbe që shfaqnin emrat e qyteteve dhe fshatrave nga e gjithë vendi. Në ndryshim nga tubimet e mëparshme paqësore, protestuesit antiqeveritarë u përleshën dhunshëm me policinë. Duke u përpjekur të arrinin në lagjen qeveritare, protestuesit hodhën shishe dhe fishekzjarrë ndaj forcave të rendit, të cilët u përgjigjën me gaz lotsjellës dhe granata zhurmuese.
- Më 29 qershor, Ministri i Brendshëm Ivica Daçiq u tha gazetarëve se gati 50 oficerë dhe më shumë se 20 civilë u plagosën.
Në një deklaratë, studentët që udhëhoqën protestat akuzuan qeverinë për përshkallëzimin e tensioneve natën e 29 qershorit. “Ata (autoritetet)… zgjodhën dhunën dhe represionin kundër popullit. Çdo radikalizim i situatës është përgjegjësi e tyre”, thanë ata.
Në të njëjtën kohë, Presidenti Vuçiç shkroi në faqen e tij në Instagram se “nuk mund ta mposhtësh Serbinë me dhunë”, duke lavdëruar policinë për “qasjen e tyre patriotike dhe serioze” ndaj “mposhtjes së sulmuesve me përdorim minimal të forcës” në një postim të veçantë.
“Vendi do të mbrohet dhe keqbërësit do të nxirren para drejtësisë”, u tha ai gazetarëve pas natës së parë të protestave.
Pas një proteste të madhe në Beograd me rastin e Vidovdanit, ndodhën arrestime masive të qytetarëve, studentëve dhe aktivistëve.
77 persona, njëri prej të cilëve është i mitur, u ndaluan gjatë natës më 28-29 qershor, tha Ministri i Brendshëm Ivica Daçiq. Me urdhër të Prokurorisë së Lartë në Beograd, 29 persona u ndaluan për 48 orë për sjellje të dhunshme pas protestës.
Tetë të dyshuar u arrestuan me akuzën e përgatitjes së veprimeve kundër rendit kushtetues dhe sigurisë së Serbisë. Në prag të protestave, u ndaluan edhe gjashtë persona të tjerë.
Në përgjigje, studentët dhe grupet qytetare nisën akte “mosbindjeje civile”. Në mbrëmjen e 29 qershorit, protestuesit bllokuan rrugët kryesore të Beogradit, si dhe disa qytete të tjera në të gjithë Serbinë.
Në mëngjesin e 30 qershorit, Ministria e Punëve të Brendshme e Serbisë njoftoi se policia kishte hequr bllokadat rrugore në Beograd gjatë natës dhe trafiku mund të funksiononte normalisht. Sipas mediave, policia ndërhyri në disa vende, studentët dhe qytetarët u zhvendosën vullnetarisht nga rrugët e qytetit në trotuare, megjithëse disa vazhduan të bllokonin trafikun në disa qytete të tjera.
Studentët në mediat sociale shkruajnë për vazhdimin e protestave. Në të njëjtën kohë, duke gjykuar nga deklaratat e udhëheqjes serbe, autoritetet nuk do të përmbushin kërkesën e protestuesve për zgjedhje të parakohshme, por do të vazhdojnë të ndëshkojnë aktivistët e lëvizjes.
- Mali i Zi mbyll kapitullin e shtatë negociues me BE-në
Mali i Zi mbylli Kapitullin 5 (Prokurimi Publik, kapitulli i parë në Grupin 1 (Bazat)), në Konferencën Ndërqeveritare të Anëtarësimit në Bruksel më 27 qershor, duke bërë kështu një hap domethënës drejt anëtarësimit në BE.
Delegacioni malazez u drejtua nga Milojko Spajiq, Kryeministër i Malit të Zi. Ai vuri në dukje se progresi i arritur në kapitullin “Prokurimi Publik” tregon pjekurinë institucionale të Malit të Zi dhe aftësinë e tij për t’u përshtatur me standardet evropiane në fushat e nevojshme për funksionimin e sundimit të ligjit dhe sigurimin e integritetit të administratës publike. “Kjo gjithashtu forcon besimin e përgjithshëm në përpjekjet tona për reforma, jo vetëm brenda procesit të anëtarësimit, por edhe në arritjen e standardeve evropiane si një shtet anëtar i ardhshëm i BE-së”, shtoi Kryeministri malazez. Sipas tij, Kapitulli 5 është me rëndësi të veçantë, pasi pasqyron drejtpërdrejt cilësinë e qeverisjes — përmes transparencës, llogaridhënies dhe parandalimit efektiv të korrupsionit.
Spajiq falënderoi Presidencën polake, Shtetet Anëtare dhe Komisionin Evropian për mbështetjen e tyre dhe nënvizoi vendosmërinë e Malit të Zi për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian deri në vitin 2028.
Me mbylljen e Kapitullit 5, numri i kapitujve të negociatave të mbyllur përkohësisht nga Mali i Zi është rritur në shtatë (nga 33). Më parë, kapitujt 25 (Shkenca dhe Kërkimi), 26 (Arsimi dhe Kultura), 30 (Marrëdhëniet e Jashtme), 7 (Ligji i Pronësisë Intelektuale), 10 (Shoqëria e Informacionit dhe Media) dhe 20 (Sipërmarrja dhe Politika Industriale) ishin mbyllur tashmë.
Mbyllja e Kapitullit 31 (Politika e Jashtme, e Sigurisë dhe e Mbrojtjes) ka mbetur e bllokuar që nga dhjetori i vitit të kaluar për shkak të çështjeve ekzistuese kontroverse me Kroacinë, siç është mosmarrëveshja kufitare e gadishullit Prevlaka, pronësia e anijes me vela Jadran, ndëshkimi për krimet e luftës gjatë sulmit në Dubrovnik të vitit 1991 dhe të drejtat e pakicave kroate në Mal të Zi.
Podgorica dhe Zagrebi kanë krijuar një grup të përbashkët pune për të zgjidhur të gjitha çështjet e diskutueshme. Si pjesë e këtij procesi, Mali i Zi ia transferoi Qendrën Kulturore Josip Markoviq në Tivat Kroacisë më 21 qershor. Konsultimet dypalëshe janë duke vazhduar për çështje të tjera problematike.
- Bosnja dhe Hercegovina miraton draftin e Planit të Reformës për të marrë fondet e BE-së
Këshilli i Ministrave të Bosnjës dhe Hercegovinës miratoi unanimisht Axhendën e Reformës që i nevojitej vendit për të marrë këstin e parë të fondeve të Planit të Rritjes së BE-së për Ballkanin Perëndimor më 27 qershor.
“Urime, Bosnjë dhe Hercegovinë, për miratimin e Axhendës suaj të Reformës! Ky është një lajm i shkëlqyer për popullin e BiH-së. Rrugë më të mira, lidhje hekurudhore, infrastrukturë dixhitale dhe më shumë – falë Planit tonë të Rritjes për Ballkanin Perëndimor”, shkroi Marta Kos, Komisionerja për Zgjerim, në X.
Bosnja dhe Hercegovina është vendi i fundit i Ballkanit Perëndimor që i paraqet Axhendën e saj përfundimtare të Reformës Komisionit Evropian. Dokumente të ngjashme për Shqipërinë, Kosovën, Malin e Zi, Serbinë dhe Maqedoninë e Veriut u miratuan nga Komisioni Evropian në tetor 2024.
BE-ja ka shpërndarë tashmë parafinancim nga Plani i Rritjes për Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë në mars 2025, për Malin e Zi në maj dhe për Serbinë në qershor. Kosova ende duhet të përmbushë kërkesat procedurale për të marrë parafinancim, duke përfshirë ratifikimin e marrëveshjeve.
Udhëheqësit e BE-së riafirmuan “mbështetjen e tyre të fortë për procesin e pranimit të Ballkanit Perëndimor në BE”.
“Bashkimi Evropian do të vazhdojë të punojë ngushtë me Ballkanin Perëndimor dhe të mbështesë përpjekjet e tyre për reforma në rrugën e tyre drejt anëtarësimit në BE”. “E ardhmja e Ballkanit Perëndimor është në Bashkimin Evropian”, siç thuhet në një rezolutë të miratuar nga Këshilli Evropian më 26-27 qershor.
Udhëheqësit e BE-së theksuan se “Këshilli Evropian mbetet i përkushtuar për të çuar përpara integrimin gradual midis Bashkimit Evropian dhe rajonit gjatë vetë procesit të zgjerimit”, dhe se procesi i pranimit bazohet në arritjet e secilit vend. Ky ishte takimi i fundit i Këshillit Evropian nën Presidencën polake. Danimarka do të mbajë Presidencën e Këshillit të Bashkimit Evropian nga 1 korriku deri më 31 dhjetor 2025.
Sipas deklaratës zyrtare, zgjerimi i BE-së është identifikuar si një nga prioritetet kryesore të presidencës daneze. Zgjerimi është një domosdoshmëri gjeopolitike dhe e vetmja mënyrë që BE-ja të kontribuojë në mënyrë efektive në stabilizimin e kontinentit evropian dhe të forcojë rezistencën e vendeve të cenueshme ndaj ndikimit negativ nga jashtë. Prandaj, siç u tha, Danimarka do të punojë shumë për të promovuar zgjerimin e Unionit në një mënyrë të kthyeshme dhe të bazuar në meritë dhe për të përgatitur BE-në për zgjerim përmes reformave të brendshme. Do të çojë përpara negociatat e zgjerimit me Ukrainën, Moldavinë dhe Ballkanin Perëndimor.
- Stërvitjet ushtarake të NATO-s “Ujku Platin 25” u zhvilluan në Serbi
Stërvitjet taktike shumëkombëshe “Ujku Platin 25” (“Platinasti vuk 25”) u zhvilluan në Bazën Jugore pranë Bujanocit në Serbi.
Më shumë se 700 ushtarë morën pjesë, përfshirë anëtarë të Forcave të Armatosura të Serbisë, si dhe të Bosnjës dhe Hercegovinës, Maqedonisë së Veriut, Malit të Zi, Greqisë, Italisë, Hungarisë, Rumanisë, Shteteve të Bashkuara, Mbretërisë së Bashkuar dhe Azerbajxhanit.
Për disa ditë, pjesëmarrësit patën mundësinë të praktikonin mbrojtjen e konvojeve, sigurinë e bazës, patrullimin, bllokimin dhe mbikëqyrjen e zonës – këto nuk janë një listë e plotë e aktiviteteve në kuadër të misioneve paqeruajtëse.
“Ky ushtrim konfirmon aftësinë e Forcave të Armatosura Serbe për të marrë pjesë krah për krah me partnerë nga e gjithë bota në operacionet paqeruajtëse dhe për t’iu përgjigjur të gjitha sfidave të sigurisë. Bashkëpunimi me partnerët tanë jo vetëm që forcon ndërveprimin, por edhe thellon besimin dhe angazhimin e ndërsjellë për ruajtjen e paqes”, tha Ministri serb i Mbrojtjes Bratislav Gasic.
Paul Jukic, zëvendësshefi i misionit në Ambasadën e SHBA-së në Serbi, theksoi rëndësinë e ushtrimeve si bazë për bashkëpunimin ushtarak dypalësh. “Ujku i Platinit” është një gur themeli i bashkëpunimit tonë dhe një përparësi e rëndësishme për të dy ushtritë. “Shpresojmë ta shohim Ushtrimin “Ujku Platin” të vazhdojë për vitet që vijnë”, tha Yukic.
Stërvitjet taktike shumëkombëshe “Ujku Platin” janë mbajtur në Serbi që nga viti 2014. Qëllimi është të përmirësohet bashkëpunimi gjatë operacioneve paqeruajtëse. Organizatorët janë Forcat e Armatosura Serbe me mbështetjen e Komandës Evropiane të SHBA-së.
“Stërvitjet “Ujku Platin” po mbahen në Serbi pavarësisht një moratoriumi për stërvitjet e përbashkëta ushtarake me partnerët e huaj të shpallur nga Beogradi pas fillimit të pushtimit të plotë rus të Ukrainës. Në të njëjtën kohë, stërvitjet tradicionale ushtarake “Vëllazëria Sllave” serbo-ruso-bjelloruse nuk janë mbajtur që nga viti 2021.
- Serbia ndalon eksportet e armëve dhe municioneve
Për herë të dytë brenda një muaji, Shërbimi i Inteligjencës së Jashtme të Rusisë (SVR) ka akuzuar Serbinë për eksportimin e armëve në Ukrainë. Deklarata u bë publike në faqen e internetit të Shërbimit më 23 qershor, e mëparshmja u botua më 28 maj.
Deklarata e re e SVR-së thotë se “pavarësisht presionit në rritje të Moskës ndaj Beogradit”, ndërmarrjet e kompleksit ushtarako-industrial serb “po rrisin eksportin e produkteve ushtarake në zonën e konfrontimit midis “Perëndimit kolektiv” dhe Rusisë”.
Po atë ditë, Presidenti serb Aleksandar Vuçiç tha se Serbia nuk po eksportonte asnjë municion. “Pra, tani nuk po eksportojmë asgjë; kemi ndaluar të gjitha eksportet. Çdo eksport i mëtejshëm duhet të bazohet në vendime të veçanta dhe specifike. Tani municionet shkojnë vetëm në kazermat dhe rezervat tona”, tha Vuçiç në një takim të kolegjiumit të zgjeruar të Shefit të Shtabit të Përgjithshëm më 23 qershor.
Më vonë, Ministria e Mbrojtjes serbe njoftoi pezullimin e eksportit të armëve dhe pajisjeve ushtarake të prodhuara në Republikën e Serbisë. “Në përputhje me udhëzimet e Presidentit të Republikës, Komandantit Suprem të Forcave të Armatosura Serbe dhe Kryetarit të Këshillit të Sigurisë Kombëtare Aleksandar Vuçiç, eksporti i armëve dhe pajisjeve ushtarake të prodhuara në Republikën e Serbisë është pezulluar.
Në të ardhmen, eksporti i armëve dhe pajisjeve ushtarake të prodhuara në fabrikat e industrisë së mbrojtjes do të kërkojë, përveç pëlqimit të ministrive dhe agjencive të tjera kompetente, edhe pëlqimin e Këshillit të Sigurisë Kombëtare në përputhje me nenin 16, paragrafi 4 i Ligjit për Eksportin dhe Importin e Armëve dhe Pajisjeve Ushtarake”, tha Ministria e Mbrojtjes.
Më 24 qershor, kreu i Shërbimit të Inteligjencës së Jashtme Ruse, Sergei Naryshkin, tha se u besonte deklaratave të udhëheqjes serbe për pezullimin e eksporteve të armëve, por do të kontrollonte se si po zbatoheshin ato.
Kur u pyet se çfarë reagimi pret Moska nga Beogradi pas informacionit të SVR-së në lidhje me furnizimet e produkteve ushtarake të Serbisë në Ukrainë, Naryshkin tha: “Për aq sa kuptoj unë, reagimi ka ndodhur dje. Presidenti Vuçiç foli, bëri një deklaratë se Serbia, nëse nuk ndalet, do ta ndalojë furnizimin.”
Kur u pyet nëse Moska i beson fjalët e Beogradit, kreu i SVR-së u përgjigj: “Do ta verifikojmë”. Nuk ka asnjë raport publik mbi lejet e lëshuara për eksportin e armëve që Serbia furnizon dhe sasitë e tyre.
- SHBA-të kanë shtyrë sanksionet kundër kompanisë serbe të naftës NIS për herë të katërt.
Sanksionet janë shtyrë për një muaj tjetër, deri më 29 korrik.
Javën e kaluar, kompania NIS i kërkoi Departamentit të Thesarit të SHBA-së të shtyjë zbatimin e sanksioneve të SHBA-së.
“Kishim negociata të vështira, por arritëm të siguronim një shtyrje tjetër. Ky është një lajm i mirë për qytetarët e Serbisë”, tha Ministrja e Minierave dhe Energjisë Dubravka Đedoviq Handanoviq.
Që nga dhjetori 2024, Gazprom Neft (Rusia) ishte aksionari më i madh i NIS me 50% të aksioneve. Pesë përqind i përkisnin Gazprom (Rusia), 29.87% Qeverisë së Serbisë, aksionet e mbetura u përkisnin aksionarëve të pakicës.
Në shkurt të vitit 2025, pronësia e NIS ndryshoi: Gazpromneft transferoi rreth 5% te Gazprom, duke e ulur pjesëmarrjen e saj nga 50% në afërsisht 44.85%.
Sanksionet e SHBA-së kundër “Industrisë së Naftës së Serbisë” u futën më 10 janar të këtij viti me dekret të ish-presidentit të SHBA-së, Joe Biden, për shkak të pronarit rus.
SHBA-të tashmë i kanë shtyrë sanksionet kundër NIS tri herë — në fund të shkurtit, marsit dhe prillit. Në prill — për dy muaj njëherësh.
Vendimi i Kongresit është i nevojshëm për të hequr sanksionet. “Procedura është e ndërlikuar dhe ka “skifterë” në Kongres që nuk duan lëshime nga Rusia. Serbia është e zënë midis dy karrigeve”, thotë një ekspert i energjisë, Petar Stanojeviq.
