Skupština Srbije je izglasala novu vladu na čelu sa Milošem Vučevićem, bivšim ministrom odbrane. U svom inauguracionom obraćanju parlamentu, Vučević je naglasio važnost njegovanja snažnih veza sa Kinom, Rusijom i SAD, i to baš tim redom. On je istakao posvećenost Srbije teritorijalnom integritetu Ukrajine i naglasio principe političke nezavisnosti i vojne neutralnosti kao temelje srpske spoljne politike. Regionalna saradnja i mir su od suštinskog značaja za napredak.
Iako se Vučevićev govor može učiniti ohrabrujućim, bliža analiza njegovih imenovanja u kabinetu sugeriše kontinuitet njegovih nacionalističkih usmjerenja, posebno u vezi sa agendom “srpskog sveta” koju je često promovisao kao ministar odbrane. Prisustvo velikosrpskih nacionalista i pojedinaca povezanih sa uticajem Kremlja dominira listom ministara:
Premijer Miloš Vučević
Ministar vanjskih poslova i potpredsjednik Vlade – Marko Đurić
Ministar odbrane – Bratislav Gašić
Prvi potpredsednik Vlade i ministar finansija Siniša Mali
Ministar unutrašnje i spoljne trgovine Tomislav Momirović
Ministarka ekonomije – Adrijana Mesarović
Ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Aleksandar Martinović
Potpredsednica Vlade i ministarka zaštite životne sredine – Irena Vujović
Ministar građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture Goran Vesić
Ministrica rudarstva i energetike – Dubravka Đedović Handanović
Ministarka pravde – Maja Popović
Ministarka državne uprave i lokalne samouprave Jelena Žarić Kovačević
Ministar za ljudska i manjinska prava i socijalni dijalog – Tomislav Žigmanov
Potpredsjednik Vlade i ministar unutrašnjih poslova Ivica Dačić
Ministarka prosvete – Slavica Đukić Dejanović
Ministarka nauke, inovacija i tehnološkog razvoja Jelena Begović
Ministar zdravlja – Zlatibor Lončar
Ministar za rad, boračka i socijalna pitanja – Nemanja Starović
Ministarka za brigu o porodici i demografiju – Milica Đurđević Stamenkovski
Ministar turizma i omladine – Husein Memić
Ministar kulture – Nikola Selaković
Ministar za ruralni razvoj – Milan Krkobabić
Ministar sporta – Zoran Gajić
Ministar informisanja i telekomunikacija – Dejan Ristić
Ministar za javne investicije – Darko Glišić
Ministarka za evropske integracije Tanja Miščević
Premijer Aleksandar Vulin
Ministri bez portfelja: Novica Tončev, Đorđe Milićević, Usame Zukorlić, Nenad Popović, Tatjana Macura.
Ubrzo su uslijedile oštre reakcije zbog “ruskog elementa” u nekim od ministarskih imenovanja. Američki Stejt department zvanično je izrazio razočaranje što su dve osobe pod američkim sankcijama predložene za najviše pozicije u novoj vladi.
Aleksandar Vulin, izabran je za potpredsednika Vlade, i Nenad Popović, izabran za ministra bez portfelja, spadaju u ovu kategoriju. Vulin, bivši omladinski lider stranke supruge Slobodana Miloševića, poslednjih godina je promijenio svoj imidž od dugokosog antizapadnog tankija do konzervativnog mačo agenta ruskog uticaja.
“Povećana je zabrinutost zbog Vulinove umešanosti u transnacionalni organizovani kriminal, ilegalne operacije narkotika i zloupotrebu javnih funkcija”, navodi se u saopštenju američke Kancelarije za kontrolu strane imovine. Međutim, ne treba sebe dovoditi u zabludu da je Vulin samostalan u svojim postupcima; Njegova bliskost sa ruskim službama više se čini delegiranom ulogom nego nezavisnom i ličnom inicijativom. U srpskim ešalonima moći tako nešto ne bi bilo moguće.
Pored ovoga, povratak Ivice Dačića, predsednika Miloševićeve Socijalističke partije i koalicionog partnera Vučića, na poziciju ministra unutrašnjih poslova dodaje još jedan sloj ruskog uticaja, koji ističe složenost i raznolikost ruskog uticaja na srpsku politiku. Dačićeva stranka je delegirana da pruži logističku i političku podršku ruskim investicijama u energetski sektor u Srbiji, posebno Gaspromu i njegovom monopolu u gasnoj i benzinskoj industriji Srbije.
Bratislav Gašić, koji je već bio na čelu Ministarstva odbrane, a podneo ostavku zbog neprimerenog ponašanja prema novinarki još 2015. godine, ponovo je vraćen na istu funkciju. Od tada je Gašić u jednom mandatu bio na čelu Bezbjednosno-informativne agencije.
Marko Đurić se vraća sa pozicije ambasadora u Vašingtonu, i izabran je za ministar spoljnih poslova. Đurić ima istoriju studentskog desničarskog liderstva, uključujući i vođenje protesta u Beogradu koji su rezultirali spaljivanjem američke ambasade još 2008. godine. Đurić poslednjih godina njeguje veze srpske administracije i konzervativnih Trampovih pristalica u Vašingtonu, ali je pokazao i neobičnu diplomatsku vještinu u promovisanju srpskih nacionalističkih interesa i među progresivnim američkim zvaničnicima.
Zlatibor Lončar, ljekar povezan sa ozloglašenim srpskim Zemunskim narko kartelom, preuzima dužnost ministra zdravlja.
Milica Đurđević Stamenkovski, liderka stranke Zavetnici, poznate po ekstremnom proruskom stavu, nadgledaće Ministarstvo za brigu o porodici i demografiju.
Đurđević Stamenkovski je aktivno učestvovla u ruskim kampanjama uticaja na informacije u Srbiji, putujući često na događaje i skupove međunarodne proputinske omladine. Ovo imenovanje daje značajan impuls prisustvu Putinove “moralističke internacionale” u Vladi Srbije. Uz ovo je važno napomenuti da su i premijer Vučević i potpredsjednik Vlade Vulin bili neki od najartikulisanijih promotera konceptu Srpskog sveta na Balkanu, izazivajući snažne reakcije suseda Srbije.
Ovaj narativ, skrojen je po modelu “ruskog mira”, i ima za cilj da konsolidacije srpskih i ruskih interese pod zajedničkom ideologijom baziranom na tri stuba: pravoslavnom hrišćanstvu, autokratiji i nacionalizmu. Ovakav sastav novog kabineta naglašava kontinuiranu posvećenost predsjednika Vučića pomenutom konceptu kao prioritetu u srpskoj regionalnoj nacionalističkoj agendi.
Sastav nove vlade dakle sugeriše nastavak asertivnog stava Srbije u regionu, što izaziva strah od pojačanih etničkih tenzija i izazova koje oni nose sa sobom. Ovo je glavni zabrinjavajući aspekt nove vlade, jer ima potencijal za povećan srpski uticaj na djelove Bosne i Kosova, na teritorijama na kojima živi manjinsko srpsko stanovništvo. Dalje, u okviru vladajuće koalicije u Crnoj Gori, uticaj Srbije je važno pitanje još od 2020. godine. Formiranje nove vlade moglo bi ohrabriti prosrpske frakcije unutar Crne Gore, što bi dovelo do pojačane političke polarizacije i podrivanja crnogorskih napora ka integraciji u EU.
Sve u svemu, nova vlada Srbije pokazuje jasan nastavak proruske i antizapadne politike. Ostaje pitanje zašto zapadno poverenje u Vučića opstaje uprkos svemu tome.
Rusija, koja želi da zadrži svoj uticaj na Balkanu i skrene pažnju sa svojih vojnih akcija u Ukrajini, može da iskoristi sastav novog kabineta Srbije kako bi posijala sjeme regionalne nestabilnosti. Moskva ima iskustva u korišćenju političkih saveza i podsticanju podela unutar susednih zemalja kako bi unaprijedila svoje geopolitičke ciljeve. Bliske veze između pojedinih članova Vlade Srbije i ruskih interesa pružaju Rusiji uslove za vršenje uticaja i podrivanje zapadnih inicijativa u regionu. Podržavajući nacionalistička osećanja i podstičući etničke podjele, Rusija bi mogla biti ohrabrena da dodatno destabilizuje Zapadni Balkan i da se afirmiše kao ključni igrač u odnosima u regionu.
Sa lokalnim izborima u glavnom gradu Beogradu, opozicija Srbije teško da će moći da dovede u pitanje Vučićevu autokratsku vladavinu, i to ne samo u ovom izbornom cikluu.
Kada je riječ o unutrašnjoj politici, sastav kabineta nam govori da Vučić planira da pojača kontrolu nad bezbjednosnim i obavještajnim aparatom. Nema naznaka da će biti napora da se reši problem korupcije i organizovanog kriminala. Nedostatak medijskog pluraliteta i pritisci na civilno društvo će se sa sigurnošću nastaviti . Prema svim relevantnim globalnim anketama i izveštajima, stanje demokratije i slobode u zemlji je na silaznoj putanji, i taj trend sa ovakvom novom vladom, teško da će se promijeniti.
Članci objavljeni u rubrici „Mišljenja“ odražavaju lično mišljenje autora i ne moraju se podudarati sa stavom Centra.
Lubomir Filipovič.
Crnogorski politikolog
