Zgjedhja e qeverisë së re serbe tashmë është vlerësuar nga shumë njerëz si një tregues i vazhdimësisë (së keqe) të politikës zyrtare të Beogradit.
Gjërat janë, në fakt, edhe më keq: dy ministra të rinj/të vjetër janë në listën e zezë të Departamentit të Shtetit dhe mes kolegëve të tyre janë të gjithë ushtarë partiakë, me pikëpamje të ngurtë nacional-shoviniste për problemet e Serbisë dhe marrëdhëniet e saj me fqinjët dhe botën. Presidenti Vuçiq kështu homogjenizoi më tej pushtetin e tij total.
“Risia” në postin e kryeministrit nuk është në të vërtetë risi. Z. Vuçeviq është thjeshtë zgjatim i Vuçiqit, zëdhënës dhe zbatues i asaj që presidenti i Serbisë mendon se duhet thënë dhe bëhet.
Këtë e ka treguar edhe gjatë fjalimit inaugurues të kryeministrit të ri në Kuvendin e Serbisë, por edhe më shprehimisht në diskutimin e Vuçeviqit me deputetët e opozitës.
Mali i Zi si temë ka qenë gjithmonë një lakmus i pagabueshëm i orientimit real politik dhe kapaciteteve demokratike të politikanëve serbë – nga cilado anë që vijnë dhe cilitdo opsion politik që i përkasin.
Nuk ka asnjë ndryshim në këtë front: qeveria e re serbe ecën në një rrugë të shkelur prej kohësh: për atë ideologji politike, Mali i Zi është vetëm një territor i ndarë përkohësisht, një dalje në det që, për shkak të rrethanave të pafat historike, “humbi” për serbët, duke përfshirë edhe “shtetin inekzistent” të Kosovës.
Askush nga Podgorica zyrtare nuk u përgjigjet deklaratave të tilla dhe qëndrimit zyrtar të Beogradit. Shumë do të thoshin se kjo gjendje ka vazhduar që nga zgjedhjet në Mal të Zi në gusht 2020, por elemente të papërgatitjes, inercisë dhe frikës ndaj politikës agresive nacional-shoviniste të Serbisë mund të vërehen edhe në periudhën që i paraprin atij “grusht shteti” politik.
Asnjë nga qeveria malazeze nuk mund ta injorojë Serbinë. Përkundrazi – pasuan urimet – për të cilat erdhi një përgjigje e shpejtë, paralajmëruese-kërcënuese nga Beogradi: Mali i Zi “duhet të provojë në veprim se është një mik i sinqertë i Serbisë”. Fjalët e dashurisë dhe afërsia e shprehur (edhe nësë e nënshtruar) nuk mjaftojnë!
Në kontekstin e dhënë, kjo do të thotë, mbi të gjitha, nevojën e ndryshimit të qëndrimit të Malit të Zi ndaj statusit të Kosovës, por edhe një qëndrim thelbësisht të ndryshëm ndaj çështjes së gjenocidit në Srebrenicë, përkatësisht Rezolutës së OKB-së për të.
Për të parën, shumica aktuale do të ketë nevojë për më shumë kohë dhe përpjekje, si dhe një plejadë rajonale dhe globale tepër të ndryshme. Fitorja e Trump-it në SHBA, ndër shumë të tjera, do t’i hapte derën asaj manovre, e cila mund të bazohet në ndryshimin e pritshëm në qeverinë e 44-të të Malit të Zi – që shpallet në fund të verës. Hyrja e forcave politike ruso-serbe në kabinetin e kryeministrit Spajiq është planifikuar prej kohësh.
Për të dytën – Rezolutën e OKB-së për gjenocidin në Srebrenicë – rezultatet e presionit nga Serbia tashmë janë mjaft të dukshme.
Mali i Zi nuk do të jetë bashkë-sponsor i atij dokumenti, i vetmi nga vendet e ish-Jugosllavisë që tani janë anëtarë të OKB-së. Përveç kësaj, qeveria malazeze, në një “manovër” të papritur, motivet dhe parimet e së cilës janë relativisht të lehta për t’u identifikuar, tregoi se mund të jetë një “përfaqësues” efektiv i interesave serbe: ajo bëri dy “amendamente” në draftin përfundimtar të Rezolutës së OKB-së.
Njëra mbron interesat e Serbisë, tjetra ka të bëjë me ruajtjen e pozitës së Republikës Srpska brenda Bosnjë-Hercegovinës. Milojko Spajiq dhe Lëvizja e tij “Evropa Tani” janë të interesuar të “blejnë” favorin e Serbisë. Por kjo taktikë politike nuk do të mjaftojë. Këtë e ka treguar edhe ministri i ri i Punëve të Jashtme të Serbisë, Marko Gjuriq. Ai hodhi poshtë brutalisht rëndësinë politike të atyre dy amendamenteve…
Historia për këtë ende vazhdon – Spajiq njoftoi se Mali i Zi do t’i mbështesë amendamentet – pavarësisht nga sikleti që ndodhi ndërkohë nga njoftimi i rremë i qeverisë malazeze se SHBA-ja ishte përfshirë në “ndërmjetësimin” për këtë çështje – dhe se, më në fund, në Asamblenë e OKB-së, Mali i Zi do të votojë – “po”.
Kjo vetëm shkaktoi reagime të reja zemërimi dhe tërbimi nga qarqet pro-serbe dhe pro-ruse në Mal të Zi, të cilat janë të gjitha nën komandën serbe dhe/ose ruse: Kisha e Serbisë duhet të kërkojë që të gjithë ata që mbështesin Rezolutën të – shkishëruhen nga kisha!
Dhe, ndërsa Milojko Spajiq, në mënyrë tragjiko-komike, bën deklarata se “populli serb nuk është gjenocidal” (sikur dikush ta ketë pohuar këtë ndonjëherë!), tregon se në një të ardhme të parashikueshme nuk duhet të priten ndryshime në marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Malit të Zi.
Së pari, dominimi i Serbisë është i gjithëpranishëm: politik, media/propagandë, dhe në siguri. Mali i Zi nuk ka as kapacitet, as instrumente, dhe as vullnet për të rezistuar. Kthimi në fillim të viteve nëntëdhjetë është i dukshëm edhe me sy të lirë: Mali i Zi është (përsëri!) një peng vullnetar i Serbisë.
Së dyti, situata tenton të degradojë më tej pozitën e Malit të Zi në këtë partneritet. Depërtimi i interesave serbe ka prekur të gjitha segmentet e shoqërisë, por edhe strukturat shtetërore. Viktima e radhës është diplomacia malazeze. Ajo kishte qenë e mpirë dhe inerte më parë. Tani, ajo i përshtat lëvizjet e saja – edhe në skenën globale – me kërkesat dhe pritjet e Beogradit.
E treta dhe e fundit: është e vështirë të pritet që gjërat mund të kthehen në normalitet me këtë brez politikanësh malazezë në pushtet. Ata nuk kanë as dëshirë e as kapacitet për emancipim nga Serbia. Krejt e kundërta: ata janë aty për të vazhduar procesin e sovranitetit dhe pavarësisë shtetërore të pakuptimtë dhe të zbrazët malazeze. Ajo fshikëz nga jashtë mund të mbajë konturet e shtetit. Por, në brendësi nuk do të ketë substancë.
Duhen dy për të bërë tango, thotë një fjalë e vjetër.
Sot, Serbia kërcen tango me Malin e Zi si një kërcyes që kërcen me veten – dhe partneri i tij është një kukull, lëvizjet e së cilës ai i përcakton vetë.
Materialet e publikuara në rubrikën “Opinionet” pasqyrojnë mendimin personal të autorit dhe mund të mos përkojnë me qëndrimin e Qendrës.
Miodrag Vllahoviq. Politikan dhe ish-diplomat malazez. Ministri i parë i Jashtëm i Malit të Zi. Ish ambasador i Malit të Zi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Kanada, Islandë, Selinë e Shenjtë etj.
