Udhëheqësit e Ballkanit Perëndimor dhe zyrtarët evropianë u mblodhën për një samit të organizuar nga Greqia me rastin e 20 vjetorit të Samitit të Bashkimit Evropian – Ballkani Perëndimor dhe miratimit të Deklaratës së Selanikut, e cila deklaroi perspektivën e anëtarësimit në BE për të gjitha vendet e rajonit. Në këtë aktivitet morën pjesë presidenti Serb Aleksandar Vuçiq, presidentja e Moldavisë Maia Sandu dhe presidenti i Malit të Zi Jakov Milatović, kryeministri i Greqisë Kyriakos Mitsotakis, kryeministri Rumun Ion-Marcel Čolaku, kryeministri i Maqedonisë së Veriut Dimitar Kovačevski, kryeministri bullgar Nikolai Denkov, Kryeministri i Kroacisë, , Shefi i Këshillit të Ministrave të Bosnjës dhe Hercegovinës Borjan Kristo, kryeministri i Kosovës Albin Kurti, presidenti i Ukrainës Volodymyr Zelensky, si dhe presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel dhe Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen.
Në takimin në Athinë, palët diskutuan për zgjerimin e BE-së dhe të ardhmen evropiane të rajonit, si dhe për luftën e ndezur në Ukrainë. Deklarata e mbështetjes për pavarësinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht u miratua dhe u pranua, duke theksuar se Ballkani Perëndimor, Ukraina dhe Moldavia ndajnë një trashëgimi, histori dhe të ardhme të përbashkët Evropiane. Teksti me tetë pika në mënyrë specifike thekson se pushtimi i Ukrainës nga Rusia është një pikë kthese për Evropën që krijoi një nivel të ri ndërgjegjësimi për unitetin dhe një të ardhme të përbashkët brenda BE-së. Përballë sfidës së agresionit Rus, është shprehur një mbështetje e palëkundur për pavarësinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht. Mbështetja dhe mirënjohja iu shpreh Presidentit të Ukrainës, Volodymyr Zelensky, për përpjekjet e tij të vazhdueshme që synojnë vendosjen e parimeve të paqes në Formulën e tij të Paqes në përputhje me Kartën e OKB-së. U tha se nuk mund të ketë mosndëshkim për krimet e luftës dhe mizoritë e tjera dhe se të gjithë ata që janë përgjegjës duhet të mbajnë përgjegjësi. Pjesëmarrësit deklaruan se 20 vjet më parë, samiti në Selanik pranoi se Ballkani Perëndimor i përket Bashkimit Evropian, ndërsa përshkallëzimi i luftës së agresionit kundër Ukrainës zbuloi nevojën urgjente për një BE të fortë, të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse. Ballkani Perëndimor, Ukraina dhe Moldavia janë gjeografikisht ngjitur me shtetet anëtare të BE-së, duke ndarë një trashëgimi, histori dhe të ardhme të përbashkët Evropiane të përcaktuar nga mundësitë dhe sfidat e përbashkëta. Është e rëndësishme që të gjithë ata të pranohen si anëtarë të plotë të familjes Evropiane. U theksua nevoja për intensifikimin e procesit të zgjerimit, i cili do të meritonte besim dhe do të tregonte gatishmërinë për të mbështetur Ukrainën dhe Moldavinë në procesin e anëtarësimit në BE.
Për shkak të kundërshtimit nga ana e presidentit të Serbisë, dispozita për vendosjen e sanksioneve ndaj Rusisë nuk është përfshirë në Deklaratën përfundimtare.
Në kuadër të samitit, Presidenti Volodymyr Zelensky zhvilloi një takim me Kryetaren e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, ku shprehu mirënjohjen për përpjekjet që synojnë normalizimin e eksportit dhe tranzitit të produkteve bujqësore Ukrainase. Palët diskutuan gjithashtu rrugë alternative për eksportet e grurit pas bllokimit nga Rusia të Iniciativës së Drithërave të Detit të Zi, veçanërisht përmes porteve të Danubit dhe Adriatikut të Kroacisë. Vëmendje e veçantë iu kushtua aspekteve të sigurisë dhe financiare, si dhe çështjeve të sigurimit të anijeve. Zelensky falënderoi von der Leyen për këstin e fundit të ndihmës financiare në shumën prej 1.5 miliardë euro. Udhëheqësit vlerësuan përparimin e Ukrainës në zbatimin e shtatë rekomandimeve të Komisionit Evropian dhe hapat e mëtejshëm për këtë qëllim. Volodymyr Zelensky dhe Ursula von der Leyen koordinuan qëndrimet mbi Formulën e Paqes dhe përgatitjet për Samitin Global të Paqes.
Presidenti Volodymyr Zelensky zhvilloi gjithashtu një takim me kryeministrin e Bullgarisë Nikolai Denkov, duke e falënderuar atë për mbështetjen e gjithanshme ndaj Ukrainës në zmbrapsjen e agresionit rus, duke përfshirë vendimet e fundit të qeverisë bullgare për të ofruar ndihmë në mbrojtje. U diskutua edhe bashkëpunimi i dy vendeve për garantimin e sigurisë së qëndrueshme në Detin e Zi dhe funksionimin e “korridorit të grurit” nëpërmjet rrugëve alternative.
Volodymyr Zelensky falënderoi homologun e tij për mbështetjen e Formulës së Paqes të Ukrainës dhe gatishmërinë e palës bullgare për të marrë pjesë në zbatimin e klauzolave të saj specifike, si dhe pranimi i Bullgarisë në Deklaratën e Përbashkët të Mbështetjes për Ukrainën, të miratuar nga Grupi i Shtatë në Samitin e NATO-s në Vilnius.
Presidenti i Ukrainës Zelensky ka zhvilluar një takim edhe me presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq. Palët vunë në dukje se mbështetja e ndërsjellë e integritetit territorial dhe sovranitetit është një pjesë e rëndësishme e partneritetit midis Ukrainës dhe Serbisë. Volodymyr Zelensky e informoi homologun e tij mbi zhvillimet e fundit në fushën e betejës dhe veprimet e ushtrisë ukrainase. Udhëheqësit diskutuan çështjet e sigurisë rajonale, marrëdhëniet dypalëshe dhe perspektivat e zhvillimit të tyre. Më vete, të dy presidentët i kushtuan vëmendje sfidave të përbashkëta në rrugën e Ukrainës dhe Serbisë drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Volodymyr Zelensky shprehu mirënjohjen për ndihmën humanitare që Serbia ofron për popullin ukrainas, duke i ofruar palës serbe të mbështesë Formulën e Paqes të Ukrainës dhe të marrë pjesë në samitin e tretë të Platformës Ndërkombëtare të Krimesë më 23 gusht. “Kam pasur një bisedë të sinqertë, të hapur, miqësore, konstruktive dhe të sinqertë me Presidentin e Ukrainës, Volodymyr Zelensky”, tha presidenti serb Aleksandar Vuçiq. Sipas tij, Zelenski ka pyetur se çfarë mendojnë njerëzit në Serbi. “Kam folur për atë që ka ndodhur në vitin 1999, duke konfirmuar se Serbia e mbështet integritetin territorial të Ukrainës dhe do të vazhdojë ta bëjë këtë”, tha Vuçiq. Ai shtoi se janë diskutuar forma të ndryshme bashkëpunimi sepse Ukraina, megjithëse është në gjendje lufte, tashmë duhet të mendojë për rindërtimin e vendit. Vuçiq ka shpjeguar situatën në lidhje me Kosovën, duke theksuar se nuk mendon se qëndrimi i Ukrainës në lidhje me integritetin territorial të Serbisë, e cila e mbështeti Ukrainën në rrugën e saj evropiane, nuk do të ndryshojë.
Presidenti Zelensky zhvilloi gjithashtu një takim me Presidenten e Greqisë, Katerina Sakellaropoulou, ku diskutuan zhvillimet e fundit në vijën e frontit dhe situatën e sigurisë në rajon, në funksion të agresionit të vazhdueshëm të Rusisë kundër Ukrainës. Ai shpresoi për përfshirjen e Greqisë në restaurimin e rajoneve të prekura në të gjithë Ukrainën, veçanërisht Odesa. Presidenti i Ukrainës ka zhvilluar edhe një takim me kryeministrin e Greqisë Kyriakos Mitsotakis. “Sot kemi një rezultat të rëndësishëm për koalicionin e aviacionit – Greqia do të marrë pjesë në ofrimin e trajnimeve për pilotët tanë në F-16”, tha kreu i shtetit ukrainas. Ai gjithashtu vuri në dukje rëndësinë e faktit që kompanitë greke janë të gatshme të marrin pjesë në transportin e grurit ukrainas.
Presidenti Zelensky u takua me kryeministrin e Republikës së Kroacisë, Andrej Plenkoviç, duke e falënderuar për përgatitjen e paketës së re të mbrojtjes për Ukrainën. Ukraina është gati të mbetet një garantues i sigurisë globale të ushqimit dhe është e interesuar të gjejë mënyra të reja për furnizimin me ushqim në tregjet globale, njëra prej të cilave mund të jetë nëpërmjet Kroacisë. Pala kroate konfirmoi gatishmërinë e saj për të ofruar portet në Danub dhe detin Adriatik për transportin e grurit ukrainas. Presidenti i Ukrainës theksoi rëndësinë e përvojës kroate në fushën e çminimit humanitar dhe falënderoi Kroacinë për ndihmën praktike dhe udhëheqjen në çminimin e territoreve të Ukrainës. Është theksuar rëndësia e mbajtjes së Konferencës Ndërkombëtare të Donatorëve për Çminimin Humanitar, e cila do të mbahet në Zagreb në tetor.
Në margjinat e samitit, presidenti Volodymyr Zelensky zhvilloi një takim me kryeministrin e Republikës së Maqedonisë së Veriut, Dimitar Kovačevski, duke e falënderuar për mbështetjen e vazhdueshme dhe parimore për integritetin territorial dhe sovranitetin e Ukrainës, si dhe mbështetjen e mbrojtjes, duke përfshirë edhe përgatitjen e një pakete tjetër ndihme. Palët diskutuan për zhvillimin e bashkëpunimit të mëtejshëm ndërmjet dy shteteve në fushën e mbrojtjes. Udhëheqësit vunë në dukje se integrimi në Bashkimin Evropian është një synim i përbashkët i të dy vendeve dhe ranë dakord të bashkërendojnë përpjekjet në këtë rrugë.
Në kuadër të pjesëmarrjes së tij në samitin e Athinës, Presidenti Volodymyr Zelensky zhvilloi bisedime me Presidenten e Republikës së Moldavisë, Maia Sandu. Krerët e shteteve u ndalën në çështjet urgjente të bashkëpunimit dypalësh, sigurinë rajonale, kundërshtimin e përbashkët ndaj politikës agresive të Kremlinit dhe ndikimin hibrid rus. Palët diskutuan bashkëpunimin mes dy vendeve për krijimin e rrugëve alternative për eksportin e drithit ukrainas pasi Rusia bllokoi nismën për drithërat e Detit të Zi. Presidentët u ndalën gjithashtu në çështjen e rëndësishme të integrimit të Ukrainës dhe Moldavisë në Bashkimin Evropian dhe sfidat e përbashkëta gjatë rrugës. Volodymyr Zelensky dhe Maia Sandu diskutuan pjesëmarrjen e Moldavisë në samitin e tretë të Platformës Ndërkombëtare të Krimesë në Kiev më 23 gusht.
Në samit, Presidenti Volodymyr Zelensky i Ukrainës u takua me Presidentin Jakov Milatoviç të Malit të Zi, duke falënderuar Malin e Zi për ndihmën humanitare, ushtarake dhe politike në mes të agresionit në shkallë të plotë të Rusisë, mbështetjen për rrugën e Ukrainës drejt NATO-s dhe lëvizjen për t’u përafruar me Deklaratën e Përbashkët të Garancive të Sigurisë të miratuar në samitin e NATO-s në Vilnius nga krerët e G7 (Grup prej shtatë drejtuesish). Palët diskutuan mbështetjen e Malit të Zi në zbatimin e Formulës së Paqes të Ukrainës dhe hapat e mëtejshëm në përgatitjen e Samitit Global të Paqes dhe pjesëmarrjen e pritshme të Jakov Milatović në samitin e tretë të Platformës së Krimesë më 23 gusht përmes videokonferencës.
Kryetarja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, gjatë bisedimeve me presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka tërhequr vëmendjen për nevojën e një qasjeje konstruktive për deeskalimin e situatës në veri të Kosovës. Von der Leyen përmendi përparimin e Serbisë drejt Bashkimit Evropian dhe vlerësoi se integrimi më i afërt i BE-së dhe Ballkanit Perëndimor është jetik, veçanërisht duke pasur parasysh luftën e Rusisë kundër Ukrainës. Von der Leyen foli edhe me kryeministrin e Kosovës, Albin Kurti për nevojën e uljes të tensioneve në veri të Kosovës, rëndësinë e riangazhimit në dialogun (me Beogradin) nën patronazhin e Bashkimit Evropian, dhe në lidhje me zbatimin e marrëveshjes për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
Presidenti i Serbisë tha në Athinë se kryeministri i Maqedonisë së Veriut Dmitar Kovaçevski ka reaguar ashpër ndaj asaj që bëri kryeministri i Kosovës Albin Kurti në Tetovë. “Kam pasur një bisedë të gjatë me Kovaçevskin dhe kam kërkuar falje për gjithçka, nëse dikush ka thënë ndonjëherë diçka të keqe për Maqedoninë e Veriut,” vuri në dukje Vuçiq, me sa duket duke iu referuar një deklarate të ministrit të Mbrojtjes Millosh Vuçeviq, i cili tha se Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut ishin në gabim. ndaj Serbisë duke e njohur Kosovën, duke vënë në dukje se kjo është ndërhyrje në punët e brendshme të Serbisë dhe se përfundimisht do të rezultojë e kundërta.
Kështu, samiti BE-Ballkani Perëndimor me pjesëmarrjen e Ukrainës dhe Moldavisë pati një rëndësi të madhe në kuadër të konfirmimit të perspektivës së anëtarësimit të këtyre vendeve në Bashkimin Evropian. Mbështetja për luftën e Ukrainës kundër agresionit rus, e shprehur nga pjesëmarrësit në samit në një deklaratë të përbashkët, dëshmoi për unitetin në politikën e përgjithshme evropiane ndaj Federatës Ruse, e cila po përpiqet të krijojë një përçarje në qëndrimin e përgjithshëm evropian në lidhje me dënimin e politikës agresive të Rusisë, e cila cenon themelet e sigurisë Evropiane dhe globale.
Ndryshe nga disa këndvështrime, Serbia kurrë nuk ka shtyrë për një përshkallëzim gjatë samitit, pavarësisht pozicionit disi kritik të Vuçiqit në lidhje me masën për të ftuar Ukrainën të marrë pjesë në këtë format. Me përjashtim të refuzimit të pritur për të mbështetur sanksionet ndaj Rusisë, presidenti i Serbisë ka treguar publikisht përkushtimin e tij ndaj një kursi politik pro-evropian në drejtim të mbështetjes së integritetit territorial të Ukrainës, duke dënuar agresionin e Rusisë kundër Ukrainës dhe duke rënë dakord me nevojën për të ndjekin penalisht kriminelët e luftës. Ndryshe nga deklaratat e mëparshme të Vuçiqit në lidhje me prioritetin e mundshëm të hyrjes së Serbisë në BRICS, duket se BE-ja ruan ndikimin e saj në vend, pavarësisht lidhjeve të ngushta me Rusinë. Ka të ngjarë që qëndrimi i Greqisë dhe Ukrainës për mosnjohjen e Kosovës të luajë ende një rol të rëndësishëm në vendimet e Serbisë në platformat ndërkombëtare.
Takimet dypalëshe të zhvilluara në kuadër të samitit dëshmuan efektivitetin dhe efikasitetin e vendit të takimit të Athinës dhe vullnetin e të gjithë pjesëmarrësve të nivelit të lartë për t’u angazhuar në një dialog konstruktiv dhe të frytshëm mbi gamën më të gjerë të integrimit Evropian, sigurisë dhe çështjeve dypalëshe.
