Në Shkup është mbajtur samiti i 12-të i procesit Brdo-Briona. Integrimi evropian i Ballkanit Perëndimor, politika rinore dhe ndryshimet klimatike ishin fokusi i bisedimeve. Takimi u drejtua nga presidenti i Maqedonisë së Veriut, Stevo Pendarovski dhe presidentët e Kroacisë dhe Sllovenisë, Zoran Milanoviq dhe Natasha Pirc Musar. Përveç liderëve të përmendur, presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq, presidentja e Kosovës Vjosa Osmani, presidenti i Malit të Zi Jakov Milatoviq, presidenti i Shqipërisë Bajram Begaj dhe anëtarët e Presidiumit të Bosnjës dhe Hercegovinës Zeljko Komshiq, Denis Beçiroviç dhe Zeljka Cvijanoviq morrën pjesë në takim.
Procesi Brdo-Brijuni, i cili është një iniciativë slloveno-kroate e nisur në vitin 2010 nga kryeministrat e atëhershëm të Sllovenisë dhe Kroacisë, Borut Pahor dhe Jadranka Kosor, synon forcimin e besimit të ndërsjellë dhe bashkëpunimit rajonal, me synimin për integrimin më të shpejtë të Ballkanit Perëndimor në BE. Samiti inaugurues i Procesit Brdo-Brijuni u mbajt në vitin 2013 në Brdo afër Kranjit. Synimi kryesor është integrimi i plotë i vendeve të rajonit në Bashkimin Evropian dhe stabilizimi në Ballkanin Perëndimor përmes forcimit të bashkëpunimit rajonal dhe zgjidhjes së çështjeve të diskutueshme.
Liderët e vendeve pjesëmarrëse në Procesin Brdo-Brijuni miratuan një deklaratë në të cilën avokuan për ruajtjen e paqes dhe stabilitetit dhe aktivizimin e dialogut strategjik me institucionet e Bashkimit, me qëllim përshpejtimin e procesit të anëtarësimit dhe parandalimin e neglizhencës së Rajoni. Lidhur me agresionin rus kundër Ukrainës dhe përhapjen e tij të mundshme në Ballkanin Perëndimor, u theksua nevoja për një Bashkimi Evropian të fortë, të qëndrueshëm dhe gjithëpërfshirës. Deklarata nënvizon nevojën që BE-ja, si dhe Ballkani Perëndimor, të jenë gati për zgjerim sa më shpejt të jetë e mundur dhe jo më vonë se 2030. Reformat gjithëpërfshirëse politike, ekonomike dhe sociale shihen si kyçe për anëtarësimin në BE, prandaj është është e nevojshme të intensifikohen përpjekjet për zbatimin e reformave me qëllim forcimin e sundimit të ligjit dhe sigurimin e funksionimit më të mirë të institucioneve demokratike dhe administratës shtetërore. U konfirmua se bashkëpunimi rajonal dhe marrëdhëniet e mira fqinjësore janë të rëndësishme për përparimin drejt BE-së, si dhe për krijimin e një atmosfere të besimit të ndërsjellë, mirëkuptimit, zgjidhjes paqësore dhe të përhershme të çështjeve të hapura dypalëshe. Është theksuar rëndësia e arritjes së përfitimeve për qytetarët e Ballkanit Perëndimor edhe përpara anëtarësimit formal, kështu që BE-ja ftohet të shqyrtojë hapjen e mënyrave për t’i lejuar rajonit të ketë akses në politika, iniciativa dhe fonde specifike të BE-së për t’i sjellë përfitimet e anëtarësimit në BE më afër qytetarëve. Në këtë kuptim, u theksua urgjenca e përdorimit të një metodologjie të re negociuese për të përshpejtuar procesin e anëtarësimit në BE në bazë të meritës dhe për të siguruar përparimin e integrimit gradual të BE-së dhe rajonit gjatë zgjerimit. Për sa i përket mjedisit, vihet re se ekziston nevoja për të adresuar më mirë sfidat e ndryshimeve klimatike, tranzicionit të gjelbër dhe rritjes së gjelbër, së bashku me diversifikimin më të mirë të energjisë dhe kalimin drejt burimeve të rinovueshme. Pjesëmarrësit e samitit mirëpritën paketën e mbështetjes energjetike prej 1 miliardë eurosh për Ballkanin Perëndimor, me të cilën BE-ja shtrin masat e solidaritetit të marra pas agresionit të Rusisë kundër Ukrainës, si mbështetja për familjet e cenueshme dhe ndërtimi i infrastrukturës së re energjetike. Deklarata thekson nevojën për të mbajtur të rinjtë në rajonin e Ballkanit Perëndimor, pasi dalja e tyre ka implikime të rëndësishme për qëndrueshmërinë afatgjatë të shoqërisë, rritjen e qëndrueshme ekonomike dhe përparimin shoqëror.
Presidenti Pendarovski i Maqedonisë së Veriut vuri në dukje se të gjitha shtetet në rajon pa përjashtim janë të gatshme për anëtarësim në BE. Është e qartë për të gjithë se vendet duhet të përpiqen drejt standardeve evropiane të qeverisjes së mirë dhe një ekonomie funksionale tregu. Stabiliteti dhe begatia në rajon janë të ndërvarur. I pyetur nëse zgjidhja e problemeve të ndërsjella dhe marrëdhënieve me anëtarët individualë të BE-së është më e rëndësishme sesa përmbushja e kritereve, presidenti kroat Milanoviç tha se të dyja janë të rëndësishme. Ka çështje të pazgjidhura, sidomos ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, të cilat nuk njihen reciprokisht, dhe këto janë procese paralele, por të ndërthurura, dhe ky lloj dialogu është i vlefshëm. Gjëja më e keqe kur linjat telefonike janë të heshtura është vdekja e dialogut, komunikimit dhe mirëkuptimit të ndërsjellë, gjë që çon në konfuzion. Sipas Milanovic, “një nga momentet e pazakonta nga pikëpamja e identitetit dhe vetëvlerësimit në historinë e fundit ishte momenti kur Ukraina mori statusin e kandidatit përpara Bosnje-Hercegovinës. Ishte e çuditshme, por ndodhi.” Presidenti i Sllovenisë Pirc Musar vlerësoi se diskutimi në takimin e Procesit Brdo-Briona u zhvillua me ton konstruktiv dhe paqësor dhe se pjesëmarrësit më së shumti i kushtuan vëmendje temës së BE-së. Ajo vuri në dukje se palët më në fund ranë dakord për tekstin e Deklaratës dhe përfundimisht e miratuan atë, gjë që doli të ishte e pamundur vitin e kaluar. Së bashku me deklaratën, për herë të parë u ranë dakord edhe për veprime konkrete: përfshirja e roaming-ut celular nëpër vendet e Ballkanit Perëndimor në rrjetin evropian dhe bashkimi i vendeve të rajonit në objektin e BE-së për reagim ndaj fatkeqësive natyrore.
Zheljka Cvijanoviq, anëtare e Presidiumit të Bosnjë-Hercegovinës, tha se “biseda u zhvillua në një atmosferë paqësore dhe të këndshme, pa probleme serioze”. Kryetari i Presidiumit të BiH, Zheljko Komshiq, vuri në dukje se sa e lehtë ishte të diskutoheshin disa gjëra vërtet serioze, si përshpejtimi i rrugës drejt BE-së, dekarbonizimi dhe ikja e të rinjve nga i gjithë rajoni. Një tjetër anëtar i Presidiumit të BeH, Denis Beçiroviç, vuri në dukje se bashkëpunimi rajonal në tërësi është bërë një aspekt i rëndësishëm i forcimit të stabilitetit dhe sigurisë.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq u tha gazetarëve në Shkup se samiti Brdo-Briona ishte vërtet i ndershëm dhe konstruktiv. Pjesa më e madhe e bisedave ishte për marrëdhëniet midis Ballkanit Perëndimor dhe BE-së dhe atë që ata mund të kërkojnë. Vuçiq tha se disa kanë pak më shumë entuziazëm, ndërsa disa më pak. “Nuk kishte debate dhe grindje të mëdha pasi Prishtina dhe unë i rezervuam problemet tona për të enjten kur u takuam në Bruksel”. Ai ka komentuar edhe deklaratën e kryeministrit Kurti, i cili tha se “është e pamundur të ndash Serbinë nga Rusia pa kamxhik”: “Është turp që dikush që e konsideron veten udhëheqës të çdo gjëje, pavarësisht se sa lart e mendon veten, përdor një gjuhë dhe një fjalor të tillë.”
Samiti i 12-të i Brdo-Brionës mund të konsiderohet përgjithësisht i suksesshëm. Në Shkup u miratua një deklaratë e përbashkët, e cila u bë një dokument i rëndësishëm në promovimin e vendeve nga rajoni drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Pavarësisht shkallës së ndryshme të gatishmërisë së shteteve për t’u anëtarësuar në BE, opinioni në lidhje me anëtarësimin e të gjitha vendeve të Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian deri në vitin 2030, i cili në fakt u parashtrua nga Brukseli në samitin BE-Ballkani Perëndimor në Athinë, u mbështet plotësisht nga kreut të Këshillit Evropian Charles Michel. Natyrisht, fjalimi i kreut të shtetit serb ishte më skeptik mes rreshtave, por ai nuk e braktisi kursin drejt integrimit evropian. Ai përmendi vetëm vështirësi të caktuara në zbatimin e tij. Sllovenia dhe Kroacia i kuptojnë shumë mirë nevojat e vendeve të rajonit në zbatimin e politikës së tyre të integrimit evropian, prandaj mbështetja e Lubjanës dhe Zagrebit është domethënëse dhe konstruktive dhe vlerësohet nga të gjithë pjesëmarrësit në procesin Brdo-Briona.
Vitet në vijim do të jenë vendimtare në lidhje me progresin e integrimit evropian në rajon, megjithatë, nuk duhet të përjashtohen përpjekjet e Rusisë dhe aleatit të saj më të ngushtë në rajon, Milorad Dodik, për të bllokuar procesin. Kjo është e mundur vetëm nëse ndizen armiqësitë aktive dhe kjo është pikërisht detyra që Moska i ka vendosur Banja Lukës. Deklarata e ish-presidentit të Kroacisë, K. Grabar Kitaroviq, ka dalë jo rastësisht. Ajo deklaroi në një intervistë se në një kohë Putin i tha asaj se ai nuk e pengoi qëllimisht Slloveninë dhe Kroacinë që të anëtarësohen në BE, por sa i përket vendeve të tjera të rajonit, Kremlini do të qëndrojë kategorikisht kundër lëvizjes. Hapat e fundit të Dodik drejt një konfrontimi të hapur vetëm konfirmojnë këto fjalë dhe Kremlini aktualisht është dukshëm i kufizuar në burimet e tij për të ndikuar në përparimin e integrimit evropian të vendeve të Ballkanit Perëndimor. Kjo është kuptuar mirë në Bruksel dhe në kryeqytetet anembanë rajonit.
