- Vuçiq parashtron planin e tij për mbrojtjen e interesave serbe në Kosovë
Presidenti i Republikës së Serbisë, Aleksandar Vuçiq, iu drejtua kombit më 13 shtator, duke prezantuar një plan veprimi që synon mbrojtjen e serbëve në Kosovë e Metohi dhe interesat e Serbisë në Republikën e Kosovës.
Plani përbëhet nga pesë hapat e mëposhtëm:
I. Kthimi në status quo ante (gjendja siç ishte para luftës).
II. Kosova dhe Metohia do të jenë territor i mbrojtjes së veçantë sociale.
III. Do të sigurohet stabiliteti i institucioneve serbe në Kosovë dhe Metohi.
IV. Do të krijohet një prokurori speciale.
V. Do të shpallen si të paligjshme të gjitha organet dhe institucionet që janë krijuar pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës dhe Metohisë dhe do të shpallen të pavlefshme të gjitha aktet që janë miratuar ose që do të miratohen prej tyre.
Hapi i parë përbëhet nga shtatë pika.
1. Shpallja dhe mbajtja e zgjedhjeve lokale të lira dhe demokratike në veri të Kosovës dhe Metohisë, me pjesëmarrjen e misionit të OSBE-së dhe nën kontrollin e BE-së.
2. Serbët do të rikthehen në pozitat e tyre në Departamentin Rajonal të Policisë në veri.
3. Gjyqtarët dhe prokurorët serbë do të rikthehen në pozitat e tyre.
4. Do të tërhiqen njësitë speciale të policisë së Kosovës nga veriu.
5. Formimi i menjëhershëm i Asociacionit të Komunave Serbe (ASM).
6. Lirimi i menjëhershëm i të gjithë pjesëmarrësve në protestat paqësore, që janë arrestuar nga policia e Kosovës.
7. Sigurimi i funksionimit të pandërprerë të transaksioneve dhe shërbimeve postare.
Hapi i dytë – Kosova dhe Metohia të jetë zonë e mbrojtjes së veçantë sociale – parasheh fillimin e programeve qeveritare që synojnë mbështetjen sociale të serbëve në Kosovë dhe Metohi.
Hapi i tretë është rivendosja e stabilitetit të institucioneve serbe në Kosovë dhe Metohi.
Zyrat do të rihapen afër kufirit administrativ, ku serbët nga veriu i Kosovës dhe Metohisë do të mund të përdorin shërbimet shtetërore dhe administrative. Serbët nga KiM gjithashtu do të punësohen në këto institucione.
Hapi i katërt është krijimi i një prokurorie speciale për të ndjekur penalisht personat që janë përfshirë në shtypjen e serbëve në Kosovë dhe Metohi.
Hapi i pestë – shpallja si të paligjshme e të gjitha institucioneve të Kosovës e Metohisë që janë krijuar pas shpalljes së pavarësisë dhe e të gjitha akteve që kanë miratuar ose që do të miratohen prej tyre – Vuçiq e krahasoi këtë me vendimet e marra në Jugosllavi si përgjigje ndaj autoriteteve pushtuese pas Luftës së Dytë Botërore. Megjithatë, Kosova nuk njihet si territor i pushtuar.
Fjalimi i presidentit të Serbisë u mbështet pjesërisht nga BE-ja.
Zëdhënësi i Bashkimit Evropian Peter Stano i mbështeti pjesët e fjalimit të Vuçiqit që i referohen pjesëmarrjes së serbëve në zgjedhjet në Kosovë dhe riintegrimin e tyre në të gjitha institucionet e Kosovës, nga të cilat u larguan në vitin 2022.
Në të njëjtën kohë, zëdhënësi i BE-së paralajmëroi se retorika inflamatore dhe veprimet e njëanshme bien ndesh me procesin e dialogut, kërcënojnë normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe sigurinë publike.
Brukseli nuk bëri asnjë parashikim për mënyrën se si plani i veprimit i paraqitur nga Vuçiq do të ndikojë në rrjedhën e dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja.
- Akuzat e ngritura ndaj 45 pjesëmarrësit e sulmit terrorist në Banjska
Prokuroria Speciale e Kosovës ka përcjellë në gjykatë aktakuzën kundër 45 pjesëtarëve të grupit të armatosur serb, i cili më 24 shtator 2023 sulmoi forcat policore të Kosovës në afërsi të fshatit Banjskë të komunës së Zveçanit në veri të Kosovës. Si pasojë e pritës, ka mbetur i vrarë një polic.
Prokuroria e cilësoi sulmin si terrorizëm.
Të pandehurit akuzohen për vepra penale që kanë të bëjnë me terrorizmin, duke përfshirë veprat penale kundër rendit kushtetues dhe sigurisë së Republikës së Kosovës, financimi i terrorizmit dhe pastrimi i parave.
Prokuroria e Kosovës theksoi se në mesin e të pandehurve kryesorë është Milan Radojicic, i cili udhëhoqi grupin dhe luajti një rol të rëndësishëm “në koordinim dhe aktivitetin kriminal”.
Milan Radojicic, një ish-nënkryetar i partisë së Listës Serbe dhe sipërmarrës nga veriu i Kosovës, mori përgjegjësi për sulmin në Banjska menjëherë pas incidentit të vitit të kaluar. Ai u arrestua në Serbi disa javë pas sulmit dhe u lirua pas pak kohësh.
Sipas përfaqësuesve të Kosovës, mungesa e dënimit për organizatorin e sulmit dhe hezitimi për ekstradimin e tij në Kosovë është dëshmi e përfshirjes së autoriteteve serbe në sulmin e Banjskës.
- Serbia dhe Izraeli nënshkruajnë së shpejti marrëveshje të tregtisë së lirë
Nënshkrimi i marrëveshjes së tregtisë së lirë ndërmjet dy vendeve dhe perspektivat e bashkëpunimit mes tyre në fusha të ndryshme u diskutuan në Beograd nga presidentët Aleksandar Vuçiq dhe Jitzhak Herzog.
Bisedimet u fokusuan në zgjerimin e bashkëpunimit në fushën kërkimore dhe teknike, veçanërisht në teknologjitë inovative, inteligjencën artificiale dhe sigurinë kibernetike.
Mediat rajonale kujtojnë se në vitin 2020, Agjencia e Informacionit të Sigurisë (BIA) e Serbisë bënte pjesë në listën e përdoruesve të një softueri të prodhuar nga Circles, një kompani Izraelite, që lejon gjetjen e vendodhjes së një telefoni brenda disa sekondash.
Vizita e presidentit izraelit në Serbi erdhi në sfondin e akuzave për eksportin e armëve serbe në Izrael, gjë që shkakton shqetësim në komunitetin ndërkombëtar për shkak të situatës në Lindjen e Mesme.
Një hetim i BIRN zbuloi se tregtari kryesor shtetëror i armëve i Serbisë, Jugoimport–SDPR, eksportoi 7.3 milionë euro armë dhe municione në Izrael në korrik 2024. Vlera totale e eksporteve nga Serbia në Izrael në vitin 2024 ka tejkaluar tashmë 23 milionë euro.
Sipas mediave, avionët ushtarakë izraelitë kanë kryer pesë fluturime nga aeroporti Nikola Tesla i Beogradit deri në bazën ushtarake izraelite Nevatim vetëm në korrik, gjë që është në përputhje me të dhënat e eksportit të armëve. Fluturime të tjera u regjistruan gjithashtu në shkurt, mars dhe maj 2024, të cilat gjithashtu përputheshin me të dhënat e eksportit.
Siç vë në dukje Haaretz, gjatë 10 muajve të fundit, Serbia është bërë një lider ndërkombëtar i vendeve nga ku nisen avionët ushtarakë izraelitë, e dyta direkt pas bazave amerikane.
- Hungaria, që kryeson BE-në, kundërshton sanksionet kundër Dodikut
Kryeministri hungarez Viktor Orbán u shpreh kundër vendosjes së sanksioneve ndaj presidentit të Republikës Srpska, Milorad Dodik, duke theksuar rëndësinë e dialogut dhe bashkëpunimit për stabilitetin në Ballkanin Perëndimor. Këtë e deklaroi gjatë një takimi me liderin e serbëve të Bosnjës në Budapest. “Stabiliteti i Ballkanit Perëndimor është vendimtar për BE-në. Në vend të leksioneve dhe sanksioneve, ne besojmë në dialog dhe bashkëpunim. Takimi im me Dodikun u mbajt pikërisht për këtë qëllim,” shkroi Orban në X pas takimit.
Ministri i Jashtëm hungarez Peter Szijjártó shkoi më tej, duke thënë se Dodik është një “udhëheqës rajonal i stabilitetit” dhe se konsultimet me të janë gjithmonë të dobishme.
Dodik aktualisht është nën sanksionet e SHBA-së dhe Mbretërisë së Bashkuar për deklaratat dhe veprimet e tij që nënvlerësojnë sovranitetin e Bosnje-Hercegovinës dhe bën thirrje për shkëputjen e Republikës Srpska nga BiH. Masat kufizuese vlejnë jo vetëm për liderin e serbëve të Bosnjës, por edhe për aleatët e tij politikë dhe familjen e tij, si dhe për subjektet e lidhura me të. Megjithatë, BE-ja akoma nuk ka vendosur sanksione kundër Dodikut. Është e qartë se kjo nuk do të ndryshojë gjatë presidencës hungareze.
- Shkupi i dërgon notë proteste Bullgarisë
Kjo ka ndodhur pasi u vu re që mungoi flamuri i Maqedonisë së Veriut gjatë takimit të dy presidentëve Rumen Radev dhe Gordana Siljanovska-Davkova në Sofje.
Maqedonia e Veriut kërkon zyrtarisht që Bullgaria t’i kërkojë falje dhe të shpjegojë pse nuk ishte flamuri maqedonas në foton e përbashkët që tregon dy liderët.
Ministria e Punëve të Jashtme të Maqedonisë së Veriut theksoi se detajet e takimit, përfshirë vendosjen e flamujve, janë dakorduar ndërmjet shërbimeve protokollare të dy shteteve në Sofje edhe para nisjes së delegacionit maqedonas të kryesuar nga Siljanovska-Davkova.
Kryeministri Hristijan Mickoski, duke komentuar mbi incidentin, e kritikoi ashpër palën bullgare. Sipas tij, rasti i dëshmon “Evropës dhe botës” se pretendimet e Sofjes ndaj Shkupit nuk kufizohen vetëm në kërkesën për t’i përfshirë bullgarët në kushtetutën maqedonase, por shtrihen shumë më gjerë.
Edhe pse takimi mes presidentëve të Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut kishte një atmosferë miqësore, incidenti me flamurin e zhdukur çoi në një acarim tjetër të marrëdhënieve tashmë të komplikuara mes dy vendeve.
- Analistët mendojnë se Rusia qëndron pas protestave kundër minierave të litiumit në Serbi
Me shumë gjasa, organizatori i protestave kundër minierave të litiumit në Serbi dhe bashkëpunimit të Beogradit me BE-në në këtë fushë është Rusia. Një gamë e gjerë pjesëmarrësish pro-rusë – media, parti politike dhe organizata ekstremiste – u përfshinë në mobilizimin e popullsisë. Prishja e marrëveshjes është në interes të qeverisë ruse.
Ky është opinioni i shprehur nga Qendra për Reforma të Mbrojtjes, me titull “Ndikimi rus në protestat mjedisore në Serbi, në gusht 2024”.
“Protestat e organizuara nga organizatat dhe sipërmarrësit mjedisorë mbështeten edhe nga diplomacia ruse, veçanërisht nga Ministria e Punëve të Jashtme dhe përfaqësuesit e qeverisë serbe që kanë lidhje me Rusinë. Për shembull, Aleksandar Vulin, të cilit iu dha Urdhri i Miqësisë nga Rusia”, lexon raporti. Autorët e gazetës na rikujtojnë se Vulini tha se protestat kundër minierave të litiumit në Serbi janë pjesë e përgatitjeve për një grusht shteti nga Perëndimi.
Një rrjet organizatash pro-ruse, duke përfshirë grupe të ekstremit të djathtë, fansa fanatikë “ultra” të futbollit, organizata mjedisore dhe parti opozitare, po i influencojnë dhe mobilizojnë qytetarët për të marrë pjesë në protesta që synojnë ndërprerjen e projektit të litiumit, thekson raporti. Analistët theksojnë se fushata u miratua nga media shtetërore ruse, duke përfshirë (RT) Russia Today Balkans dhe Sputnik Serbia, të cilat i mbuluan në mënyrë aktive protestat dhe arrestimet e aktivistëve.
