Për disa muaj, ne monitoruam kanalet e Telegramit që rekrutonin qytetarë nga rajoni në ushtrinë ruse. Në një hetim katërmujor, ne infiltruam një kanal privat rekrutimi në Telegram, i destinuar për t’u bashkuar me ushtrinë ruse për të luftuar në Ukrainë. Në të njëjtën kohë, ne komunikuam me disa mercenarë të njohur serbë që ishin tashmë në Rusi – përfshirë një burrë të quajtur Davor Saviçiq nga Republika Srpska, i cili madje ofroi të organizonte një marrje nga aeroporti në Aeroportin “Vnukovo” të Moskës.
Ne u bashkuam me një grup Telegram të quajtur “SVO” (shkurt për “Operacion Special Ushtarak”), ku mesazhet e rekrutimit shumëfishoheshin. Një fjali ishte thelbësore:
“Vëllezër, mos harroni: për çdo pyetje – po udhëtoni në Rusi si turistë. Asnjë përgjigje tjetër.”
Një nga “rekrutuesit” ishte Igor Dimitrijeviq, një 28-vjeçar nga Bijeljina. Pas këtij personazhi qëndronte ekipi i Detektor, duke vëzhguar dhe komunikuar me rekrutuesit në Rusi, Bosnje dhe Hercegovinë dhe Serbi. Ne shkëmbyem mesazhe, shënime zanore dhe foto me ta.
Hetimi zbuloi se kanalet e rekrutimit për vullnetarë në Bosnjë dhe Serbi funksionojnë me shumë pak kufizime. Këto kanale drejtohen nga mercenarë ballkanas që më parë iu bashkuan forcave ruse – burra që tani premtojnë paga të larta, shtetësi ruse dhe përfitime për familjet e rekrutëve.
Ekipi i Detektor kontaktoi Dejan Beriqin, një mercenar serb të njohur që tashmë shërben në Rusi, aktiv në Telegram dhe YouTube. Qasja e Beriqit ndaj rekrutimit filloi me kujdes:
“Përshëndetje Igor. Jam Deki. A flet rusisht”.
Në fillim, ai ishte i qartë – vetëm burrat e moshës 20 deri në 49 vjeç që mund të flisnin rusisht ishin të kualifikuar për të nënshkruar një kontratë.
Pas disa këmbënguljeve, Beriq njoftoi formimin e një njësie të re “me shumë serbë”, duke e siguruar Igorin se njohja e rusishtes nuk do të kërkohej më. Një mesazh pasoi:
“Igor, mirëdita, gjithçka është rregulluar këtu, mund të vish. Kur të blesh një biletë na lajmëro që të të takojmë”, tha ai. Ai madje sugjeroi të fluturohej përmes Stambollit për të marrë një biletë më të lirë, duke premtuar se paratë do të rimbursoheshin dhe duke theksuar se vendndodhja nuk duhet t’u zbulohet as anëtarëve të familjes.
“Nga Rusia, nuk duhet të dërgoni fotografi, video ose mesazhe familjes suaj më të ngushtë… përndryshe përballeni me shumë vite burg”, paralajmëroi Beriq.
Ai shtoi se stërvitja nuk do të ishte e vështirë dhe se komandanti, “Vuk”, ishte në fakt Davor Saviçiq, një mercenar i njohur nga Bosnja, i cili, sipas të dhënave të disponueshme publikisht, tani është anëtar i GRU-së, shërbimit të inteligjencës ushtarake ruse.
Saviçiq duhej të takonte Igorin në Aeroportin Vnukovo të Moskës, në një rrugë përmes Beogradit dhe Stambollit. Një ditë para “nisjes”, u shkëmbyen mesazhe.
“Do ta shkruaj emrin dhe mbiemrin tënd në një copë letër… Do të të dërgoj foton time”, tha Saviçiq.
Shpejt, mbërriti një foto – një burrë i maskuar me uniformë. Kjo konfirmoi se Saviçiq do të priste. Në ditën e rënë dakord, ai priti në aeroport; pasi kaloi ca kohë, pasuan mesazhe dhe telefonata. Igori nuk u shfaq kurrë.
Detektor kontaktoi Zyrën e Prokurorit të Bosnjës dhe Hercegovinës në lidhje me Saviçiq-in. Ata iu përgjigjën me shkrim, por thanë se nuk mund të jepnin detaje – duke përmendur hetimet në vazhdim.
Për të kuptuar pamjen e përgjithshme, Detektor foli me John Lechner, gazetar investigativ dhe autor të një libri mbi Grupin famëkeq Wagner. Ai tha se mediat sociale luajnë një rol qendror në rekrutim.
“Zakonisht, njerëzit që regjistrohen janë ata që janë disi të pakënaqur me jetën në shtëpi… dhe të entuziazmuar për mundësinë për t’u bashkuar me diçka më të madhe se vetja”.
Ndërkohë, hasëm në një faqe në Facebook të quajtur “Çetnik Dobrovoljac” (“Vullnetari Çetnik”).
Një rekrutues, duke përdorur emrin Aslan, pretendoi se vullnetarët që nënshkruanin një kontratë njëvjeçare do të merrnin një bonus regjistrimi prej rreth 52,000 KM (marka boshnjake) dhe një pagë mujore prej 5,500 KM. Ai gjithashtu premtoi se rekrutët mund të merrnin shtetësinë ruse, si dhe përfitime familjare, arsim falas dhe mbështetje pas luftës. Ndërmjetësi ishte Zheljko Tomiq (i njohur edhe si “Çetnik Dobrovoljac”), i cili jepte udhëzime se si të udhëtohej:
“Kur të shkoni, thoni se po udhëtoni si turistë. Asgjë tjetër. Sepse nëse dikush ju pyet… ju jeni turistë. Kaq është”.
Ai këshilloi të mos sillni shumë sende personale, duke shpjeguar se do të siguroheshin pajisje ushtarake.
“Lëreni informacionin e kontaktit për dikë në familjen tuaj… në mënyrë që ata të dinë se kujt t’i paguajnë nëse, Zoti na ruajt, dikush vritet”, tha ai.
Tomiq i inkurajoi vazhdimisht rekrutët të shkonin në Rusi:
“Organizohuni në grupe… më dërgoni një mesazh – pesë të parët prej jush – që të mund të lëvizim si njësi”.
Ai pretendoi se ishte kthyer nga fronti për të ndihmuar ata që ishin të interesuar të bashkoheshin.
“Do t’jua përcjell të gjithë përvojën time në vijën e frontit juve të rinjve. Ju jeni serbët e mi… dhe, me vullnetin e Zotit, së bashku me vëllezërit tanë rusë do të jemi në Kosovë”.
Kur u pyet për kushtet dhe kontratat, ai tha:
“Përmes këtij shërbimi mund të merrni shtetësinë ruse, dhe pastaj një kontratë më të gjatë. Edhe familja juaj mundet – fëmijët tuaj do të shkojnë në shkollë dhe më pas… do të ndihmojnë në punësim”.
Tomiq i paralajmëroi rekrutët se mund të ketë një kontroll të së kaluarës, por i siguroi ata për trajnimin:
“Trajnimi zgjat dy javë, me instruktorë me përvojë… dhe mund të mësoni të jeni snajper ose operator droni. Nëse shkoni në këmbësori, kjo është më e rrezikshme, kështu që ndoshta shmangeni këtë”.
Detektor nuk mundi të përcaktonte se sa anëtarë të grupit Telegram arritën në të vërtetë në Rusi. Zyra e Prokurorit të Bosnjës dhe Hercegovinës deklaroi se bashkimi me formacione të huaja paraushtarake ose ushtarake mund të rezultojë në një dënim me burg nga gjashtë muaj deri në tetë vjet, varësisht nga roli i personit dhe nëse personi ka marrë pjesë në luftime të drejtpërdrejta.
Kodi Penal i Serbisë, në mënyrë të ngjashme, i ndëshkon qytetarët që shkojnë jashtë vendit për të luftuar.
Nino Bilajac. Journalist, Detektor.ba
Materialet e publikuara në rubrikën “Opinionet” pasqyrojnë mendimin personal të autorit dhe mund të mos përkojnë me qëndrimin e Qendrës
