Dogodilo se ono što su mnogi analitičari i politički komentatori mjesecima najavljivali: predsjednik Crne Gore i potpredsjednik Pokreta “Evropa sad!” (PES), Jakov Milatović, je podnio ostavku na sve funkcije u toj partiji i istupio iz članstva.
“Drama” povodom tog čina je bila kratkog vijeka i trajala je nepunu sedmicu – dovoljno da iz članstva PES, poslušno/interesno slijedeći Milatovića, istupe mnogi iz odbora u Podgorici i Danilovgrada.
Njihovim objavama je odgovoreno iz centrale PES – u kojem je premijer Spajić zadržao većinu – orkestriranim pismima i objavama podrške iz opštinskih odbora, po scenariju koji je postao “modus operandi” u partijama koje su se suočile sa sukobima i razlazima ove vrste.
(Pored ostavke Milatovića, iz PES je isključen aktuelni ministar Andrej Milović, ali je njegova pozicija u Vladi za sada očuvana, što, pored ostalog, ukazuje na haotičnu situaciju u doskora najvećoj pojedinačnoj partiji u okviru vladajuće parlamentarne većine. Ali, ta situacija zahtijeva posebnu analizu, jer njeni kraci sežu do vrhova bezbjednosne službe i Uprave policije, sa elementima upliva inostranih faktora i njihovih malignih uticaja …)
U kontekstu mogućih političkih scenarija i razvoja situacije, Milatovićeva ostavka izaziva viśe pitanja nego što nudi odgovora.
Prvo, spekulacije da će Milatović osnovati svoju stranku će se vjerovatno ostvariti. Međutim, detaljnije sagledavanje političke konstelacije u Crnoj Gori bi pokazalo da je manevarski prostor za tako kompleksnu operaciju drastično sužen. Najava da će djelovi nekadašnjeg SNP (Socijalistička narodna stranka), predvođeni Aleksandrom Damjanovićem, bivšim ministrom finansija u vladi Dritana Abazovića, formirati novu partiju još više smanjuje taj “prozor mogućnosti”. Damjanović je promptno izjavio da njegova inicijativa nema veze sa Milatovićevim novim statusom predsjednika bez partije. Ko ostaje na političkoj sceni da bi mogao prići Milatoviću? Spisak je vrlo kratak i na njemu su samo marginalne političke strukture i ličnosto bez težine u crnogorskoj politici.
Drugo, veliko je pitanje što sâmi Milatović može da ponudi eventualnim saveznicima i pratiocima. Njegovo političko neiskustvo i skromno i limitirano znanje je teško sakriti. Pozicija predsjednika države – koja, u Crnoj Gori, ako niste ličnost kalibra Mila Đukanovića i dugogodišnji šef najmoćnije stranke, kao što je to Đukanović bio gotovo trideset godina, znači uglavnom ceremonijalna i reprezentativna ovlaštenja, uz odredene logične i uobičajene nadležnosti za šefa države u oblasti odbrane i diplomatije – ne donosi veliki uticaj. Zbog toga je sada Milatović još više ograničen, tj. sveden na svoj kabinet. Njegovi učestali pokušaji da se upliće u izvršnu vlast su bili providni i osuđeni na neuspjeh i dok je bio potpredsjednik PES, ali je sada ostao sâm sa svojom funkcijom i sa ekipom uglavnom nekompetentnih savjetnika.
Treće, Milatovićevi istupanje iz PES je (ispravno) tumačeno i kao udar sa strane – prvenstveno iz Srbije, koja ne želi da vidi bilo kakvo značajnije napredovanje Crne Gore u kontekstu EU agende. “Novorođeni optimizam” evropskih partnera prema Crnoj Gori i njenoj šansi da u sagledivoj budućnosti i zaista bude članica EU, vrlo loše odjekuje u Beogradu, ali i u Moskvi. Poslovne muke Milatovićevog brata i njegovih biznis-partnera u Srbiji cijeloj priči dodaju još jednu, za slabašnog Milatovića vrlo neprijatnu dimenziju u cijeloj priči. Do koje će mjere Aleksandar Vučić željeti i moći da utiče na predstojeće ponašanje crnogorskog predsjednika biće jasno vrlo brzo. U toj jednačini postoji i faktor koji se zove Andrija Mandić, kojem, baš kao i njegovom šefu Vučiću, Milatović svakako više odgovara kao neuticajni predsjednik države, nego kao lider neke nove stranke, koja bi samo bila takmac Mandićevoj Novoj srpskoj demokratiji i koaliciji “Za budućnost Crne Gore”.
Na Spajićevoj strani, četvrto, problemi su sasvim druge prirode. Političke insuficijencije – i u poznavanju osnovnih političkih instituta i instrumenata, i u iskustvu – postale su svima vidljivi i znani fenomeni. Time je Spajić prepustio mnoge političke poluge Andriji Mandiću, odnosno Aleksandru Vučiću – sve do nekih (ne)diplomatskih koraka i ispada, kao što je bila nedavna “privatna” posjeta Milorada Dodika, na koju je Spajićevo Ministarstvo vanjskih poslova (ministar Ivanović) ostalo nijemo, tj. sa krajnje deplasiranim reakcijama – sa desetak dana zakašnjenja. Spajić tu prazninu pokušava da popuni ekonomskim, tj. “ekonomskim” mjerama, od kojih je vidljiva i jasna samo jedna – novo zaduženje zemlje u iznosu od, za crnogorske prilike, ogromnih 650 miliona eura, odnosno, prema sâmom Spajiću, 687 miliona eura – jer je i konačna visina tog novog drźavnog zajma nejasna. U diplomatskim kuloarima kruže informacije da iza ovakvih “hrabrih” poteza premijera stoje SAD, koje su spremne da vrlo benevolentno subvecionišu Spajićevu vladu i većim iznosima. Spajić se potrudio da bude stvoren takav utisak. To je, ujedno, i njegov najbeći politički uspjeh do sada.
Na kraju, peto, postalo je jasno – upravo povodom novog državnog zajma – da je velika vjerovatnoća da ekonomskog programa “Evropa sad 2.0” zapravo – nema. To je kamen o vratu Milojka Spajića, kojem je program “Evropa sad 1.0” donio Siniša Mali, tadašnji Vučićev bliski saradnik i ministar. Sada pisanog dokumenta sa programom broj 2 nema, niti postoje naznake da je on ikada i postojao kao cjelovita ekonomsko-finansijska projekcija. Kredibilnost Spahićeve politike će biti “stavljena na dnevni red” u vrlo brutalnoj formi, ako i kada crnogorski građani ne budu dobili redovne plate i penzije. Kupovina socijalnog mira uzimanjem drźavnih zajmova takođe ima svoj rok trajanja.
Za finale procesa iz ove kratke analize pobrinuće se nastupajući pregovori u vezi najavljene rekonstrukcije vlade. Spajiću će biti potrebno veliko umijeće da politički preživi taj proces. Čini se da će biti primoran na davanje dodatnih koncesija, što će samo slabiti njegovu ionako slabu poziciju.
Iz sukoba Milatović- Spajić najveću korist je, dakle, izvukao predsjednik Skupštine Andrija Mandić. U uslovima “ubrzanog približavanja Crne Gore članstvu u EU”, ideja “srpskog sveta” još uvijek zadržava velike šanse.
Odugovlačenje i odlaganje konkretnih pozitivnih pomaka u crnogorskoj politici u očekivanju Trampove pobjede u Americi se sve jasnije nazire kao centralni segment političke taktike osovine Mandić-Vučić i njihovog kremaljskog mentora.
Slabašni Predsjednik Države i Premijer bez Programa bi onda i zvanično postali puki posmatrači dešavanja o kojima ih niko ne bi pitao.
Članci objavljeni u rubrici “Mišljenja” odražavaju lično mišljenje autora i nisu nužno stavovi Centra
Miodrag Vlahović. Crnogorski političar i bivši diplomata. Prvi ministar inostranih poslova Crne Gore. Bivši ambasador Crne Gore u SAD, Kanadi, Islandu, Svetoj Stolici, Malteškom redu.
