- Lideri zemalja zapadnog Balkana osuđuju napad Hamasa na Izrael
Predsednik Srbije Aleksandar Vučić osudio je užasne napade na Izrael, rekavši da svjetu potrebno da su Izraelci i Palestinci zajedno zaustave nasilje. Jevrejski narod je kroz istoriju doživeo velike patnje i zato Izrael zaslužuje miran i siguran život, rekao je Vučić.
Crnogorski predsjednik Jakov Milatovič osudio je napad Hamasa na Izrael i izrazio saučešće porodicama žrtava. Prema njegovim riječima, Crna Gora je solidarna sa Izraelom.
Član Predsjedništva BiH Denis Bečirović saopštio je da sa dubokom zabrinutošću prati eskalaciju sukoba na Bliskom istoku i najoštrije osuđuje svaku vrstu nasilja, posebno kada stradaju nedužni civili. Bosna i Hercegovina ostaje posvećena borbi protiv terorizma, nasilnog ekstremizma i radikalizacije u svim njegovim oblicima.
Šefica Vijeća ministara BiH Borjana Krišto osudila je iznenadni napad palestinske grupe Hamas na Izrael u kojem je ubijeno mnogo ljudi.
Lideri zemalja turbulentnog regiona Zapadnog Balkana gotovo su jednoglasno osudili napad militanata Hamasa na Izrael. Svi oni shvaćaju opasnost od provokativnih akcija radikalnih grupa, koje pod krinkom borbe za nacionalna prava vrše zločine nad nedužnim civilnim stanovništvom.
Vrijedi napomenuti da je geopolitička turbulencija koja je nastala kao rezultat još jednog palestinsko-izraelskog sukoba nesumnjivo korisna za Moskvu. Rusiju i Palestinu povezuju bliski odnosi još od sovjetskih vremena. Zainteresovan za promicanje svog utjecaja među zemljama arapskog svijeta, SSSR je Izrael direktno prozivao “pomoćnikom zapadnog imperijalizma”, a aktivnosti Palestinaca “nacionalno-oslobodilačkim pokretom”. Za razliku od Hezbolaha, Hamas nije 100% pod utjecajem Irana. Hamas ima dugogodišnje i višestrane veze sa Ruskom Federacijom. Predstavnici grupe su primljeni na visokom nivou uključujući ministra vanjskih poslova Ruske Federacije u Moskvi. Posljednja takva posjeta dogodila se već nakon početka rusko-ukrajinskog rata u septembru 2022. Od 2015. do 2020. godine održano je 7 zvaničnih sastanaka između najvišeg rukovodstva Ministarstva vanjskih poslova Ruske Federacije i Hamasa. Osim toga, Rusija bukvalno puni pojas Gaze raznim vrstama oružja, snabdjevajući preko Sirije, Irana i Hezbolaha.
- Etnički Srbi se regrutuju u redove ruske vojske
Rusija regrutuje srpske plaćenike i smešta ih u studentski dom u predgrađu Moskve, planirajući da formira kompletno srpsku brigadu. Ruska služba BBC saopštila je da su srpski plaćenici bili u sastavu 106. padobranske divizije. Konkretno, srpski komandant Davor Savičić, koji se bori na istoku Ukrajine od 2014. godine; Aleksandar “Kirurg” Zaldostanov, vođa “Noćnih vukova”; i sin bivšeg predsjednika Jugoslavije, Marko Milošević, koji živi u Rusiji, bave se regrutacijom. Ruska služba Bi-Bi-Sija proučila je snimak jednog od sastanaka na kojem je učestvovao Davor Savičić, na kojem je izjavio da će do jeseni 2023. godine formirati punopravnu srpsku brigadu u sastavu 106. Tulske padobranske divizije RF, uključujući do hiljadu građana Srbije. Za ovaj projekat razvijen je čitav sistem u Moskovskoj oblasti: stranci koji dolaze u Rusiju bili su smešteni u privremenim studentskim smeštajnim zgradama pored stadiona u Krasnogorsku. Postoji čak i spisak imena Srba koji su regrutovani u rusku vojsku. Među njima je bio i srpski državljanin Vukašin Stevanović. On je negirao da je potpisao ugovor i sada služi u 106. padobranskoj diviziji. Vukašin Stevanović tvrdi da radi u Rusiji kao običan građevinski radnik. Ali na nekoliko fotografija na svojim društvenim mrežama pozira s oružjem u vojnoj uniformi.
Da srpski plaćenici učestvuju u ratu u Ukrajini, potvrdili su krajem avgusta o.g. Davor Savičić i srpski snajperista Dejan Berić u ruskoj propagandnoj emisiji Solovjov uživo. Savičić je rekao da se na početku rata njegov bataljon nalazio na području aerodroma Gostomel u blizini Kijeva, nakon čega su prebačeni u Harkovsku oblast, a zatim u selo Bogorodične, okrug Kramatorsk, Donjecka oblast.
Treba napomenuti da je plaćenička služba u Srbiji krivično djelo, pa Srbi regrutovani u rusku vojsku mogu dobiti i do 10 godina zatvora u domovini. Međutim, u odnosu na one koji su se borili protiv ukrajinske vojske u Donbasu od strane ruskih snaga od 2014. godine, odnosno pre velike vojne invazije ruske vojske na Ukrajinu, srpski pravosudni organi su primjenili najlakše oblike kriminalnog progona. Očigledno je da su upravo ovi plaćenici svojevremeno predali pravoslavnu ikonu ukradenu iz jednog od Luganskih muzeja predsjedniku Republike Srpske Miloradu Dodiku. Još kao član Predsjedništva Bosne i Hercegovine on je poklonio ju ministru vanjskih poslova Ruske Federacije S. Lavrovu, ali je njenu fotografiju neoprezno objavio na društvenim mrežama na kojoj je vidljiv pečat ukrajinskog muzeja. M. Dodik se pravdao da su mu ovu ikonu poklonili ljudi koji nikada nisu bili na Donbasu, što, međutim, ne otklanja sumnju da su je ukrali srpski plaćenici iz muzejske zbirke ukrajinskog grada koji je bio pod privremenom ruskom okupacijom. Tada je S. Lavrov bio primoran da ukradenu ikonu vrati M. Dodiku.
- Nakon evropskih sankcija ruskoj nafti, Republika Srpska je prinuđena da promijeni vlasnika svoje rafinerije u Brodu
Rafinerija nafte u Bosanskom Brodu (Republika Srpska, Bosna i Hercegovina), koja trenutno pripada Rusiji, trebala bi biti prebačena u vlasništvo Azerbejdžana. Završetak ovog aranžmana trebalo bi da bude u Moskvi, gdje M. Dodik, prema vlastitoj izjavi, krajem oktobra ove godine odlazi na sastanak sa V. Putinom i rukovodstvom Ruske Federacije. Ovakav razvoj događaja mogao bi se predvidjeti iz izjave Milorada Dodika tokom posjete Budimpešti 20. avgusta 2023. godine, gdje se sastao sa predsjednikom Azerbejdžana Ilhamom Alijevim. Tada je Dodik rekao da je “Azerbejdžan zainteresovan za ulaganje u projekte iz oblasti energetike u Republici Srpskoj”. Prije toga, Dodik je istim povodom posjetio Azerbejdžan u maju ove godine, gdje se sastao sa tamošnjim premijerom Alijem Asadovim.
Ruska nafta, zbog sankcija EU toj zemlji, koja je uzrok vojne agresije na Ukrajinu, više ne može da se isporučuje na naftni terminal i pogon za preradu u Brodu u Republici Srpskoj, BiH, već bi legalno mogla ići preko Azerbejdžana. Drugi važan razlog za takvu “ekonomsku akciju” je prodaja proizvodnje bitumena u rafineriji Brod. Zalihe ovog proizvoda koje su bile u rafineriji su rasprodate, potražnja za njim je velika, posebno iz Albanije. Isti “paket” uključuje i prodaju mreže benzinskih pumpi “Nestro petrol”, koja se nalazi na teritoriji Republike Srpske, koja takođe pripada Rusiji, ali bi je trebalo da apsorbuje ne Azerbejdžan, već mađarski energetski gigant “MOL”. Istovremeno, Dodik je u Budimpešti vodio pregovore sa mađarskim premijerom V. Orbanom, koji je pristao da preuzme sve investicione projekte koje je Njemačka odbila na teritoriji RS u znak osude separatističkog i političkog djelovanja M. Dodika.
Tako proruski političari iz RS-a, uz dozvolu Moskve, preorijentišu vlasništvo nad svojom glavnom rafinerijom kao najvećim entitetskim preduzećem. Pojava Azerbejdžana je donekle razumljiva, budući da je Baku sa Sarajevom dogovorio mogućnost isporuke azerbejdžanskog gasa Jadransko-jonskim gasovodom koji se gradi od Albanije do Italije duž obale dva mora, uključujući i teritoriju Bosne i Hercegovine. Ovo je opskrba plinom, koja često ide ruku pod ruku s naftnim poslovima. Mađarska je, s druge strane, odlučila da sa svojim investicijama ode u Republiku Srpsku, spasivši je od bankrota. Dodik je zauzvrat obećao ne samo prodaju mreže benzinskih pumpi MOL-u, već i uvođenje izučavanja mađarskog jezika u sve škole i visokoškolske ustanove RS. Nije iznenađujuće da proruski Orban pomaže proruskom Dodiku, jer se sve to radi uz politički i finansijski blagoslov Kremlja.
- Samit ministara inostranih poslova Zapadnog Balkana u Tirani u okviru Berlinskog procesa
U glavnom gradu Albanije, Tirani, u okviru Berlinskog procesa održan je sastanak ministara inostranih poslova zemalja Zapadnog Balkana. Tokom sastanka razmatrana je aktuelna geopolitička situacija, bezbjednost regiona, značaj i izazovi regionalne saradnje, evropska perspektiva Zapadnog Balkana, dostignuća u okviru Berlinskog procesa, alati za ubrzani proces ekonomskog razvoja u regionu u kontekstu novog plana rasta koji je Evropska komisija predstavila u maju i aktivnosti na implementaciji Zajedničkog regionalnog tržišta.
Sastanci poput onog u Tirani jačaju kolektivnu odlučnost zemalja zapadnog Balkana da ostvare punopravno članstvo u EU. Kada je riječ o politici širenja Evropske unije prema Zapadnom Balkanu u posljednje dvije godine, ona se odvijala u pozadini dubokih geopolitičkih promjena ne samo u Evropi, već i na svjetskoj sceni. Zemlje zapadnog Balkana zajednički nastoje održati stabilnost, demokratske vrijednosti i suverenitet u regionu i osigurati sigurnu i prosperitetnu budućnost za sve. Težnja građana zemalja Zapadnog Balkana je postizanje boljeg kvaliteta života i političkog ambijenta koji osigurava budućnost bez straha od sutra. Zemlje regiona takođe nastoje da implementiraju Zajedničko regionalno tržište, posebno u kontekstu predložene ubrzane integracije EU u jedinstveno tržište. Zajedničko regionalno tržište koje dobro funkcioniše unapređuje ekonomsku saradnju između zemalja Zapadnog Balkana i usklađuje privredu sa standardima i praksom EU.
Treba shvatiti da je Berlinski proces odigrao ključnu ulogu u promovisanju dijaloga, unapređenju infrastrukture, jačanju ekonomske saradnje i rješavanju regionalnih problema u zemljama Zapadnog Balkana. To pokazuje opredijeljenost EU da podrži Zapadni Balkan na putu zemalja regiona ka članstvu u Evropskoj uniji. Berlinski proces je regionalna inicijativa pokrenuta 2014. godine sa ciljem ubrzanja evropskih integracija zemalja Zapadnog Balkana, ekonomskog i infrastrukturnog razvoja i unapređenja regionalne saradnje.
Međutim, nije prošlo bez incidenta. Ministar spoljnih poslova Srbije Ivica Dačić nakon završetka samita nije učestvovao na zajedničkoj foto sesiji ministara spoljnih poslova Zapadnog Balkana i Evropske unije. Srpski ministar je napomenuo da nije došao na zajedničko fotografisanje jer je, između ostalog, iza leđa ministara bila zastava Kosova. Dakle, Beograd, iz očiglednih razloga, ne priznaje državnost Kosova i ignoriše njegovo postojanje, iako ako želi u EU, mora to učiniti u nekom obliku.
- Miroslav Lajčak se zalaže za ukidanje sankcija EU Kosovu
Specijalni predstavnik Evropske unije za dijalog Kosova i Srbije Miroslav Lajčak najavio je moguće ukidanje sankcija EU Kosovu zbog nedavnih događaja na sjeveru zemlje. On je ponovio evropski stav da se normalizacija mora postići dijalogom i da je to jedino moguće rješenje. Prema njegovom mišljenju, provokacija 24. septembra tekuće godine na sjeveru Kosova nije bila slučajna. To je bila strašna stvar koja se dogodila i to treba dobro istražiti. Činjenica je da su se mnoge stvari promjenile i da će uticati na nastavak dijaloga na mnogo načina, ali postoji jedna stvar koja se nije promjenila i neće se promjeniti, a to je da je za normalizaciju odnosa između Kosova i Srbije potreban dogovor, što znači kompromis koji možemo postići samo dijalogom, smatra M. Lajčak. On smatra da ko god kaže da je dijalog mrtav, govori da je evropska budućnost mrtva, jer je put Kosova i Srbije u Evropu samo kroz normalizaciju. U sadašnjim okolnostima nije baš dobro što je Kosovo pod negativnim mjerama EU i da to pitanje treba rješiti, sugerisao je M. Lajčak.
Podsjetimo, Evropska unija je uvela sankcije Kosovu još u junu ove godine, pozivajući se na činjenicu da Kosovo “nije uzelo u obzir zahtjev Brisela da preduzme hitne mjere za smanjenje tenzija na sjeveru tokom maja”.
Međutim, sada specijalni izaslanik EU za dijalog Beograda i Prištine Miroslav Lajčak smatra da je potrebno normalizovati odnose Beograda i Prištine, dok je još jednom odbacio izjave kosovskog premijera Aljbina Kurtija da je stao je na stranu Srbije. Predsjednici zemalja članica Savjeta bezbednosti UN, sa kojima je M. Lajčak razgovarao u Njujorku, veoma su zabrinuti za odnose Srbije i Kosova, rekao je specijalni izaslanik EU na regionalnom forumu u Budvi (Crna Gora). Nije uzalud napomenuo da nema normalne budućnosti za dvije strane bez normalizacije odnosa, do koje treba doći isključivo dijalogom. Kosovo i Srbija imaju veliki uticaj na situaciju svih zemalja Zapadnog Balkana i to je već realnost.
- Zamjenik generalnog sekretara NATO-a o situaciji na Zapadnom Balkanu
Zamjenik generalnog sekretara NATO-a Mircea Joane rekao je da je ova godina bila teška za region zapadnog Balkana, posebno na Kosovu, gdje su u maju ranjena 93 vojnika KFOR-a, a nasilje je nedavno poraslo. Zatim, 24. septembra, došlo je do napada na patrolu kosovske policije, usljed čega je jedan policajac poginuo, a dvojica su ranjena. Naknadni sukob u manastiru Banjska doveo je do smrti nekoliko napadača. Zato ovo nasilje mora da prestane, rekao je M. Joane tokom govora na konferenciji “Being Safe” u Budvi.
On je podsetio da je NATO rasporedio stotine dodatnih vojnika na Kosovu kao odgovor na povećane tenzije. Samo prošle nedelje, Ujedinjeno Kraljevstvo je rasporedilo još 600 vojnika, a Alijansa je spremna da izvrši dalje promjene u poziciji KFOR-a ako bude potrebno. KFOR nastavlja pomno da prati situaciju i svi su spremni da odgovore, a neutralnost i nepristrasnost su ključni za uspjeh misije KFOR-a.
M. Joane je podsetio da je komandant NATO snaga na Kosovu u stalnom kontaktu sa svim svojim glavnim sagovornicima, uključujući kosovske bezbjednosne strukture i vođe srpskih snaga. Istovremeno, KFOR će preduzeti sve neophodne mjere za ispunjenje misije u skladu sa Rezolucijom 1244 Savjeta bezbjednosti UN, odnosno očuvanje bezbjednog okruženja i slobode kretanja za sve građane Kosova.
Stoga NATO snažno podržava dijalog Beograda i Prištine uz posredovanje EU. Kontroverzna pitanja, prema zvaničnom Briselu, mogu se riješiti samo političkim dogovorom. Zahtijeva iskrenost, strpljenje, upornost i kompromis. Stoga je vrijeme za deeskalaciju. Govoreći o situaciji u BiH, M. Joane smatra da “separatistička retorika i akcije izazivaju ozbiljnu zabrinutost. NATO će odlučno podržati suverenitet i teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine i napore zemlje ka euroatlantskim reformama. Isto tako, zvanični Brisel podržava Evropske i evroatlantske integracije svih zemalja Zapadnog Balkana, kao i operaciju pod vodstvom EU u okviru sporazuma “Berlin plus” i obnavljanje mandata EUFOR-a.
Zvanični Brisel vjeruje da je politika otvorenih vrata NATO-a dobro poslužila mnogim zemljama zapadnog Balkana. Od kada su Crna Gora i Sjeverna Makedonija postale članice NATO-a, većina zemalja u regionu su sada saveznici Alijanse, čime je cijeli region mnogo sigurniji.
