- Krvava provokacija na sjeveru Kosova
Kosovska policija je saopštila da je na ulazu u selo Banjska kod Leposaviča došlo do sukoba sa etničkim Srbima, pri čemu je jedan policajac poginuo, a drugi je povređen. Policija je otišla na poziv o blokadi puta sa dva kamiona, zbog čega na njih su otvorili vatru iz vatrenog oružja ručnim bombama i bacačima granata. Pucana je i patrola koja je išla u pomoć. Kasnije je, prema navodima kosovske strane, oko 30 naoružanih muškaraca upalo u manastir Srpske pravoslavne crkve u Banjskoj. Graničari Kosova zatvorili su dva ključna prelaza na granici sa Srbijom i proglasili teritoriju četiri naselja za poprište antiterorističke operacije.
Miroslav Lajčak, specijalni predstavnik Evropske unije za dijalog Beograda i Prištine, hitno je stigao na Kosovo, a šef Euleksa Đovani Barbano stigao je u policijsku stanicu u Sjevernoj Mitrovici da lično prati situaciju. Kasnije je kosovska policija saopštila da su trojica napadača eliminisana, petorica uhapšena.
Kosovske vlasti optužile su zvanični Beograd za provokacije protiv Kosova. “Osuđujemo ovaj zločinački i teroristički napad. Organizovani kriminal uz političku, finansijsku i logističku podršku zvaničnog Beograda napada našu zemlju. U ovoj borbi branimo i obezbjeđujemo poštovanje zakona, štitimo građane i nezavisno Kosovo”, rekao je kosovski premijer Aljbin Kurti.
Predsjednica Kosova Vjosa Osmani rekla je da su ubistvo i ranjavanje policajaca na sjeveru Kosova planirale, organizovale i izvele srpske kriminalne grupe, a da je napad na red i mir na sjeveru zemlje, napad na Kosovo.
Sa svoje strane, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je u obraćanju naciji optužio premijera Kosova za provokacije protiv Srba i poručio da Kosovo želi da uvuče Srbiju u rat sa NATO-om. On je napomenuo da ne opravdava ubistvo policajca, ali se zapitao zašto operaciju nije izveo KFOR, već kosovska policija. Srbija namerava da sazove sjednicu Savjeta za nacionalnu bezbjednost kako bi odlučila šta dalje.
Incident na sjeveru Kosova naglo je zaoštrio situaciju u regionu, na šta su računali izvođači i organizatori ove provokacije. Sjedinjene Američke Države najoštrije su osudile organizovane nasilne napade na kosovsku policiju, kako je izjavio američki ambasador u Prištini Džefri Hovenier. Kosovska policija, istakao je ambasador, snosi punu i zakonsku odgovornost za održavanje vladavine prava u skladu sa ustavom i zakonima Kosova. Odnosno, SAD prepoznaju ulogu policije kao organizacije koja prva reaguje u vanrednim i kriznim situacijama, i u isto vrjeme cjeni stalnu koordinaciju između kosovske policije, Misije EU za vladavinu prava na Kosovu i NATO snaga na Kosovu (KFOR).
Zanimljivo je da je uoči incidenta na magistralnom putu Kraljevo-Raška viđena duga kolona borbenih oklopnih vozila Vojske Srbije, koja se kretala ka kopnenoj zoni bezbjednosti prema Kosovu. Da li je to slučajnost ili sračunat preuranjeni potez Beograda, saznaće se u bliskoj budućnosti, ali je očigledno da postoje snage koje su zainteresovane za eskalaciju situacije. Moskva i njeni saučesnici na Zapadnom Balkanu imaju najviše koristi od pogoršanja situacije. U negativnom scenariju, Srbija bi se mogla usuditi da pokrene vojnu operaciju sa naknadnim vraćanjem pod kontrolu Beograda nad srpskim opštinama na teritoriji Kosova. Za Republiku Srpsku to bih bio ozbiljan presedan da najavi povlačenje iz BiH i priključenje Srbiji. Ali Washington i Brisel neće mirno gledati na postupke provokatora. Jasno je da će se učiniti sve da se izbjegne dalja eskalacija.
- Sjeverna Makedonija još jednom protjeruje ruske diplomate koji su se bavili špijunskim aktivnostima
Predsjednik Sjeverne Makedonije Stevo Pendarovski rekao je da je njegova zemlja u protekle dvije godine protjerala 21 ruskog diplomatu zbog umiješanosti u špijunažu. “U svim slučajevima, i u svakom od ovih 18 plus nova tri, naše službe su uz pomoć partnerskih službi iz NATO alijanse do zadnjeg slova dokazale da Rusi prelaze status koji su dobili kada su došli uSjevernu Makedoniju. Dakle, oni nisu bili diplomate, zato su protjerani”, rekao je Pendarovski.
Ocjenjujući da su odnosi Skoplja i Moskve zbog toga na istorijskom niskom nivou, Pendarovski očekuje da će zbog protjerivanja posljednja tri diplomata Rusija vjerovatno odgovoriti recipročnim mjerama, ali Sjeverna Makedonija nije imala izbora nego da to učini. „Sve nadležne službe naše zemlje, i spoljnoobaveštajne i kontraobaveštajne, imaju zajednički izvještaj o aktivnostima ove trojice diplomata, a odluka državnog vrha je da nema izbora niti bilo kakve opcije, sasvim je jasno da nisu se bavili diplomatskim aktivnostima, kako to predviđaju Bečke konvencije“, smatra Pendarovski.
Mora se shvatiti da je Sjeverna Makedonija protjerala najviše ruskih špijuna koji su radili pod diplomatskim pokrićem među svim zemljama Zapadnog Balkana, s obzirom na njenu teritoriju i stanovništvo. Principijelan stav Skoplja pozitivno je ocijenjen u Briselu, uzimajući u obzir štetu koju su atlantskom jedinstvu nanijele ruske obavještajne službe.
Zanimljivo je da je jedan od ruskih diplomata protjeranih iz Sjeverne Makedonije kasnije završio u Ambasadi Ruske Federacije u BiH, što je izazvalo skandal oko neopreznih provjera bosansko-hercegovačkih specijalnih službi. Ministar vanjskih poslova Bosne i Hercegovine morao je domaćoj javnosti objašnjavati zašto se to dogodilo. Osim toga, ruski sveštenik koji živi u Sofiji i služi u Ruskoj pravoslavnoj crkvi, ali je bio angažovan u obavještajnim aktivnostima u Sjevernoj Makedoniji, protjeran je iz Sjeverne Makedonije. Vasian Zmeev je ruski crkveni sveštenik Moskovske patrijaršije koji je prošle godine imao intenzivne posete Sjevernoj Makedoniji i česte susrete sa arhiepiskopom Stefanom i mitropolitima Grigorijem i Petrom. Ispostavilo se da je balkanski koordinator ruske crkvene politike, sa posebnim uticajem u Bugarskoj i Makedoniji. Bugarska Agencija za nacionalnu sigurnost je prošle sedmice, nakon odluke bugarskih vlasti, iz istih razloga protjerala iz zemlje trojicu sveštenika povezanih s ruskim specijalnim službama. Kao što vidite, službe bezbjednosti balkanskih zemalja sa povećanom pažnjom posmatraju agente ruskog uticaja u regionu, ne samo na diplomatskom, već i na vjerskom planu.
- Procena albanskog premijera Edija Rame o postupcima Aljbina Kurtija u vezi sa rješenjem za Kosovo
Poslje posljednjih neuspešnih pregovora predsjednika Srbije i premijera Kosova u Briselu, međunarodni posrednici i srpska strana okrivili su Aljbina Kurtija za krah pregovora. On je zauzvrat optužio specijalnog predstavnika EU za pregovore Beograda i Prištine Miroslava Lajčaka za zavjeru sa predsednikom Srbije Aleksandarom Vučićem, koji su na njegov pogled krivi za nedostatak napretka u pregovorima u Briselu. I ne samo to, A. Kurti je poslao pismo sa pomenutim optužbama francuskom predsjedniku i njemačkomkancelaru. S tim u vezi, albanski premijer Edi Rama rekao je da su to stvari koje nas “sve ostavljaju bez teksta” i donose više štete nego koristi.
E. Rama je naveo da ovakav pristup Prištine samo pomaže Beogradu, jer Srbija postaje žrtva u očima cele međunarodne zajednice i prijatelja i partnera Kosova. Reakcija premijera Kurtija bila je jednostavno bez presedana. „Ne sjećam se sličnog slučaja da je lider Kosova direktno optužio predstavnika EU i uputio žalbu zvaničnicima – njemačkom kancelaru i predsjedniku Francuske. To su stvari koje samo čine još štetnijim jer navodno pokušavaju da poprave situaciju zbog navodnog dosluha između Srbije i specijalnog izaslanika EU, što ne bi trebalo da se radi. Istovremeno, E. Rama je naglasio da ne sumnja u želju A. Kurtija da učini najbolje za Kosovo, ali velika želja i dobra volja nikada nisu dovoljni: za postizanje cilja potrebna je strateška vizija, koja jednostavno nije vidljiva. Na pitanje da Albanija predsjedava Savjetom bezbjednosti, ali je nemoćna da utiče na Prištinu, Rama je odgovorio da to ne želi, jer postoji vlada Kosova po volji naroda, a ona je ta koja snosi odgovornost. Suština je da put koji je Kurti izabrao ne vodi ka ostvarenju zacrtanog cilja, već u koliziju sa SAD i EU. Tužno je, ali postoji nada da je ova situacija privremena. To ne donosi željeni rezultat da Kosovo završi proces normalizacije i potom izađe iz „ćorsokaka priznanja“, pre svega sa zemljama EU. To je i cilj francusko-njemačkog plana, koji bi trebalo da bude najveće moguće dostignuće, a to bi bilo de facto priznanje zemlje od strane Srbije, bez obzira da li Beograd formalno priznaje Kosovo ili ne. Kosovo bi dobilo svoje mjesto, oslobodilo bi se tereta sukoba u nastavku procesa evropskih integracija. On je ocjenio i da su napori “Srbije i Rusije” da ponovo otvore pitanje Kosova u UN beskorisni, jer je Kosovo pobjedilo u borbi, a to je potvrdio i Međunarodni sud pravde UN. To je uzaludan, propagandni napor, i ne vodi nikuda.
Treba napomenuti da mišljenje albanskog premijera dijele i mnogi drugi političari. Tako je zamenik pomoćnika američkog državnog sekretara Gabrijel Eskobar rekao da je nakon neuspešnih pregovora u Briselu, Vlada Kosova, koja funkcioniše po principu „uzmi ili ostavi“, treba da promjeni pristup u dijalogu između Kosova i Srbije. On je bio veoma skeptičan prema mišljenju kosovskog premijera o savezu Aleksandara Vučića i Miroslava Lajčaka. Svojim nepredvidivim postupcima A. Kurti se doveo u situaciju da zapadni saveznici nisu prihvatili njegovu poziciju. Na kraju krajeva, način rješenja krizezahtijeva određene kompromise. Nespremnost zvanične Prištine za njih zvanični Brisel i Vašington vide kao želju da se stvari rade samo na svoj način, uprkos činjenici da je Kosovo daleko od situacije da tako nešto može sebi priušti.
- Sastanak ministara inostranih poslova zemalja Jugoistočne Evrope na marginama Generalne skupštine UN
Zapadni Balkan je napravio značajan napredak u protekle dvije decenije, ali to nije mjesto za koje su se njegovi građani ili strane mirovne snage nadale da će biti nakon dvadeset i kusur godina, rekla je Mailinda Bregu, generalna sekretarka Vijeća za regionalnu saradnju (RCC) na otvaranju Ministarskog doručka Procesa saradnje u Jugoistočnoj Evropi (SEECP), koji su zajedno organizovali RCC i Sjeverna Makedonija kao predsedavajuća SEECP u Njujorku tokom nedelje sastanaka na visokom nivou Generalne skupštine UN.
Nažalost, kako je dodala M. Bregu, razlike između ekonomija i dalje traju, a sukobi mogu ometati investicije i ekonomski rast u regionu. Imajući to na umu, kao i velike geopolitičke promjene, države članice trebale bi razmotriti razvoj regionalnih tijela kao što je SEECP, čija vrijednost može biti u njegovoj sposobnosti da pregovara preliminarno, u njegovim funkcijama su sprječavanje i rješavanje razlika prije nego što one postanu veće u okvirima multilateralnih pregovora i konsultacija. Postavlja se logično pitanje može li se SEECP zamisliti kao regionalno uporište, tačan odraz jedinstvenih karakteristika Jugoistočne Evrope, povezanih zajedničkim vrijednostima koje odražavaju značenje Evropske unije.
Tako je sastanak ministara zemalja jugoistočne Evrope na marginama Generalne skupštine UN postao još jedan dokaz važnosti nastavka regionalne saradnje u okviru SEECP-a. Kao čuvari regionalne saradnje, zemlje regiona su itekako svjesne ozbiljnih kršenja svjetskog poretka, poput ruske agresije na Ukrajinu. I u svom govoru, M. Bregu je naglasila da je zajednička istorija pokazala zemljama regiona da kada su globalne institucije i strukture preopterećene, regionalna tijela mogu intervenisati i osigurati stabilnost, dosljednost i smjer razvoja.
- Govor predsjednika Srbije Aleksandara Vučića na Generalnoj skupštini UN
„Mi smo na evropskom putu, ali ne želimo da izgubimo prijateljstva koje smo dugo gradili“, rekao je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić tokom govora u Generalnoj skupštini UN. Srpski predsjednik je napomenuo da podržava tezu predsjednika SAD Džozefa Bajdena o poštovanju teritorijalnog integriteta i ljudskih prava, međutim, po njegovom mišljenju, skoro sve zapadne zemlje su prekršile Povelju UN i Rezoluciju 1244, i to bez odluke Savjeta Bezbjednosti UN brutalno napali njegovu zemlju, a 2008. godine doneli je nezakonitu odluku o otcepljenju djela Srbije. On je naveo i da „svi koji su izvršili agresiju na Srbiju danas govore o teritorijalnom integritetu Ukrajine. Mi to podržavamo i ne mjenjamo naše principe, za nas je sve nasilje isto. Međutim, u današnjem svjetu pravila bi trebala važiti za sve.”
Tako su optužbe na račun Zapada u vezi sa priznavanjem Kosova bile u fokusu govora srpskog predsjednika. Vučić je u svom govoru optužio zapadne zemlje da su priznavanjem Kosova “brutalno gazile” Povelju UN i Rezoluciju UN 1244. On je podsetio na događaje koji su prethodili proglašenju nezavisnosti Kosova 2008. godine. Međutim, neki stručnjaci su provjerili autentičnost izjava iz govora. Konkretno, zločini vojnih i policijskih snaga nad albanskim civilima tokom rata na Kosovu potvrđeni su presudama pripadnicima političkog i vojnog vrha SR Jugoslavije pred međunarodnim tribunalom u Hagu. Tokom rata na Kosovu od 1998. do 1999. godine ubijeno je više od 10.000 civila, od kojih je više od 8.000 bilo albanske nacionalnosti. U masovnim grobnicama u Srbiji pronađeno je skoro 1.000 posmrtnih ostataka ubijenih kosovskih Albanaca.
Istovremeno, treba napomenuti da se na marginama Generalne skupštine predsjednik Aleksandar Vučić sastao sa potpredsjednikom Evropske komisije Marošom Šefčovičem, koji je zadužen za zelenu agendu, međuinstitucionalne odnose i strateško predviđanje. Razgovaralo se o investicijama, zajedničkom pristupu i projektima. Potpisano je Pismo o namjerama između Republike Srbije i Evropske unije. Na zvaničnom prijemu kod predsjednika Džozefa Bajdena, predsjednik Srbije je potvrdio posvećenost daljem unapređenju odnosa sa Sjedinjenim Državama. Dakle, uz kritike Zapada o priznanju Kosova, održani su važni sastanci za unapređenje odnosa Beograda sa Briselom i Vašingtonom.
