Desilo se ono što su mjesecima najavljivali mnogi analitičari i politički komentatori: predsjednik Crne Gore i potpredsjednik pokreta “Evropa sad!” (PES) Jakov Milatović, podnio je ostavku na sve funkcije u toj stranci i istupio iz njenog članstva.
“Drama” povodom tog čina bila je kratkog daha i trajala je manje od nedelju dana. Dovoljno da mnogi članovi PES-a, poslušno i interesno prateći Milatovića, izađu iz partijskih odbora u Podgorici i Danilovgradu.
Na njihova saopštenja iz centrale PES u kojoj je premijer Spajić zadržao većinu odgovorili su orkestriranim pismima i najavama podrške opštinskih odbora, po scenariju koji je postao “modus operandi” u strankama koje su se suočile sa sukobima i raskolima ove vrste.
(Pored Milatovićeve ostavke, aktuelni ministar pravde Andrej Milović isključen je iz PES-a, ali je njegova pozicija u Vladi za sada sačuvana, što između ostalog, ukazuje na haotično stanje u donedavno najvećoj pojedinačnoj stranci vladajuće skupštinske većine. Ta situacija zahteva posebnu analizu, jer njeni ogranci sežu do vrha službe bezbednosti i Uprave policije, sa elementima uticaja stranih faktora i njihovih malignih uticaja…)
U kontekstu mogućih političkih scenarija i razvoja situacije, Milatovićeva ostavka postavlja više pitanja nego što daje odgovora.
Prvo, vjerovatno će se obistiniti spekulacije da će Milatović osnovati svoju stranku. Međutim, detaljniji pogled na političku konstelaciju u Crnoj Gori pokazao bi da je manevarski prostor za ovako složenu operaciju drastično sužen. Najava da će dijelovi bivšeg SNP-a (Socijalističke narodne partije), na čelu sa Aleksandrom Damjanovićem, bivšim ministrom finansija u Vladi Dritana Abazovića, stvoriti novu stranku, sigurno će još više da smanje taj „prozor mogućnosti“. Damjanović je odmah izjavio da njegova inicijativa nema nikakve veze sa Milatovićevim novim statusom predsjednika bez stranke. Ko ostaje na političkoj sceni da priđe Milatoviću? Lista je vrlo kratka i uključuje samo marginalne političke strukture i ličnosti bez težine u crnogorskoj politici.
Drugo, veliko je pitanje šta sam Milatović može da ponudi potencijalnim saveznicima i sljedbenicima. Njegovo političko neiskustvo te skromno i ograničeno znanje teško je sakriti. Osim ako niste osoba kalibra Mila Đukanovića i dugogodišnji šef najmoćnije stranke, kakav je Đukanović bio gotovo trideset godina, funkcija predsjednika države u Crnoj Gori podrazumijeva uglavnom ceremonijalne i predstavničke ovlasti te ne donosi veliki utjecaj, uz određene logične i uobičajene ovlasti za šefa države u području obrane i diplomacije. Zbog toga je sada Milatović još više ograničen, odnosno sveden na svoj kabinet. Njegovi česti pokušaji uplitanja u izvršnu vlast bili su prozirni i osuđeni na propast još dok je bio potpredsjednik PES-a, a sada je ostao sam sa svojom pozicijom i timom uglavnom nesposobnih savjetnika.
Treće, Milatovićev odlazak iz PES-a je (ispravno) protumačen kao udar sa strane – prvenstveno od Srbije koja ne želi da vidi značajniji napredak Crne Gore u kontekstu EU agende. “Novorođeni optimizam” evropskih partnera u odnosu prema Crnoj Gori i njenoj šansi da u dogledno vrijeme zaista postane članica EU jako loše odjekuje u Beogradu, ali i Moskvi. Poslovne muke Milatovićevog brata i njegovih poslovnih partnera u Srbiji daju čitavoj priči još jednu, za nejakog Milatovića, veoma neprijatnu dimenziju. U kojoj mjeri će Aleksandar Vučić željeti i moći da utiče na predstojeće ponašanje crnogorskog predsjednika, biće jasno vrlo brzo. U toj jednačini je i faktor koji se zove Andrija Mandić, kome, baš kao i njegovom šefu Vučiću, Milatović svakako više odgovara kao neuticajni predsjednik države nego kao lider neke nove stranke, koja bi samo bila konkurent Mandićevoj Novoj srpskoj demokratiji (NSD) i koaliciji “Za budućnost Crne Gore”.
Četvrto, sa Spajićeve strane problemi su sasvim druge prirode. Politički nedostatci – kako u poznavanju osnovnih političkih instituta i instrumenata, tako i u iskustvu – postali su svima vidljive i poznate pojave. Time je Spajić mnoge političke poluge prepustio Andriji Mandiću, odnosno Aleksandru Vučiću – sve do nekih (ne)diplomatskih poteza i ispada, poput nedavne “privatne” posjete Milorada Dodika na koju je Spajićevo Ministarstvo vanjskih poslova (ministar Ivanović) ostalo bez teksta, odnosno krajnje deplasirano reagovalo – s deset dana zakašnjenja. Tu prazninu Spajić pokušava da popuni ekonomskim, odnosno “ekonomskim” mjerama, od kojih je samo jedna vidljiva i jasna – novo zaduženje zemlje u iznosu od, za crnogorske uslove, ogromnih 650 miliona eura, ili, prema riječima samog Spajića, 687 miliona eura – jer je konačan iznos tog novog državnog kredita nejasan. U diplomatskim krugovima pronela se informacija da iza ovakvih “hrabrih” poteza premijera stoje SAD koje su spremne da veoma blagonaklono subvencionišu Spajićevu vladu i većim iznosima. Spajić se potrudio da stvori takav utisak. To je ujedno i njegov najveći politički uspjeh do sada.
Konačno, peto, upravo zbog novog državnog kredita postalo je jasno da postoji velika vjerovatnoća da ekonomski program “Evropa sad 2.0” zapravo ne postoji. To je kamen oko vrata Milojka Spajića kome je program “Evropa sada 1.0” doneo Siniša Mali, tadašnji Vučićev bliski saradnik i ministar. Pisani dokument sa programskim brojem 2.0 zasada ne postoji, niti postoje naznake da je ikada postojao kao potpuna ekonomsko-finansijska projekcija. Kredibilitet Spajićeve politike bit će „stavljen na dnevni red“ u veoma brutalnom obliku, ako i kada građani Crne Gore ne budu primali redovne plate i penzije. Kupovina socijalnog mira uzimanjem državnih kredita također ima svoj rok trajanja.
Za konačan rezultat procesa iz ove kratke analize pobrinut će se predstojeći pregovori oko najavljene rekonstrukcije Vlade. Spajiću će biti potrebna velika vještina da politički preživi taj proces. Čini se da će biti primoran na dodatne ustupke, što će samo oslabiti njegovu ionako slabu poziciju.
Dakle, najveću korist od sukoba Milatovića i Spajića imao je predsjednik Skupštine Andrija Mandić. U uslovima „ubrzanog približavanja Crne Gore članstvu u EU“, ideja „srpskog sveta“ i dalje ima velike šanse.
Odugovlačenje i odlaganje konkretnih pozitivnih pomaka u crnogorskoj politici u iščekivanju Trampove pobjede u Americi sve je očiglednije kao centralni segment političke taktike osovine Mandić-Vučić i njihovog mentora iz Kremlja.
Slabi predsjednik države i premijer bez programa tada bi i zvanično postali samo posmatrači događaja za koje ih niko ne bi ni pitao.
Članci objavljeni u rubrici “Mišljenja” odražavaju lično mišljenje autora i možda se ne podudaraju sa stavom Centra
Miodrag Vlahović. Crnogorski političar i bivši diplomata. Prvi ministar inostranih poslova Crne Gore. Bivši ambasador Crne Gore u SAD, Kanadi, Islandu, Svetoj Stolici, Malteškom redu.
