Mali i Zi: Një udhëtim në drejtim të gabuar – Miodrag Vlahović

Tre momente të rëndësishme mund të ndihmojnë për të kuptuar më mirë plejadën politike në Mal të Zi, pas zgjedhjes së Andrija Mandiq, politikanit prorus nga partia “Demokracia e Re Serbe” për Kryetar të Parlamentit të Malit të Zi dhe krijimit të kabinetit të ri të kryeministrit Milojko Mickey Spajić, udhëheqësit të “Europe Now!”.

E para lidhet me lojërat e brendshme të pushtetit brenda spektrit të partive, të cilat janë të gjitha – në masë të ndryshme, ndonëse – të varura dhe/ose të lidhura me presidentin serb Vuçiq dhe shërbimet dhe mediat e tij dhe me Kishën e Serbisë, i cili mbetet faktor kryesor në një rrjet kompleks ndikimesh dhe mbështetjesh për strukturat politike “proserbe” në Mal të Zi.

Eshtë e panevojshme të thuhet se shumica e këtyre rreshtave shkojnë më tej në Lindje, në vetë Kremlinin, përmes inteligjencës dhe mediave të shumta ruse.

Krijimi i Qeverisë së 44-të të Malit të Zi u vonua dhe nën ndikimin e madh të Serbisë së Vuçiqit. Trazirat politike ishin më të dukshme brenda “Evropës Tani!”. Roli i Jakov Milatoviqit, presidentit të Malit të Zi (dhe, në të njëjtën kohë, zëvendëspresidentit të “Europe Now!”) ishte i lidhur qartë me përfshirjen e presidentit serb Vuçiq, i cili bëri një presion të paparë. Treguesi ishte i thjeshtë: “Serbët” – që do të thotë politikanët dhe partitë pro-serbe/ruse, të varura drejtpërdrejt nga mbështetja financiare, logjistike dhe propagandistike e Vuçiqit/Putinit – duhet të përfshihen në qeveri.

Dhe ata ishin.

Pra, qeveria malazeze, praktikisht e treta radhazi, nga viti 2020, nuk ka malazezë etnikë. Kësaj radhe u përjashtua edhe partia e pakicës boshnjake, së bashku me atë kroate, si dhe ajo e partive shqiptare. Ai është gjithashtu rezultat i sulmit të përgjithshëm ndaj Malit të Zi – nga media, kultura dhe arsimi, tek shërbimet e sigurisë dhe axhenda politike që vijnë nga Serbia/Rusia.

Momenti i dytë përfaqësohet përmes rolit të pasuksesshëm të bashkësisë euroatlantike në Mal të Zi. Si Uashingtoni ashtu edhe Brukseli kanë dështuar.

Kjo është veçanërisht e vërtetë për Uashingtonin, ku një politikë zbutëse dhjetëvjeçare ndaj Vuçiqit nuk ka prodhuar ndonjë rezultat të rëndësishëm, as në Serbi, as në vendet fqinje të Ballkanit Perëndimor.

Gabriel Escobar, zëvendës ndihmës sekretari në Departamentin e Shtetit dhe diplomati i tij më i rëndësishëm në rajon – ambasadori Christopher Hill në Beograd – kanë investuar shumë energji, së pari, në mbrojtjen e projektit të dështuar “Ballkani i Hapur” dhe, së dyti, duke u përpjekur për të promovuar, qetësuar dhe mbrojtur Vuçiqin në të gjitha situatat dhe ndërhyrjet dhe konfrontimet e tij – nga Bosnja dhe Hercegovina, përmes Kosovës, në Mal të Zi.

Kjo është edhe arsyeja pse zoti Escobar – që do të thotë politika e jashtme e SHBA-së në Ballkan, dhe veçanërisht në Mal të Zi – nuk ka arritur të bindë presidentin Milatović, “Europe Tani” dhe kryeministri Spajiç të mos përfshijë forcat e hapura pro-serbe/ruse në Qeverinë e Re. Lehtësia me të cilën Milatoviqi dhe përfundimisht Spajiqi kanë refuzuar të dëgjojnë këshillat e mira nga perëndimi është një shenjë simbolike e thellësisë dhe seriozitetit të krizës politike në Mal të Zi.

BE-ja i ka vëzhguar të gjitha këto procese nga “rreshti i dytë”, duke qenë dukshëm më pak i angazhuar. “Dobësia” e BE-së nuk fshihet nga shumica e diplomacive evropiane, këmbëngulja e të cilave për “Procesin e Berlinit” mbetet një element pozitiv, por padyshim jo vendimtar në të gjithë tablonë. Kjo u shfaq edhe gjatë samitit të fundit të Procesit të Berlinit për Tiranën, ku mezi u përmend situata dhe zhvillimet në Mal të Zi.

Komisioneri hungarez i BE-së Oliver Varhelyi mbetet një “përjashtim” që konfirmon joefikasitetin e qasjes evropiane ndaj BB/Malit të Zi. Ai ishte zyrtari i parë i BE-së që uroi kryeministrin Spajiq për zgjedhjen, me një optimizëm të ekzagjeruar. Pra, nuk është vetëm Beogradi dhe Moska që duartrokasin – ka edhe një jehonë nga Budapesti.

Momenti i fundit, i tretë, lidhet me aktivitetet dhe përpjekjet e opozitës parlamentare malazeze dhe shoqërisë civile për të ndikuar në rrjedhën e ngjarjeve.

Opozita, tashmë e zgjeruar me partinë boshnjake (së bashku me Partinë Demokratike të Socialistëve, dy parti socialdemokrate, dy shqiptare dhe Nisma Qytetare Kroate) ka një detyrë shumë komplekse.

Duket se ende nuk janë gati të ndikojnë ndjeshëm në zhvillimet politike, ekonomike dhe të sigurisë. Shansi i ri për ta vjen në lidhje me regjistrimin (shumë të diskutueshëm), i cili ishte planifikuar të fillonte më 1 nëntor, por do të vonohet – që periudha të përcaktohet në negociata të drejtpërdrejta mes qeverisë së qeverisë dhe opozitës parlamentare.

Ky është një shans i ri për forcat opozitare për të riformuluar politikën dhe qëndrimin e saj të përgjithshëm. Kjo u shpreh edhe në mitingun e opozitës para Kuvendit, ku dominonte domosdoshmëria e aksionit të vendosur të opozitës.

Situata në Malin e Zi vazhdon të përkeqësohet. Nëse, kur dhe si do të mund të ngadalësohej dhe ndalohej ai proces i erozionit dhe regresionit politik – varet kryesisht nga vetë qytetarët malazezë.

Gjithsesi, do të jetë një proces i gjatë.