Më 12 korrik, Gjykata e Lartë e Podgoricës i shpalli të pafajshëm të gjithë ata që ishin bashkëfajtorë në rastin e grushtit të shtetit të vitit 2016, duke tërhequr pretendimin se vërtet ka ndodhur një tentativë për rrëzimin e pushtetit në Mal të Zi, organizuar nga inteligjenca ruse tetë vjet më parë.
Dënimi
Të pafajshmit përfshijnë:
• Shtetasit rusë Eduard Shishmakov dhe Vladimir Popov (të cilët janë referuar si operativë rusë),
• liderët e ish-Frontit Demokratik, udhëheqësit aktualë të koalicionit “Për të ardhmen e Malit të Zi”, kryetarja e Parlamentit Andrija Mandic dhe deputeti Milan Knezeviç (të njohur për qëndrimet e tyre pro-rus),
• ish-shefi i xhandarmërisë së Serbisë Bratislav Dikic, që ka dalë në pension,
• dhe disa qytetarë të tjerë të Serbisë dhe Malit të Zi.
Këta individë u akuzuan për krijimin e një organizate kriminale që synonte marrjen me dhunë të pushtetit në ditën e zgjedhjeve parlamentare të 2016-ës për të penguar anëtarësimin e vendit në NATO. Dyshohet se autorët e aktit planifikuan të organizonin rebelime, të kapnin selinë e parlamentit dhe të vrisnin kryeministrin e atëhershëm të vendit, Milo Gjukanoviç. Hetimi doli në përfundimin se rusët e kishin ideuar puçin, ndërsa politikanët vendas pro-rusë vepruan si ekzekutues të tij. Në aktgjykimin e parë të dhënë për rastin në vitin 2019, të gjithë të dyshuarit u shpallën fajtorë dhe u dënuan me gjithsej 70 vjet burg. Vendimi u rrëzua tre vite më parë në Gjykatën e Apelit dhe ka nisur një proces i ri.
Aktgjykimi i ri për këtë rast është nxjerrë më 12 korrik 2024, nga një trup gjykues i kryesuar nga Zoran Radovic. “Nuk u gjet asnjë provë për fajësinë e të pandehurve në krimet për të cilat ata akuzoheshin, prandaj janë shfajësuar,” vuri në dukje Radoviq, duke shpjeguar aktgjykimin. Për të shpallur dikë fajtor, duhet të jemi të sigurtë përsa u përket fakteve, “dhe kjo siguri thjesht nuk ishte aty,” vuri në dukje ai.
Vendimi nuk është përfundimtar pasi prokuroria speciale mund ta apelojë vendimin e Gjykatës së Lartë. Por fakti që seanca gjyqësore e 12 korrikut u shpërfill plotësisht nga prokurorët specialë, tregon për mungesën e interesit të prokurorisë për të mbrojtur akuzat e saj të mëparshme, duke i bërë të dyshimta perspektivat e rishikimit të vendimit.
Grushti i shtetit apo “Grushti i shtetit”
Partia Demokratike e Socialistëve (DPS), e cila ishte në pushtet në Mal të Zi në vitin 2016, si dhe nga momenti kur kombi arriti pavarësinë dhe deri në vitin 2020, normalisht e kritikoi vendimin e 12 korrikut. Në deklaratën e saj, DPS-ja theksoi se aktgjykimi, sipas të cilit të gjithë të akuzuarit në rastin e grushtit të shtetit u shpallën të pafajshëm, tregon se drejtësia e vendit ka humbur konturet e pavarësisë, duke shërbyer si “krahu i zgjatur i qeverisë” dhe se vendimet jepen përtej sallës së gjyqit – në qarqet e ndikimit politik jashtë vendit.
Zëdhënësi i DPS-së, Millosh Nikoliq, tha se gjyqtari Zoran Radoviq me vendimin e tij “tradhtoi interesat kombëtare të Malit të Zi dhe shkatërroi sistemin juridik në mënyrë të paprecedentë”. “Pas vendimit të tij, sistemi gjyqësor i Malit të Zi pushoi së ekzistuari”, shkroi Nikoliq në rrjetet sociale.
Sipas kreut të DPS-së, Daniel Zhivkoviq, sistemi gjyqësor është shfrytëzuar për të luftuar kundër shtetit të Malit të Zi. “Ne kemi legjitimuar tradhtinë, duke i shitur interesat tona kombëtare”, tha ai. Partia Demokratike e Socialistëve kërkon aktualisht nisjen e një hetimi parlamentar për çështjen e grushtit të shtetit, duke u fokusuar në të gjitha rrethanat e shpalljes së pafajësisë. “Do të kërkojmë të fillojë një hetim parlamentar për grushtin e shtetit në mënyrë që të zbulohen të gjitha rrethanat e këtij rasti,” tha Zhivkoviç.
Ideja u mbështet nga disa parti të tjera opozitare, por jo vetëm ato.
“Koalicioni për të Ardhmen e Malit të Zi” (ZBCG) i udhëhequr nga Mandiç dhe Knezeviç, i cili tani është pjesë e shumicës qeverisëse, e mbështeti iniciativën për hapjen e një hetimi parlamentar për procesin e “grushtit të shtetit”, të cilin partia e konsideron të falsifikuar nga fillimi në fund. Qëllimi i ZBCG-së është t’i ndjekë penalisht ata që ata besojnë se e kanë falsifikuan puçin. “Autori i kësaj aktakuze penale, Milo Gjukanoviç, është sigurisht i pari që do të futet në burg pas seancës së komisionit hetimor,” u shpreh partia në një deklaratë.
Është e qartë se ZBCG e karakterizon dëshirën për të kërkuar llogari nga kundërshtarët e saj politikë si një dëshirë për drejtësi dhe sundim të ligjit. Megjithatë, kundërshtarët e tyre janë të sigurt se ka të bëjë më shumë me hakmarrjen dhe dëshirën për ta mposhtur njëherë e mirë forcën kryesore politike të vendit në të shkuarën, Partinë Demokratike të Socialistëve të Gjukanoviçit dhe vetë Gjukanoviçin, si një figurë politike që e udhëhoqi Malin e Zi drejt pavarësisë dhe anëtarësimit në NATO.
Ç’pritet më tej?
Sido që të vlerësohen zhvillimet aktuale në Mal të Zi, një gjë është e qartë – nëse vendimi i 12 korrikut mbetet në fuqi, ai do ta ndryshojë tërësisht ekuilibrin e brendshëm politik të vendit dhe kursin e tij gjeopolitik. Gjithashtu, do të ndikojë ndjeshëm në pozicionet e aktorëve të tjerë në rajon dhe në vektorin e politikës së jashtme të zhvillimit të mëtejshëm të Malit të Zi dhe të gjithë Ballkanit Perëndimor.
Gjëja më ekstreme që mund të rezultojë nga këto transformime është shndërrimi i Podgoricës në satelitin e Beogradit (përfshirë në lidhje me Kosovën) dhe “kalin e Trojës” të Moskës në NATO, ose edhe tërheqjen e vendit nga NATO. Integrimi evropian mund të vazhdojë – por në përputhje me skenarin serb. Kjo do të thotë, pa u përafruar me politikën e jashtme dhe politikat e sigurisë së BE-së, duke përfshirë çështjen e sanksioneve ndaj Rusisë, pa mbështetjen e drejtpërdrejtë dhe të hapur të Ukrainës dhe me ndërtimin e marrëdhënieve me Rusinë (dhe Kinën).
Mediat propagandistike ruse tashmë po përhapin narrativën se shfajësimi në rastin e grushtit të shtetit “mund të çojë në një rishikim të linjës properëndimore të Malit të Zi, e cila u mor kundër vullnetit të popullit malazez nga ish-udhëheqja e vendit e udhëhequr nga ish-presidenti Milo Gjukanoviç në vitin 2016.”
Perëndimi aktualisht po përmbahet nga dramatizimi.
Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Podgoricë ka komentuar për gazetarët se ky ishte një aktgjykim i shkallës së parë, prandaj ekziston mundësia e apelimit.
Evropa po përpiqet të ruajë qetësinë dhe në përgjithësi të distancohet nga ky proces.
Por është e qartë se implikimet e vendimit të gjykatës së 12 korrikut – nëse mbetet në fuqi – do të prekin drejtpërdrejt interesat dhe praninë perëndimore në rajon.
Autoriteti i Perëndimit do të minohet pasi ndikimi aktual i Uashingtonit, Londrës dhe Brukselit në proceset në rajon do të ulet në mënyrë drastike. Në të njëjtën kohë, ndikimi dhe prania e Moskës në të gjithë Ballkanin Perëndimor do të ngrihet në qiell dhe të gjitha forcat pro-ruse në rajon do të forcojnë pozitat e tyre.
Në fakt, ishte Kremlini që doli fitimtar pas vendimit të 12 korrikut dhe nëse nuk përballet me kundërshtime efektive, do të jetë në gjendje ta ndërtojë shpejt suksesin e tij.
