Më 1 korrik, Hungaria merr presidencën e rradhës së BE-së. Përshpejtimi i zgjerimit të BE-së në Ballkanin Perëndimor është një nga prioritetet e presidencës së Budapestit.
“BE ka qenë prej kohësh shumë e angazhuar në ofrimin e një perspektive evropiane për Ballkanin Perëndimor, pasi Komuniteti Evropian nuk mund të jetë i plotë pa qasje në këtë rajon. Integrimi i rajonit i sjell dobi Bashkimit Evropian në aspektin ekonomik, të sigurisë dhe gjeopolitik”, thuhet në programin e presidencës hungareze.
A duhet që rajoni të presë përparim të shpejtë drejt rrugës evropiane në gjashtë muajt e ardhshëm?
Mali i Zi
Vendet e Ballkanit Perëndimor ndodhen në “distanca” të ndryshme nga “dera e përparme” e BE-së. Mali i Zi është vendi më afër anëtarësimit në Bashkimin Evropian.
Më 26 qershor, Podgorica konfirmoi se lideri i integrimit evropian të Malit të Zi dha një Raport pozitiv të Vlerësimit të Standardeve të Përkohshme (IBAR) për kapitujt 23 dhe 24, që lidhen me sundimin e ligjit, të konfirmuar në Konferencën Ndërqeveritare.
Ky vendim historik shënon fazën përfundimtare të integrimit evropian të Malit të Zi. Raportin e fundit të tillë pozitiv e mori Kroacia, e cila shumë shpejt u bë anëtare e plotë e Bashkimit Evropian.
“IBAR është një arritje që njofton se po hyni në fazën finale të procesit të negociatave. Ky është një sinjal i fortë politik për popullin e Malit të Zi se procesi i zgjerimit është gjallë”, theksoi Komisioneri Evropian për Fqinjësinë dhe Zgjerimin, hungarezi Olivér Várhelyi. “Faza përfundimtare e negociatave të anëtarësimit do të thotë se hyrja në BE është e pashmangshme,” theksoi ai.
Megjithatë, të nesërmen, gëzimi dhe optimizmi u lanë në hije nga miratimi nga parlamenti malazez i një rezolute për kampin e Jasenovacit. Kampet Dachau dhe Mauthausen iu shtuan listës pak përpara votimit, por është e qartë se thelbi i rezolutës nuk ndryshoi – shumica qeverisëse u përpoq të arrinte një ekuilibër simbolik pasi delegacioni malazez votoi për Rezolutën për Srebrenicën në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së.
Ky hap tregon prioritetet e politikës së jashtme të autoriteteve aktuale në Podgoricë. Ndoshta Beogradi e ka përkrahur Rezolutën për kampin e Jasenovacit, por jo Zagrebin.
Tani Kroacia mund ta komplikojë ndjeshëm progresin e integrimit evropian të Malit të Zi për shkak të pranisë së çështjeve problematike dypalëshe në nivel BE-së, – ish-kampi i paraburgimit Morinj, zona kufitare pranë gadishullit Prevlaka, anija trajnuese Jadran…
Duke qenë se BE-së nuk i pëlqejnë çështjet e pazgjidhura dypalëshe, faza përfundimtare e pranimit të Malit të Zi mund të vonohet.
Sipas një versioni, Beogradi ushtroi qëllimisht presion mbi Podgoricën, duke kërkuar miratimin e një rezolute për kampin e Jasenovacit, me qëllim që të nxisë konflikt mes dy fqinjëve dhe të ngadalësojë integrimin evropian të Malit të Zi. Sidoqoftë, ky është vetëm një version i ngjarjeve.
Serbia
Nëse përpiqemi të përshkruajmë shkurtimisht integrimin evropian të Serbisë, kryesorja është shpresa e Beogradit që presidenca hungareze në BE të krijojë kushte për hapjen e rrugëve të reja. Siç e dini, ky proces është ndalur, kryesisht për shkak të hezitimit të Serbisë për të ndjekur kërkesat e BE-së për politikën e jashtme dhe të sigurisë, ose thënë ndryshe, për shkak të refuzimit të autoriteteve serbe për t’iu bashkuar sanksioneve evropiane kundër Federatës Ruse.
Budapesti, i cili nuk do të nxitojë në mbështetjen e masave kufizuese ndaj Rusisë, nuk e konsideron politikën aktuale të Beogradit si pengesë për integrimin evropian. Sipas ministrit të Punëve të Jashtme të Hungarisë, Péter Szijártó, pritet të hapen një ose dy rrugë të reja negociuese me Serbinë para fundit të vitit.
Ky do të jetë maksimumi që mund të arrijë dyshja Orbán-Vuçiq gjatë gjashtë muajve të presidencës hungareze. Beogradi nuk do të jetë në gjendje të përparojë sa të dalë përpara Malit të Zi. Dhe kjo nuk është për shkak të politikës së sanksioneve anti-ruse, por për shkak të problemit të Kosovës, duke e bërë të pamundur ta imagjinojmë Serbinë si anëtare të Bashkimit Evropian.
Kosova
Mungesa e progresit në dialogun me Beogradin është gjithashtu një pengesë në rrugën evropiane të Prishtinës. Politika e qeverisë aktuale të Kosovës, e cila jo gjithmonë i përmbush rekomandimet dhe kërkesat e BE-së për marrëdhëniet me serbët, nuk i kontribuon integrimit evropian. Jo vetëm indinjata e Beogradit, por edhe acarimi i Brukselit është provokuar nga pezullimi i themelimit të Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe (ZSO), ndalimi i qarkullimit të dinarëve kesh, lufta kundër të ashtuquajturave institucionet “paralele” serbe, dhe shumë hapa të tjerë të ndërmarrë nga Prishtina.
Dialogu i fundit i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian dhe komentet e përfaqësuesve evropianë treguan se BE-ja nuk e kupton dëshirën e udhëheqësve të Kosovës për të marrë para së gjithash nënshkrimin e Serbisë sipas Marrëveshjes Themelore të Ohrit (d.m.th., për të marrë garanci ose njohje de facto), dhe më pas të fillojnë bisedimet për themelimin e ZSO-së.
Si rezultat, situata e integrimit evropian të Kosovës është shumë më e komplikuar se disa vite më parë. Bashkimi Evropian madje vendosi masa kufizuese ndaj Prishtinës, që është shembulli më i mirë i marrëdhënieve të këqija mes Kosovës dhe BE-së. Duke pasur parasysh marrëdhëniet shumë të mira mes Beogradit dhe Budapestit, presidenca e Hungarisë në Bashkimin Evropian nuk premton asgjë të re për Prishtinën.
Maqedonia e Veriut
Maqedonia e Veriut është një tjetër vend që kohët e fundit i ka dëmtuar perspektivat e saj evropiane.
Ardhja e VMRO-DPMNE-së në pushtet, e cili nuk dëshiron t’i bëjë asnjë lëshim Bullgarisë, e vendos në pauzë integrimin evropian të Maqedonisë. Për më tepër, dëshira e zyrtarëve të Shkupit për të përdorur emrin e pandryshuar të vendit gjatë komunikimit (duke krijuar tension në marrëdhëniet me Greqinë) redukton shanset e integrimit në BE për Maqedoninë e Veriut.
Megjithatë, qeveria aktuale maqedonase nuk duhet të konsiderohet si anti-evropiane, dhe marrëdhëniet mes Shkupit dhe Brukselit si një qorrsokak.
Qeveria e VMRO-DPMNE-së (me partnerët e koalicionit) është e gatshme të diskutojë opsione të ndryshme për një kompromis me palën bullgare dhe tashmë po ofron disa opsione. Në Forumin e fundit të Dubrovnikut, zyrtarët e Maqedonisë së Veriut deklaruan se ishin të gatshëm të pranonin kërkesat aktuale të Bullgarisë – për të ndryshuar Kushtetutën dhe për të përfshirë “minoritetin bullgar” në tekst. Kushti i vetëm i Shkupit është që ndryshimet kushtetuese të hyjnë në fuqi në ditën e anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Evropian.
Emërimi i një qeverie të re në Sofje (është e vështirë të thuhet se kur do të ndodhë) duhet të japë një përgjigje përsa i përket gatishmërisë së Bullgarisë për ta pranuar propozimin maqedonas.
E vetmja gjë është se, duke pasur parasysh lidhjet e ngushta mes VMRO-DPMNE-së dhe Orbanit, presidenca hungareze mund ta ndihmojë Maqedoninë e Veriut që t’ua përcjellë vizionin e saj për marrëdhëniet me Bullgarinë strukturave evropiane. Nuk ka gjasa që hungarezët të jenë lobistë të hapur për interesat e maqedonasve në BE, por Budapesti padyshim nuk do të përfshihet në promovimin e vizionit bullgar për çështjen maqedonase.
Shqipëria
Presidenca e Hungarisë nuk ka gjasa të ndihmojë Shqipërinë. Konflikti me Greqinë fqinje për Fredi Belerin vështirë se do të kuptohet nga Brukseli dhe Budapesti, aq më pak të zgjidhet.
Nga njëra anë, historia e kryebashkiakut të zgjedhur në qytetit shqiptar të Himarës (i akuzuar për ryshfet ndaj votuesve), i cili u dërgua në burg, por u zgjodh deputet i Parlamentit Europian nga Greqia, prek të drejtat e minoriteteve (sipas Athinës, shkel të drejtat e grekëve të Shqipërisë). Nga ana tjetër, ka të bëjë me një çështje të rëndësishme për BE-në – rregullin e ligjit (sipas Tiranës). E gjithë kjo situatë është tepër e ndërlikuar për euroburokratët.
Megjithatë, ka mundësi që Budapesti, i cili e konsideron si prioritet integrimin europian të Ballkanit Perëndimor, do të përpiqet t’i “pajtojë” grekët dhe shqiptarët, pa detaje, të paktën për ta penguar Greqinë së bllokuari integrimin europian të Shqipërisë.
Bosnjë dhe Hercegovinë
Mund të kemi një situatë paradoksale, madje edhe absurde përsa i përket integrimit evropian të Bosnjë-Hercegovinës gjatë presidencës së Hungarisë, ku përparimi në rrugën drejt BE-së do të sigurohet nga pro-rusi Milorad Dodik, por jo nga forcat pro-evropiane dhe pro-perëndimore të BiH.
Miqësia personale e Dodikut me Orbanin, pra partneriteti i ngushtë midis Republikës Srpska (RS) dhe Hungarisë, sigurisht që do të ndikojë në marrëdhëniet në trekëndëshin Banja Luka – Bruksel – Sarajevë. Është e pamundur që Budapesti të mund ta rishkruajë plotësisht politikën e BE-së ndaj BiH-së, duke e parë RS-në si partner dhe aleat. Por ekziston mundësia që Brukseli të jetë më i butë dhe më pak kritik ndaj nismave të shkëputjes së Dodikut gjatë presidencës së Hungarisë. Gjashtë muajt e ardhshëm do të na tregojnë nëse kjo do të mjaftojë, për shembull, për financimin e projekteve të RS me fondet evropiane apo fillimin e negociatave me Bosnje dhe Hercegovinën për anëtarësimin në BE.
