Policia mbron Partinë Progresive Serbe dhe aktivistët e saj — kjo është faza e fundit e protestës, dinamika e së cilës po ndryshon me shpejtësi marramendëse nga dita në ditë.
Protestat u bënë të dhunshme në disa vende pasi mbështetësit e Partisë Progresive Serbe (SNS) qëlluan me mjete piroteknike dhe objekte të tjera mjaft të rrezikshme mbi demonstruesit që po protestonin në mënyrë paqësore për shpalljen e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare.
Policia haptazi mbështeti anëtarët e dhunshëm të SNS-së, duke shkaktuar një valë zemërimi publik që nuk është parë në nëntë muajt e fundit, që nga fillimi i protestave. Në përgjigje të dhunës nga SNS, qytetarët thyen dritare dhe shkatërruan ambientet e partisë në Novi Sad, Valjevo, Beograd.
Rrugët e qyteteve serbe në mbrëmje bëhen një fushë beteje midis demonstruesve dhe mbështetësve të partisë në pushtet, të cilët policia i mbron.
Fishekzjarrët cinikë nuk ishin arsyeja kryesore për zemërimin e provokuar midis qytetarëve, por pika e fundit në një valë shtypjeje dhe dhune shtetërore kundër disidentëve, të cilën regjimi i Aleksandar Vuçiq e nisi pasi vlerësoi se kishte mposhtur “revolucionin me ngjyra”, domethënë, pas rënies së valës së protestave masive që e kishin tronditur rëndë pushtetin e tij gjatë dimrit.
Pas shtypjes së protestave masive studentore me armë zanore, përfundimit të bllokadave të heshtjes përkujtimore në kryqëzime dhe kthimit në shkolla të punonjësve të arsimit dhe komunitetit akademik në pranverë, regjimi deklaroi se rreziku kishte mbaruar dhe menjëherë filloi hakmarrjet.
Pas shtypjes së protestave masive studentore me armë me zë të lartë, përfundimit të bllokadave të heshtjes përkujtimore në kryqëzime dhe kthimit në shkolla të punonjësve të arsimit dhe komunitetit akademik në pranverë, regjimi deklaroi se rreziku kishte mbaruar dhe menjëherë filloi hakmarrjet.
Ekzistojnë dëshmi për lista emrash të përpiluara në hierarkinë e selisë së SNS-së që kalohen nga lart poshtë në aparatin lokal të partisë për t’u marrë me disidentët ose ata nga radhët e tyre që u lëkundën para protestave masive studentore dhe nuk treguan besnikëri të mjaftueshme ndaj Vuçiqit. Punonjësit në kompanitë shtetërore po pushohen nga puna ose po ndëshkohen, jo vetëm ata që protestuan kundër korrupsionit dhe kërkuan llogari për vdekjen e 16 personave për shkak të shembjes së tendës në stacionin hekurudhor në Novi Sad, por edhe ata që refuzuan të merrnin pjesë në tubimet pro-regjimit në mbështetje të organizuara në mënyrë obsesive nga Aleksandar Vuçiq.
Kthimi i të rinjve kundër njëri-tjetrit
Shkaku i shpërthimit të zemërimit kolektiv ishte padyshim precedenti i abuzimit me pushtetin nga Aleksandar Vuçiq dhe institucioni i faljes, kur në korrik dhe gusht ai liroi nga përgjegjësia ata që sulmuan dhe rrezikuan jetën e demonstruesve. Bëhet fjalë për një grup aktivistësh të rinj të SNS-së të cilët u akuzuan për rrahjen e një studenteje dhe thyerjen e nofullës së saj, dhe një vajzë që goditi një studente që protestonte paqësisht me një makinë u fal gjithashtu.
Përzgjedhja e çuditshme e regjimit qëndron në thellimin e përçarjeve shoqërore jo vetëm përmes kthimit të dhunshëm të qytetarëve kundër njëri-tjetrit, por konkretisht të të rinjve kundër njëri-tjetrit. Individët e falur janë autorë të dhunës që në fakt rrezikuan jetën e bashkëmoshatarëve të tyre, dhe brutaliteti shtesë është se në të dyja rastet viktima ishin gra të reja të guximshme. Mesazhi brutal është se të gjithë ata që në të ardhmen do të merren me kundërshtarët e Vuçiqit në mënyrën më brutale do të lirohen dhe shpërblehen.
Krahasimi i Serbisë me regjimin në Bjellorusi ose me juntat e Amerikës Latine nuk është më metaforë. Ata që marrin pjesë në demonstrata po arrestohen dhe ndiqen penalisht masivisht, disa qindra qytetarë janë ndaluar që nga fillimi i protestave, për të cilin qëllim ka shumë të ngjarë të përdoret një program i paligjshëm për njohjen e fytyrës. Policia më lehtë nxjerr shkopinj dhe, me pajisje të plota, sulmon grupe të vogla demonstruesish, siç dëshmohet nga rrahjet brutale të demonstruesve të rinj, kërcënimet për përdhunim ndaj vajzave…
Operacionet e ndërhyrjes kryhen nga pjesë pretoriane të aparatit të sigurisë nga Njësia për Mbrojtjen e Personave dhe Objekteve, e cila i ngjan “rojës personale” të Slobodan Milosheviqit – Njësisë së Operacioneve Speciale të viteve 1990.
Për ca kohë Vuçiq nuk ka qenë në gjendje të vendosë kontrollin e tij autoritar mbi shtetin, dhe demonstruesit nuk janë të organizuar mjaftueshëm për të marrë pushtetin – as në rrugë as përmes zgjedhjeve. Do të ishte e rrezikshme për të, siç bëri Slobodan Milosheviq në vitin 1991, të vendoste ushtrinë dhe tanket në rrugë ose të shpallte një gjendje të jashtëzakonshme, por ai tashmë po njofton një përgjigje të vendosur shtetërore.
Aleksandar Vuçiq ka pushuar së qeni president i të gjithë qytetarëve, duke i quajtur kundërshtarët e tij terroristë dhe duke përhapur histeri të plotë dhe retorikë të dhunshme në mediat besnike që provokojnë konflikte të mëtejshme të brendshme. Një teknologji e tillë e dhunshme politike është aplikuar që kur Vuçiq erdhi në pushtet, pothuajse çdo herë para se të shpallen zgjedhjet, por këtë herë të gjithë qytetarët e pakënaqur po drejtohen fizikisht drejtpërdrejt kundër anëtarëve të SNS-së dhe nuk ka kthim prapa – në protestë paqësore ose rezistencë të heshtur. I inkurajuar në mënyrë të rreme nga protestat numerikisht më të vogla, Vuçiq gjatë demonstratave muajshe u kthye në “mjediset e fabrikës” së tij – në logjikën e dhunshme të Partisë Radikale Serbe në të cilën ai u piq politikisht në rininë e tij. Kjo është gjuha e forcës, dhunës dhe mizorisë ndaj të dobëtve. Në një dëshirë histerike për t’u marrë triumfalisht dhe me çdo kusht me demonstruesit, regjimi i Vuçiqit po thyen dhëmbët.
Protestuesit e kuptuan menjëherë këtë dhe i dërguan një mesazh duke shkatërruar jo vetëm zyrat e partisë në pushtet, por edhe ambientet e partisë së mentorit të tij, udhëheqësit të radikalëve serbë Vojislav Šešelj.
Lufta kthehet në vendlindje, në Serbi
Pothuajse duket sikur Serbia po hyn në mënyrë evolucionare në një fazë të përfundimit të luftërave të viteve 1990, një përballje natyrale me të kaluarën pa presion të jashtëm, pa kërkesa për të respektuar vendimet e Tribunalit të Hagës, pa kërkesa të brendshme qytetare për të dënuar pushtimin e Kroacisë, për të njohur gjenocidin sistemik në Bosnje e Hercegovinë dhe spastrimin etnik me elementë të gjenocidit në Kosovë.
Dikush do të thoshte se kjo është drejtësi hyjnore ose kozmike. Nuk është — është një sekuencë logjike e ngjarjeve. Analistët serbë shkruajnë se lufta, pasi shkatërroi republikat fqinje, po kthehet në shtëpi në Serbi, nga ku nisi. Për të gjithë ata që e filluan atë ose nxënësit e tyre që tani janë në pushtet në Serbi — Aleksandar Vuçiq dhe Ivica Daçiç, me mbështetjen e Vojislav Šešelj, janë të rrethuar nga kriminelë dhe të dënuar për krime lufte. Ata nuk njohin dialog, por vetëm dhunë. Ata kërcënojnë me shfarosje fizike dhe respektojnë vetëm forcën brutale.
Në Serbi aktualisht nuk zhvillohet një konflikt midis forcave pro-evropiane dhe anti-evropiane. Kundër të majtës dhe të djathtës. Qytetarisë dhe nacionalizmit. Në Serbi po zhvillohet një konflikt i brendshëm midis dy nacionalizmave — atij të vjetrit nga vitet 1990 dhe një të riu që në mënyrë të pashmangshme do ta zëvendësojë dhe përmbysë atë.
Protesta studentore dhe qytetare gjatë nëntë muajve është transformuar nga e majta, urbane, qytetare në patriotike dhe nacionaliste. Të gjithë ata që shpresojnë se pas rënies së Vuçiqit, revizionizmi i Luftës së Dytë Botërore dhe rehabilitimi i lëvizjes çetnike do të shfuqizohen, do të zhgënjehen. Që Serbia do të përballet politikisht me krimet e viteve 1990 në Kroaci, Bosnje e Hercegovinë dhe Kosovë. Që do ta kuptojë pse NATO ndërhyri kundër Serbisë – nuk do ta bëjë.
Do të vijnë të rinj që do të bërtasin gjithashtu “Ustaše”, “Šiptari”, “pederë”, të cilët tashmë dëgjohen shumë irritues në protesta. E vetmja gjë që nuk do të jetë e pranishme janë albumet familjare dhe fytyrat e politikanëve në media që kanë mbajtur pushtetin në Serbi për tre dekada e gjysmë dhe e kanë mbajtur atë në burgun e luftërave të viteve 1990.
Si dhe kur do të ndodhë ky ndryshim do të varet nga masiviteti i protestave dhe pjesëmarrja e votuesve në zgjedhjet ende të paplanifikuara. Do të varet nga konformistët vendas të pavendosur. Nga të gjithë ata që ulen dhe pinë limonadën e tyre ndërsa në rrugën tjetër po zhvillohet një luftë pothuajse civile.
Do të varet gjithashtu nëse dikush do të vuajë në këto përleshje në rrugë dhe nëse shteti do t’i lyejë përsëri duart me gjak, si në rastin e tendës. Dhe së fundmi — nëse njerëzit në organet shtetërore do të zgjohen dhe do të rebelohen për shkak të rrahjeve dhe arrestimeve të përditshme të popullit të tyre?
Sa më shumë që lodhja e ndërsjellë e të dyja palëve të vazhdojë me dhunë, aq më pak do të duket se mund të ndodhë një zgjidhje paqësore e krizës. Ashtu si Slobodan Millosheviçi, Vuçiqi nuk do ta lejojë veten të humbasë në zgjedhje, por as nuk do të dëshirojë t’ua dorëzojë pushtetin në mënyrë paqësore kundërshtarëve. Pyetja kryesore është nëse ai do të ketë forcë të mjaftueshme për të goditur demonstruesit, të cilën ish-diktatori serb nuk e kishte.
Boris Varga. Serbian political scientist and journalist.
Materialet e publikuara në rubrikën “Opinionet” pasqyrojnë mendimin personal të autorit dhe mund të mos përkojnë me qëndrimin e Qendrës
