- Këshilli Evropian i dha “dritën jeshile” nisjes së negociatave mes Bosnjë-Hercegovinës dhe BE-së
Këshilli Evropian u pajtua me rekomandimin e Komisionit Evropian dhe mbështeti hapjen e negociatave për anëtarësimin me Bosnjë dhe Hercegovinën. Në rezolutën e Këshillit Evropian thuhet se hapi i radhës, miratimi i kornizës së negociatave, “de-facto” nisja e negociatave, do të kryhet kur BiH-a të përmbushë rekomandimet e Këshillit Evropian të datës 12 tetor 2022. (Bëhet fjalë për një listë kushtesh që Komisioni Evropian formuloi për Bosnje-Hercegovinën në të njëjtën ditë kur rekomandoi që BiH-s t’i jepej statusi i kandidatit.)
Ndër detyrat që do të duhet të përmbushë Bosnje-Hercegovina: miratimi i një ligji të ri për gjykatat; “marrja e masave vendimtare” për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar; sigurimi i kontrollit të shtuar të kufijve dhe migracionit (pjesërisht i zbatuar pas marrëveshjes së BiH-s me Frontex-in); sigurimi i ndalimit të torturës; garantimi i lirisë së shprehjes dhe medies, si dhe mbrojtja e gazetarëve; sigurimi i efektivitetit e mekanizmit koordinues të integrimit evropian.
Vendimi i Këshillit Evropian për hapjen e negociatave me Bosnje-Hercegovinën, i cili parashikon që Bosnje-Hercegovina të përmbushë një sërë kushtesh përpara se të marrë një kornizë negociuese dhe nisjen faktike të negociatave të anëtarsimit, është bërë i pranueshëm për ato vende që më parë shprehnin skepticizëm jozyrtar në lidhje me “dritën jeshile” për integrimin evropian të BiH-s. Kryeministri i Holandës, Mark Rute, njoftoi në lidhje me këtë: “Ne do të mbështesim propozimin e Komisionit Evropian për fillimin e negociatave, por ne kërkojmë gjithashtu që, përpara se të biem dakord për kornizën e negociatave, është tejet e rëndësishme që BiH-a të ndërmarrë të gjitha veprimet e nevojshme bazuar në rekomandimet e Komisionit Evropian”.
- KFOR-i i përgjigjet situatës së paqëndrueshme në Kosovë duke shtuar kontingjentin
Më 21 mars, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti postoi një video në rrjetet sociale në të cilin, siç pretendonte ai, duken forcat speciale të ushtrisë serbe pranë kufirit me Kosovën. “Nuk është normale që kjo teknikë ushtarake të afrohet vetëm pak metra nga kufiri. Ata erdhën për të provokuar, por ne e regjistruam këtë, e vërtetuam, sidoqoftë nuk bëmë asgjë. Ne u treguam të kujdesshëm në rast se ata kalonin kufirin, por ata nuk e kaluan atë”, tha Kurti në mbledhjen e kabinetit të ministrave një ditë pas publikimit të pamjeve.
“Misioni paqeruajtës i Aleancës së Atlantikut të Veriut (NATO) në Kosovë, KFOR-i, monitoron me kujdes çdo skenar që ka të bëjë me sigurinë dhe reagon ndaj çdo gjëje që mund të ndikojë në këtë drejtim.” Kështu kanë komentuar në KFOR pretendimet e kryeministrit të Kosovës për lëvizjen e njësive të specializuara të ushtrisë serbe pranë kufirit me Kosovën. Për më tepër, misioni i NATO-s nuk ka dhënë një përgjigje të qartë nëse është vërejtur lëvizje e forcave të armatosura serbe në të dyja vendet në afërsi me kufirin serbo-kosovar, siç pretendonte kryeministri i Kosovës.
Situatën e përgjithshme në Kosovë KFOR-i e quajti paqësore, por jo të qëndrueshme, duke theksuar se qëllimi i misionit është parandalimi i përshkallëzimit. “Jemi të gatshëm të marrim të gjitha masat e nevojshme për të përmbushur mandatin që na është dhënë nga Kombet e Bashkuara për të arritur një mjedis të sigurt dhe liri të lëvizjes për të gjithë banorët e Kosovës”, thuhet në njoftimin e misionit të NATO-s në Kosovë.
Ndërkohë, u bë e ditur se Bullgaria dhe Sllovenia po rrisin praninë e tyre në KFOR dhe Shqipëria po vazhdon pjesëmarrjen e kontingjentit të saj.
Më 21 mars, Ministria e Mbrojtjes e Bullgarisë organizoi dërgimin ceremonial të një kontingjenti ushtarak prej 100 ushtarësh, të cilët do të forcojnë misionin e NATO-s në Kosovë.
Në mesin e marsit, Këshilli i Ministrave i Shqipërisë vendosi të zgjasë pjesëmarrjen e forcave të saj të armatosura në KFOR deri në vitin 2027. Aktualisht Shqipëria numëron 90 trupa në misionin e NATO-s në Kosovë.
Qeveria e Sllovenisë ka deklaruar gjatë takimit të kryeministrit të Sllovenisë me sekretarin e përgjithshëm të NATO-s, Jens Stoltenbergun se synon të rritë praninë e vet në KFOR. Kryeministri slloven, Robert Golobi tha se një plan më konkret nuk është miratuar ende, por Sllovenia shprehu gatishmërinë e saj për të bërë më shumë, veçanërisht për qëndrueshmërinë e rajonit të Ballkanit Perëndimor. Aktualisht, Sllovenia merr pjesë në misionin e KFOR-it me 103 ushtarë.
Misioni i KFOR-it përbëhet aktualisht nga 4 443 persona, nga 28 vende. Pas konfliktit të armatosur në veri të Kosovës shtatorin e kaluar, rreth 1000 ushtarë të tjerë u transferuan në misionin e NATO-s dhe prania e KFOR-it në veri ishte rritur. Në veçanti, u trefishua numri i patrullave, përfshirë edhe në kufirin administrativ.
Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenbergu, publikoi më 14 mars raportin vjetor për vitin 2023, i cili mbulon të gjitha aspektet e punës së Aleancës gjatë vitit të kaluar. Në pjesën që i përket Ballkanit Perëndimor thuhet se prania e NATO-s në Kosovë mbetet vendimtare për stabilitetin e rajonit të Ballkanit Perëndimor.
- U bënë 25 vjet nga fillimi i operacionit të NATO-s kundër Jugosllavisë
Përkujtimi i përvjetorit të operacionit ajror të Aleancës së Atlantikut të Veriut kundër Republikës Federale të Jugosllavisë u zhvillua në Serbi me përdorimin e retorikës radikale anti-NATO dhe pro-ruse.
Evenimenti qendror zyrtar, me pjesëmarrjen e lidershipit shtetëror, u zhvillua në qytetin serb të Prokuplës. Presidenti Aleksandar Vuçiçi, në fjalimin e tij në këtë takimi theksoi se NATO-ja ka dashur ta shkatërrojë Serbinë me bombardime, por “kaluan 25 vjet dhe ne ende nuk dorëzohemi, nuk pajtohemi me copëtimin e Serbisë… vullnetarisht nuk do të pajtohemi asnjëherë që ju të na merrni Kosovën dhe Metohinë”.
Disa parti opozitare me aspirata patriotike dhe lëvizja e krahut të djathtë, “Patrulla e Popullit”, organizuan një demonstratë në qendër të Beogradit. Pranë ndërtesës së ish-Shtabit të Përgjithshëm, e cila u shkatërrua përgjatë bombardimeve, u mbajt një miting, pas të cilit pjesëmarrësit marshuan nëpër rrugët qendrore të Beogradit drejt Kishës Ruse. Në demonstratë kishte pankarta me mbishkrimet: “Kur ushtria të kthehet në Kosovë”, “Lutju Zotit dhe qëndro me Rusinë”, si dhe flamuri i Serbisë me shkronjën “Z”, e cila është simbol i pushtimit rus në Ukrainë.
***
Rusia u përpoq ta përdorte përvjetorin si pretekst për propagandën antiperëndimore, por pa sukses.
Federata Ruse inicioi një mbledhje të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, në të cilën menduan të diskutohej 25-vjetori e operacionit të NATO-s, por më 25 mars, Këshilli i Sigurimit i OKB-së nuk e mbështeti mbajtjen e diskutimeve për këtë çështje. Për propozimin rus votuan tre anëtarë të Këshillit të Sigurimit, vetë Federata Ruse, Kina dhe Algjeria. 12 vendet e mbetura abstenuan.
Përfaqësuesi i Francës theksoi në fillim të takimit se, duke nisur debate të tilla, Rusia “do të përdorë ndërhyrjen e NATO-s në vitin 1999 për të justifikuar luftën në Ukrainë, Gjeorgji”.
***
Zyrtarët më të lartë të Malit të Zi, i cili në vitin 1999 ishte pjesë e Jugosllavisë dhe tani është anëtare e NATO-s, nderuan për herë të parë kujtimin e viktimave të bombardimeve. Kryetari i parlamentit, Andrija Mandiçi dhe ministri i Mbrojtjes, Dragan Krapoviçi, vendosën kurora me lule në monumentet pranë ish-bazave ushtarake jugosllave në Danilovgrad dhe Podgoricë, të cilat u goditën nga sulmet ajrore të Aleancës.
Mandiçi njihet gjerësisht për pikëpamjet e tij radikale pro-serbe dhe pro-ruse. Në të njëjtën kohë, Krapoviçi përfaqëson partinë e moderuar pro-serbe dhe kryesisht pro-Perëndimore, Demokratët.
Në mënyrë që vendosja e kurorave për “viktimat e NATO-s” të mos vërë në dyshim zgjedhjen euroatlantike të vendit, kreu i Ministrisë së Mbrojtjes theksoi në një deklaratë për mediet në veçanti se, aktualisht, Mali i Zi është një anëtar i besueshëm i Aleancës së Atlantikut të Veriut. Në të njëjtën kohë, përkujtimi i parë i viktimave të bombardimeve është një sinjal i qartë i një ndryshimi të vektorit të politikës malazeze drejt aksit akoma më pro-serb.
- Kosova mund të rrisë statusin e saj në Asamblenë Parlamentare të NATO-s
Më 24 mars, Komiteti i Përhershëm Drejtues i Asamblesë Parlamentare të NATO-s në Estoni, vendosi të ngrejë statusin e Kosovës nga vëzhgues, në anëtar të asociuar të Asamblesë. Vendimi, siç njoftuan përfaqësuesit e Kosovës, do të zyrtarizohet me votim në Asamblenë Parlamentare të NATO-s në seancën pranverore, më 27 maj, në Sofje.
Ministri i Mbrojtjes së Kosovës, Ejup Maqedonci theksoi se bëhet fjalë për një “hap të madh përpara për sigurinë dhe prosperitetin e Kosovës dhe të rajonit”.
Ky lajm u bë i ditur në 25-vjetorin e fillimit të operacionit ajror të NATO-s kundër Republikës Federale të Jugosllavisë. Presidenti serb, Aleksandar Vuçiçi e cilësoi vendimin e komitetit të AP-së së NATO-s si një hap simbolik që synon mbështetjen e Kosovës nga Perëndimi.
Nëse vendimi i bërë me dije për Kosovën do të miratohet në maj, ai do ta forcojë vërtet pozitën e Kosovës në skenën ndërkombëtare.
- Një raund tjetër negociatash mes Serbisë dhe Kosovës përfundoi pa rezultat
Më 25 mars, në Bruksel u zhvilluan negociatat dypalëshe dhe trepalëshe mes Serbisë, Kosovës dhe BE-së, me pjesëmarrjen e Petar Petkovicit, drejtor i Departamentit për Çështje të Kosovës dhe Metohisë në Qeverinë e Serbisë, delegacionit të Kosovës, të kryesuar nga Besnik Bislimi, dhe përfaqësuesi special i BE-së për dialogun, Miroslav Lajçaku.
Temë e diskutimit u bë ndalimi i përdorimit të dinarëve serb për transaksione me para kesh në Kosovë, të prezantuar nga Prishtina.
Pas takimit, kryenegociatori nga Kosova, Besnik Bislimi, deklaroi se propozimet e palëve në lidhje me dinarin janë ende larg njëra-tjetrës dhe “duhet të mbahet edhe një takim tjetër për të parë nëse mund t’i afrohemi një zgjidhjeje apo jo”.
“Pas tre orësh e gjysmë diskutimesh të drejtpërdrejta me palën e Prishtinës, ku biseduam për propozime, u zhvilluan diskutime dypalëshe edhe me BE-në dhe u ra dakord për vazhdimin e negociatave në Bruksel më 4 prill”, tha kryenegociatori i Serbisë, Petar Petkovici. Ai akuzoi palën kosovare se ajo nuk ka treguar “asnjë vullnet politik” për të arritur një marrëveshje, ndërkohë akuzoi Bashkimin Evropian se “BE-ja ose nuk mund, ose nuk dëshiron të gjejë një zgjidhje”.
Më herët, SHBA-ja dhe KE-ja u kanë bërë thirrje autoriteteve të Kosovës për të shtyrë vendosjen e ndalimit të përdorimit të dinarit. Sidoqoftë, Prishtina nuk hoqi dorë nga vendimi i saj, pavarësisht nga presioni i partnerëve, dhe nuk njoftoi për gatishmërinë për të bërë kompromis për këtë çështje.
- Futbolli serb u bë pjesë e ndikimit hibrid rus
Ministri i Punëve të Jashtme dhe zëvendëskryeministri i parë i Serbisë, Ivica Daçiçi, vizitoi Moskën, ku zhvilloi bisedime me kreun e Ministrisë së Jashtme ruse, Sergej Lavrovin, si dhe mori pjesë në një ndeshje miqësore ndërmjet ekipeve të futbollit të Serbisë dhe Rusisë më 21 mars. Kombëtarja serbe u bë skuadra e parë evropiane e futbollit që luajti në Federatën Ruse pas fillimit të agresionit të shkallës së plotë të Rusisë kundër Ukrainës.
Pas vizitës së Daçiçit në Moskë dhe pjesëmarrjes së tij në një ndeshje futbolli, Departamenti Amerikan i Shtetit deklaroi: “Ne nuk mendojmë se ndonjë vend duhet t’i ofrojë zotit Putin një platformë për të promovuar ose justifikuar luftën e tij të gjatë agresive kundër Ukrainës”.
Dy ditë më vonë, më 23 mars, në kryeqytetin e Serbisë u luajt një ndeshje miqësore ndërmjet “Crvena Zvezda”-s (Beograd) dhe “Zenit” (Shën Peterburg). Gjatë ndeshjes, grupi i tifozëve të klubit të Beogradit vendosi në tribunë imazhin gjigant të një ushtari të kamufluar me një armë, flamuj rus dhe serb, si dhe një pankartë me logot e kryqëzuara të BE-së dhe NATO-s. Tifozët thërrisnin: “Rusët dhe serbët, vëllezër përgjithmonë!”
Gjatë qëndrimit të Zenit në Beograd, u zhvillua takimi i delegacioneve të “Crvena Zvezda”-s dhe “Gazprom”-it, në të cilin u arrit marrëveshja për vazhdimin e kontratës së sponsorizimit të ekipit të Beogradit me kompaninë ruse të gazit deri në vitin 2027.
Ndeshjet e futbollit serbo-ruse dhe financimi nga “Gazprom”-i i klubit kyç të Serbisë janë një ilustrim tjetër i pranisë ruse në futbollin serb dhe një simptomë serioze e transformimit të sportit më popullor në Serbi në një mjet të ndikimit hibrid rus.
- Në rajon ka gjithnjë e më shumë stërvitje ushtarake
Sipas “Balkan Defense Monitor” 2024, në shumicën absolute të vendeve të rajonit është venë re një rritje e numrit të stërvitjeve ushtarake ndërkombëtare vitin e kaluar. Raporti mbulon Shqipërinë, Bosnje-Hercegovinën, Kroacinë, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbinë.
Në vitin 2023, Maqedonia e Veriut mori pjesë në 31 stërvitje, krahasuar me 20 në vitin 2022. Shqipëria mori pjesë në 20 stërvitje ndërkombëtare ushtarake, tri më shumë se në vitin 2022. Në Mal të Zi, në vitin 2023 janë mbajtur 25 trajnime, krahasuar me 17 në vitin 2022 dhe vetëm 10 në vitin 2021.
Në rastin e Kroacisë, numri i stërvitjeve u rrit në mënyrë të ndjeshme, nga 14 në vitin 2022, në 66 në vitin 2023.
Autorët e studimit konstatuan se katër nga gjashtë vendet e studiuara janë anëtare të NATO-s dhe rritja e numrit të stërvitjeve ushtarake mund të shpjegohet me rritjen e “vigjilencës së NATO-s”.
Bosnja dhe Hercegovina, e cila është zyrtarisht kandidate për t’u anëtarësuar në Aleancën e Atlantikut të Veriut, mbajti 14 stërvitje ushtarake ndërkombëtare në vitin 2023. Edhe pse ky numër është më i ulët se ai i anëtarëve të NATO-s në rajon, ai është sidoqoftë më i lartë se në vitin 2022, kur me pjesëmarrjen e BiH-s u zhvilluan vetëm nëntë stërvitje ndërkombëtare
Serbia është i vetmi vend që nuk ndjek trendin rajonal. Vitin e kaluar, vendi zhvilloi vetëm një stërvitje ushtarake ndërkombëtare, “Ujku Platin 2023”, e cila u pozicionua si përgatitje për operacionet paqeruajtëse, dhe asnjë në vitin 2022. Kjo situatë shpjegohet me vendimin e qeverisë së Serbisë për të pezulluar stërvitjet ushtarake me pjesëmarrës ndërkombëtarë, i cili u miratua menjëherë pas fillimit të luftës në shkallë të gjerë në Ukrainë. Para vendimit për moratoriumin, Serbia zhvillonte stërvitje si me NATO-n, ashtu edhe me Rusinë (dhe Bjellorusinë).
Sipas autorëve të studimit, aktualisht, NATO dhe SHBA-ja mbeten partnerët dominues në stërvitjet për të gjitha vendet e rajonit. Madje edhe Serbia, ku zbatohet moratoriumi për stërvitjet ushtarake ndërkombëtare, bëri një përjashtim për të pritur në poligonin e saj “Ujkun Platin 2023”, ku pala serbe ishte bashkorganizatore me palën amerikane. Autorët e raportit e vlerësuan këtë vendim si një “gjest vullneti të mirë ndaj Perëndimit” dhe theksuan se hapa të tillë mund të priten nga Beogradi edhe në të ardhmen.
