Republika e Serbisë u bë një nga destinacionet kryesore për valën e re të fluksit të emigracionit rus pas 24 shkurtit 2022, domethënë që nga fillimi i fazës së plotë të luftës ruso-ukrainase. Qindra mijëra rusë u zhvendosën në Serbi, shumica e tyre ndjekin pikëpamje demokratike. Para kësaj, fluksi i parë i madh i rusëve në Serbi u vu re pas ardhjes në pushtet të bolshevikëve në vitet 1917-1918. Në vitin 1919, rreth 1600 refugjatë nga ish-Perandoria Ruse arritën në Mbretërinë e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve. Në fillim të viteve 1920 erdhën edhe 8000 të tjerë dhe menjëherë pas përfundimit të luftës civile – pra në fund të viteve 1920 – më shumë se 20 000. Këta ishin të gjithë ish-ushtarakë, inteligjentë, mësues, inxhinierë dhe mjekë, bashkë me familjet e tyre.
Në fillim të viteve 1930, rreth 35,000 njerëz nga Rusia qëndruan në Mbretërinë e atëhershme të Jugosllavisë, dhe shumica jetonin në Serbi, ku zyra e përfaqësimit me Kishën Ortodokse Ruse, e cila tashmë ishte e ndaluar në Rusinë Sovjetike në atë kohë, ishte mjaft aktive. Për shembull, një nga udhëheqësit e Lëvizjes së Bardhë në Rusi – Baron Wrangel – u varros në Kishën Ruse të Trinisë së Shenjtë të Beogradit në vitin 1929. Megjithatë, me fillimin e Luftës së Dytë Botërore, shumë emigrantë të bardhë rusë zgjodhën të mbështesin Gjermaninë naziste, kështu që pasi nazistët u mundën në maj 1945 dhe komunistët e udhëhequr nga Josip Broz Tito erdhën në pushtet në Jugosllavi, shumë prej tyre u detyruan të iknin më larg në drejtim të perëndimit. Në vitin 1948, filloi një grindje e dhunshme midis Stalinit dhe Titos, të cilët refuzuan të përkuleshin para Moskës. Shefi i Kremlinit vendosi t’i bënte presion liderit të komunistëve jugosllavë duke pretenduar se rusët po persekutoheshin në Beograd. Kjo përfundimisht bëri që pjesa e mbetur e rusëve të duhej të largohej nga vendi. Disa prej tyre u kthyen në Bashkimin Sovjetik.
Sipas autoriteteve serbe, më shumë se 140,000 rusë u larguan nga Federata Ruse për në Serbi pasi Rusia pushtoi Ukrainën (deri në 200,000 sipas vlerësimeve të ndryshme). Disa kërkuan të shmangnin draftin ushtarak, disa synonin të punonin për kompanitë ruse të sanksionuara që ishin ende në gjendje të operonin në Beograd dhe qytete të tjera të vendit, disa donin të jetonin në paqe dhe disa ishin të gatshëm t’i shpëtonin shoqërisë së dominuar nga agresiviteti i Kremlinit. ideologjia e “rusizmit”. Historikisht, serbët kanë qenë gjithmonë miqësorë me rusët. Emigrantët me arsim të lartë nga Lëvizja e Bardhë e Rusisë arritën të rrisin ndjeshëm nivelin e zhvillimit të të gjithë shoqërisë në Mbretërinë e Jugosllavisë, duke lënë pas një gjurmë mjaft të këndshme kujtimesh. Prandaj, ardhja e emigrantëve të rinj nga Rusia pa një entuziazëm të mjaftueshëm në shoqërinë serbe. Serbët ishin veçanërisht të emocionuar për të pritur ata që erdhën për të zhvilluar biznesin e tyre atje, duke krijuar vende të reja pune dhe duke paguar taksa në buxhetin kombëtar.
Kështu ishte derisa u bë e qartë se ishin dy kategori rusësh që ishin shpërngulur në Serbi – rusët e zakonshëm dhe “rusët e mirë” (kështu u referohen shumë vende shtetasve rusë që dëshirojnë të mos lidhen me regjimin e Putinit, duke qëndruar në këmbë kundër luftës së Rusisë ndaj Ukrainës dhe për një ndryshim pushteti në Federatën Ruse). Shoqërisë serbe, me një shtysë të caktuar nga masmediat e lidhura me Rusinë, u ushqyen raportet se ata “rusë të mirë” në të vërtetë janë “rusë të këqij” që po destabilizojnë Serbinë, duke u paguar nga perëndimi i keq.
Vlen të përmendet se ndërsa emigrantët rusë në Serbi organizuan mitingje kundër luftës duke brohoritur “Paqe Ukrainës, liri Rusisë”, “Putini duhet gjykuar në Hagë” dhe “Liri për Navalny”, organizuan ngjarje arti dhe iu bashkua përpjekjeve të reagimit pas tragjedisë në shkollën Vladislav Ribnikar të Beogradit, autoritetet ishin mjaft indiferente ndaj pranisë së tyre. Megjithatë, jo shumë kohë më parë, aktivistët e zhvendosën vendin e tubimeve të tyre nga zona jashtë ambasadës ruse në Beograd në rrugën pranë Skupshchina (Kuvendi Popullor), kjo shkaktoi një farë trazire, veçanërisht në mesin e blogerëve ballkanikë rusishtfolës, të cilët nxituan të ndajnë mendimet e tyre se si rivendosësit rusë po shndërrohen në aktivistë politikë që synojnë të konceptojnë një iniciativë të re anti-ruse dhe antiqeveritare në Serbi – e gjithë kjo, natyrisht, pretendohet se po bëhet me paratë që vijnë nga Departamenti i Shtetit i SHBA.
Më 10 gusht, anëtarët e Shoqërisë Demokratike Ruse jofitimprurëse, të regjistruar zyrtarisht në Serbi, i dërguan letra zyrës së qeverisë serbe, duke iu drejtuar kryeministres Ana Brnabiq, ministrit të Punëve të Brendshme Bratislav Hasić dhe drejtorit të Agjencisë së Sigurisë dhe Inteligjencës Aleksandar Vulin, duke kërkuar që autoritetet të ndalojnë persekutimin e aktivistëve rusë për përpjekjet e tyre kundër luftës. Një tjetër letër, drejtuar presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, i është përcjellë zyrës së Presidentit. Siç shpjegoi në konferencën për shtyp Piotr Nikitin, një nga themeluesit e Shoqërisë Demokratike Ruse, aktivistët po i kërkojnë presidentit dhe kryeministrit të marrin masa për të ndërprerë presionin ndaj aktivistëve rusë kundër luftës.
Sipas Figaro-s franceze, prania në Serbi e një numri kaq të madh të risistemuarve rusë, të cilët kryesisht shprehin vlerat demokratike dhe mbajnë një qëndrim kundër luftës, pasi u larguan nga Rusia për arsye politike, çoi në një ndryshim të opinionit publik në Serbi, i cili më parë kishte qenë kryesisht pro Kremlinit. Kjo do të thotë, ndryshimi në arkitekturën e shoqërisë serbe, i cili vërehet më së shumti në kryeqytetin e Beogradit, është bërë një faktor i rëndësishëm që mund të ndikojë dukshëm në opinionin publik dhe qëndrimin e qytetarëve të zakonshëm në mbarë Serbinë ndaj Rusisë.
Duhet të theksohet se jo vetëm që zhvendosësit rusë vetë-organizohen në lëvizje, ata gjithashtu integrohen gradualisht në një shoqëri lokale, duke bërë miq, duke përdorur shërbime të ndryshme dhe duke ndërvepruar me serbët në mënyrë joformale çdo ditë. Ndoshta kjo është ajo që shkakton ankthin më të madh në Moskë, e cila është vendosur pa dashje në një vend ballkanik që është ndoshta ideologjikisht më afër Rusisë, një turmë formuesish të opinionit që shprehin publikisht pakënaqësinë e tyre me politikën e dhe transmetoi një vizion të luftës ruso-ukrainase që është i pafavorshëm për Rusinë, për të thënë të paktën.
Si kundërmasë, shkronjat Z dhe V, të njohura si simbolet e agresionit rus, mbishkrimet e presidentit rus Putin po shfaqen tani në mënyrë aktive në Serbi, Grupi Wagner hapi zyrën e tij në vend dhe rep artisti serb NIK1 së fundmi publikoi një këngë në mbështetje të të ashtuquajturit “operacion special ushtarak” dhe Wagner. Meqë ra fjala, në rastin e kësaj të fundit, artistja u përball me ngacmime dhe kërcënime nga një pjesë e publikut. Ai vuri në dukje se kishte marrë kërcënime “madje edhe në gjuhën hungareze”.
Është padyshim shumë herët për të folur për ndonjë luftë të ashpër të ideologjive apo ndryshime të rëndësishme në disponimet politike në shoqërinë serbe. Mediat ruse mbeten aktive në Beograd, duke promovuar narrativat agresive të Kremlinit për serbët dhe rusët e zhvendosur. Shfaqja e një këndvështrimi alternativ dhe mobilizimi i rivendosësve rusë për të ngritur lëvizje demokratike është padyshim një çështje shqetësuese për autoritetet serbe, duke ngjallur interes nga ana e vëzhguesve të jashtëm. Megjithatë, përpjekja e blogerëve dhe mediave të lidhura me Rusinë për të diskredituar këto procese duke i lidhur me “dorën e padukshme” të Perëndimit ngre pyetje shumë më të ngutshme.
Ngurrimi i presidentit serb për të hequr qafe shefin e sigurimit prorus të sanksionuar nga SHBA, Aleksandar Vulin, tregon përkeqësimin e mëtejshëm të marrëdhënieve mes Beogradit dhe Perëndimit kolektiv. Ky ngurrim është gjithçka tjetër veçse i mirëpritur në Bruksel dhe mund të çojë në një ndryshim në pozicionin e BE-së dhe SHBA-së për mbështetjen e Serbisë në rrugën e saj të integrimit evropian. Megjithatë, si Uashingtoni ashtu edhe Brukseli duhet të jenë të vetëdijshëm se në rast se ata përdorin ndonjë lëvizje drastike, kjo thjesht do ta hedhë udhëheqjen serbe në kontrollin e ariut të Moskës, pasi Kremlini ka pritur prej kohësh për të kapur një mundësi të tillë. Është e qartë se përgjigja e duhur nga ana e Perëndimit duhet të jetë e balancuar dhe e menduar mirë. Një përshkallëzim i dhunshëm me Beogradin nuk është në asnjë mënyrë në interes të Perëndimit kolektiv. Janë mjetet e fuqisë së butë që duhet të përdoren në këtë rast.
