Ka kaluar një muaj nga zgjedhjet në SHBA, duke ofruar një moment të përshtatshëm për të vlerësuar ndikimin e mundshëm të administratës së ardhshme në Ballkan. Ky rajon, për një kohë të gjatë një udhëkryq interesash konkurruese, tashmë ka një histori të sprovuar me Presidentin Trump, mandati i parë i të cilit solli ndryshime të rëndësishme dhe polemika të konsiderueshme. Ballkani, i cili doli nga konfliktet e përgjakshme të viteve 1990, ka përjetuar që atëherë një paqe të dobët, të ndërprerë nga bllokimi i përparimit drejt reformave demokratike dhe integrimit evropian. Kjo ka qenë veçanërisht e vërtetë për vendet e prekura drejtpërdrejt nga luftërat, si Bosnja dhe Kosova, ku trashëgimia e konfliktit vazhdon të hedhë një hije të rëndë.
Trashëgimia e mandatit të parë të Trumpit në Ballkan
Mandati i parë i Presidentit Trump shënoi fillimin e asaj që disa e panë si një rishqyrtim të rendit pas konfliktit në Ballkan. Stabiliteti relativ i rajonit që nga fundi i viteve 1990 është karakterizuar si një “seri e konflikteve të ngrira”, ku mungesa e luftës nuk u përkthye në ndonjë progres domethënës. Për vendet si Bosnja dhe Kosova, ky stanjacion ka paralelizuar një ngecje në aspiratat e tyre për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Qasja transaksionale e Trump ndaj politikës së jashtme – e fokusuar në arritjen e marrëveshjeve dhe jo në promovimin e ndryshimeve sistematike – çoi në mundësi por dhe sfida në Ballkan.
Një nga nismat më të dukshme të mandatit të parë të Trump ishte përfshirja e tij në dialogun Serbi-Kosovë. Kjo përpjekje synonte të trajtonte një nga mosmarrëveshjet më të vështira të rajonit. Megjithatë, ajo u shoqërua nga thashethemet e ideve të çuditshme, si shkëmbimet territoriale, të cilat, megjithëse nuk u miratuan kurrë zyrtarisht, dominmuan goxha biseda në diskursin publik. Ndërkohë që u arrit njëfarë progresi, kritikët argumentojnë se këto përpjekje i dhanë përparësi optikës mbi substancën, duke e lënë stabilitetin e Kosovës të hapur ndaj sulmit.
Takimet mes liderëve serbë dhe kosovarë shpesh rezultuan në gjeste simbolike dhe jo marrëveshje thelbësore. Për shembull, premtimi i Serbisë për të zhvendosur ambasadën e saj në Jerusalem – një objektiv kyç i politikës së jashtme të Trump –nuk u përmbush.
Rritja e Ndikimit dhe Stabilokracisë së Serbisë
Qasja e administratës Trump përkoi me rrijten e influencës serbe në rajon, e përforcuar nga konsolidimi i pushtetit nën presidentin Aleksandar Vuçiq. Vuçiq ka përdorur me mjeshtëri një “strategji mbrojtëse, duke balancuar marrëdhëniet me fuqitë perëndimore, Rusinë dhe Kinën për të përforcuar regjimin e tij. Kjo i ka mundësuar atij të kultivojë atë që analistët e përshkruajnë si “stabilokraci” – një sistem ku praktikat autoritare tolerohen në këmbim të rajonit. stabiliteti.
Një element kyç i kësaj dinamike ishte krijimi i zyrës së Korporatës Financiare të Zhvillimit Ndërkombëtar të SHBA (DFC) në Beograd, të udhëhequr nga serbo-amerikani John Jovanoviç. Kjo nismë, e udhëhequr nga Jovanoviç, me kredencialet e tij mbresëlënëse në biznesin dhe zhvillimin ndërkombëtar, synonte të racionalizonte përpjekjet e SHBA-së për zhvillim në Ballkan, duke shërbyer si një karotë për të nxitur përparimin.
Megjithatë, kritikët argumentojnë se këto përpjekje për arritjen e marrëveshjeve, ndonëse me gjasë nuk synonin ta bënin këtë, pa dashje forcuan pozitën e Vuçiqit dhe përforcuan pozicionin e tij si brenda ashtu edhe ndërkombëtarisht.
Vazhdimësia e Bidenit në politikën ballkanike
Pavarësisht pritshmërive fillestare për një ndryshim në qasje, politikat e administratës Biden ndaj Ballkanit kanë pasqyruar kryesisht ato të paraardhësit të saj. Nën drejtimin e ambasadorit Christopher Hill, Ambasada e SHBA-së në Beograd ka qenë veçanërisht e përmbajtur në adresimin e prapambetjes demokratike të Serbisë dhe autokratizimit në rritje. Ndërkohë, Kosova, nën kryeministrin Albin Kurti, është përballur me kritika nga fuqitë perëndimore, edhe pse qeveria e Kurtit ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm për të çmontuar rrjetet e krimit të organizuar të Vuçiqit në veri të Kosovës. Kjo i ka dhënë fund bashkëjetesës së pakëndshme midis ndikimit të Beogradit dhe qeverisjes së Prishtinës, megjithëse jo pa kriza si incidenti i Banjskës dhe tensionet e tjera kufitare. Megjithatë, përpjekjet e Kurtit kanë hedhur bazat për autonomi më të madhe në politikën serbe të Kosovës, të cilat tani kanë një shans për t’u çliruar nga kontrolli i Vuçiqit.
Një peizazh i ndryshuar për mandatin e dytë të Trumpit
Kur Trump të kthehet në detyrë në janar, ai do të ndeshet me një rajon dukshëm të ndryshëm nga ai me të cilin u angazhua gjatë mandatit të tij të parë. Në Bosnje, është shfaqur një qeveri e re që duket se po bashkëvepron me nacionalizmin etnik, ndërsa në mënyrë paradoksale, kontrolli i Milorad Dodik në pushtet po dobësohet dukshëm. Mali i Zi, ndërkohë, mbetet një fushë beteje për ndikim, me nacionalistët serbë që e shohin kthimin e mundshëm të Trump si një mundësi për të konsoliduar pozicionin e tyre tashmë dominues në qeveri.
Spekulimet për mandatin e dytë të Trump janë përqëndruar gjithashtu në figura si Richard Grenell, lidhjet e ngushta të të cilit me regjimin e Vuçiqit kanë ngritur shqetësime në mesin e vëzhguesve ballkanikë. Ndërsa roli i mundshëm i Grenellit si i dërguar i posaçëm mund ta bënte atë të riangazhohej në procesin e paqes në Kosovë, partia e tij e perceptuar ka krijuar ankth rreth implikimeve për stabilitetin rajonal.
Konteksti i gjerë gjeopolitik
Aksionet gjeopolitike për Ballkanin janë më të larta se kurrë, veçanërisht në kontekstin e luftës në Ukrainë dhe rolit në zhvillim të NATO-s. Raportet e hershme nga media boshnjake sugjerojnë se politikat e Trump mund të përfshijnë masa për të kufizuar ambiciet nacionaliste serbe, të tilla si ato të mishëruara me fushatën “Make Serbia Great Again” e mbështetur nga Rusia. Megjithatë, euforia fillestare mes nacionalistëve serbë për zgjedhjen e Trumpit është zbehur që atëherë, me shumë që e kanë hedhur poshtë atë si një produkt të propagandës ruse që synon të inkuadrojë rezultatin e zgjedhjeve në SHBA si një fitore strategjike për Moskën.
Ndërsa rajoni pret qartësi në drejtimin e politikës së SHBA-së nën mandatin e dytë të mundshëm të Trump, pritshmëritë mbeten të zbutura. Vazhdimësia e administratës Biden me praktikat e epokës Trump nënvizon kompleksitetin e angazhimit amerikan në Ballkan, ku përparimi shpesh varet më shumë nga intensiteti sesa nga ndryshimet dramatike të politikave. Nëse kthimi i Trump do të sjellë fokus të ri apo paqartësi të mëtejshme, mbetet për t’u parë. Megjithatë, Ballkani – një rajon me një rol kompleks dhe thelbësor gjeopolitik – do të vazhdojë të shërbejë si një tregues kyç i efektivitetit të politikës së jashtme të SHBA-së në një epokë të rinovimit të konkurrencës së fuqive të mëdha.
Materialet e publikuara në rubrikën “Opinionet” pasqyrojnë mendimin personal të autorit dhe mund të mos përkojnë me qëndrimin e Qendrës.
Ljubomir Filipoviq. Politolog malazez
