Vučić je 26. marta upozorio Srbe da se njihova zemlja, kao i Republika Srpska, suočavaju sa izazovnim vremenima.
„Za Srbiju su pred nama teški dani“, napisao je on na društvenim mrežama. „U ovom trenutku nije lako reći što smo saznali u proteklih 48 sati… Vitalni nacionalni interesi i Srbije i Republike Srpske su direktno ugroženi. U narednim danima obavijestiću narod Srbije o svim izazovima s kojima se suočavamo. Biće teško, najteže do sada. Borićemo se, Srbija će pobijediti.“
Napetost je rasla sve do petka dok su političari i stručnjaci iznosili svoje verzije o mogućim prijetnjama na koje se pozivao predśednik Srbije.
U petak, 29. marta kasno uveče, Vučić je održao govor u kome je objasnio na što je mislio kad je upozorio da se nad Srbijom nadvijaju teška vremena.
Kosovo na putu ka Vijeću Evrope
Prvim izazovom nazvao je proces prijema Kosova u Vijeće Evrope (VE .
Komitet za politička pitanja i demokratiju Vijeća Evrope odobrio je zaključak izvjestioca za pitanje Kosova Dore Bakojanis, koja je preporučila da se odobri prijem Kosova u Vijeće Evrope. Pretpostavlja se da će konačna odluka o tom pitanju biti donešena u maju.
Predviđa se da je rukovodstvo Srbije ogorčeno samom činjenicom da Vijeće Evrope u svoje redove zapravo dodaje djelimično priznatu državu, „teritoriju“. Ali činjenica da se Vijeće Evrope nije obaziralo na brojne pritužbe srpske strane na kršenje prava Srba na Kosovu izazvalo je još više negodovanja u Vučićevom govoru. Srpski predśednik je obrazložio zašto Priština ne zaslužuje da se pridruži Vijeću Evrope, ilustrujući svoju priču primjerima diskriminacije i represije nad Srbima na Kosovu.
Još jedna greška VE, smatraju srpske vlasti, bila je to što prilikom razmatranja kosovske aplikacije nije uzeto u obzir neispunjavanje obaveza Prištine prema prethodno dogovorenim (posredstvom EU) sporazumima. Riječ je, prije svega, o neuspjehu kosovskih vlasti da stvore Zajednicu srpskih opština (ZSO). Iako su se ranije i EU i SAD izjašnjavale o potrebi implementacije ovog sporazuma, u kontekstu pristupanja Vijeću Evrope, ZSO se nije pominjala. Jedini uslov koji je Priština morala da ispuni prije nego što je pristupna procedura bila vraćanje zemljišta Velikom Manastiru Dečani (Srpska pravoslavna crkva) i taj uslov je bio ispunjen.
Promjena stava Grčke po pitanju Kosova je još jedna stvar koja je ogorčila srpskog predśednika, ali i srpsku političku zajednicu. Vučić je u svom obraćanju oštro kritikovao stav izvjestioca za Kosovo Dore Bakojanis, predstavnice Grčke u Komitetu VE, koja je ponudila da podrži aplikaciju Kosova bez ikakvih dodatnih uslova.
Beograd tradicionalno računa na podršku Atine u unapređenju svoje vizije kosovskog pitanja jer Grčka nije priznala nezavisnost Kosova i zbog dugogodišnjih srpsko-grčkih veza u istorijskoj, kulturnoj i vjerskoj dimenziji. Shodno tome, srpske vlasti smatraju da je pozicija grčkog delegata u Savjetu Evrope prećerano emocionalna.
U nedavnim govorima, predśednik Srbije je odlučio da prestane da istražuje moguće korake Srbije kao odgovor na potencijalno pristupanje Kosova Vijeću Evrope, napominjući da će reakcija biti „snažna i odgovorna“. „Nastavićemo da razgovaramo o tome, spreman sam da saslušam mišljenje Skupštine (parlamenta) i vlade. Spremićemo se i čekati“, rekao je Vučić.
Jasno je da pristupanje Kosova Vijeću Evrope izaziva ogorčenje u Srbiji, uključujući i što to zapravo označava novu fazu priznavanja nezavisnosti Kosova. Zato je za rukovodstvo Srbije ključno da do toga ne dođe, ali ako do toga dođe – da učini sve da taj korak ne dovede do „domino“ efekta. Stoga se Vučićeva izjava o „snažnoj reakciji“ ne treba shvatiti kao prazne riječi.
Međutim, primjetno je da u svojim posljednjim obraćanjima predśednik Srbije nikad nije pedalirao temu o mogućem istupanju Srbije iz Savjeta Evrope, vjerovatno zbog nepovjerenja u širu podršku javnosti ovom koraku. Ali što je bliži datum konačne odluke o prijemu Kosova u VE, to pitanje može postati relevantnije. Uz podršku propagande koju sponzoriše vlada, i dalje je moguće dobiti podršku javnosti za takav potez.
Ne mogu se isključiti ni drugi demarševi, koje Beograd još nije najavio.
Rezolucija o genocidu i njegova implikacija
Još jedan izazov s kojim se Srbi trenutno suočavaju, prema riječima predśednika Srbije, jeste očekivano usvajanje u aprilu na Generalnoj skupštini UN-a (UNGA) rezolucije kojom se masovno ubijanje Bošnjaka u Srebrenici 1995. godine priznaje kao genocid.
Kao što je poznato, 2015. godine slična odluka nije naišla na podršku u Vijeću sigurnosti UN-a zbog veta koji je uvela Rusija. Sada je razmatranje pokrenula Njemačka (i formalno, Ruanda), međutim, Vučić optužuje Zapad, koji će podržati muslimanske zemlje, da je iznio tu ideju. „Zapadne zemlje žele da nas dovedu u tešku poziciju“, rekao je on. „Protiv nas će stajati kolektivni Zapad, plus značajan broj muslimanskih zemalja“.
Rezolucija Generalne skupštine UN neće biti obavezujuća, ali predśednik Srbije ne isključuje da će nakon priznanja događaja u Srebrenici genocidom biti dovedeno u pitanje pravo Republike Srpske da postoji kao entitet koji je formiran na osnovu genocida. Osim toga, prema njegovom mišljenju, „samo na osnovu jedne nepravosnažne presude, Republika Srpska će biti obavezna da plati i ratnu odštetu“.
Međutim, postavlja se pitanje odakle uopšte takve prijeteće prognoze.
Prvo, eventualno usvajanje Rezolucije na Generalnoj skupštini UN nema nikakve pravne implikacije (to priznaje i predśednik Srbije).
Drugo, genocid u Srebrenici VEĆ je međunarodno priznat. Međunarodni sud pravde UN-a u Hagu je još 2007. godine proglasio genocidom ubistvo 8.000 bosanskih Muslimana u gradu Srebrenici 1995. godine. Nije jasno zašto bi se stvari odjednom promijenile nakon usvajanja neobavezujućeg dokumenta Generalne skupštine UN-a.
Značajno je da, pored Vučića, još dva najpoznatija proruska političara u regionu – Milorad Dodik i Aleksandar Vulin – kao i ruski propagandni mediji dolivaju još ulja na vatru oko potencijalne rezolucije GS UN.
Ko god da je autor ovih alarmantnih scenarija i na kakvim god dokazima bili zasnovani, u ovom trenutku je najvažnije da srpsko rukovodstvo vjeruje u njih i da će djelovati na osnovu ovih prognoza.
Odgovor Beograda
Ali što će tačno srpske vlasti preduzeti u teškim danima koji su pred nama?
Kako je već pomenuto, Vučić u svom obraćanju nije pomenuo nikakve konkretne korake koji bi bili preduzeti u vezi s ulaskom Kosova u VE , a nije se osvrnuo ni na potencijalni odgovor Srbije na usvajanje rezolucije o Srebrenici i vjerovatne dalje akcije u odnosu na Republiku Srpsku.
Međutim, generalno, Vučić jeste razjasnio neke svoje kratkoročne planove.
Srbija će u spoljnopolitičkoj areni pokušati da ubijedi svoje zapadne partnere, ali će istovremeno tražiti podršku van „kolektivnog Zapada“.
Vučić je tokom govora 29. marta najavio pośetu Francuskoj na poziv Emanuela Makrona. „Dobio sam zvaničan poziv francuskog predśednika Makrona, ova pośeta će biti od velikog značaja za Srbiju, zamoliću ga da vodi računa o međunarodno-pravnim normama, posebno o obavezi stvaranja Zajednice srpskih opština”, rekao je on.
Istovremeno, tokom predśedničkog obraćanja, u prisustvu zvaničnika Vlade Srbije, saopšteno je da je Vučić dobio poziv za učešće na samitu BRIKS-a (Brazil, Rusija, Indija, Kina, Južna Afrika, Egipat, Etiopija, Iran i Ujedinjeni Arapski Emirati), kao specijalni gost. Jasno je da su vrijeme i mjesto objave bili sve samo ne slučajni – poslužilo je kao upozorenje Zapadu da će Srbija pokušati da nađe prijatelje van Evrope ako joj evropski partneri okrenu leđa (prihvatanjem Kosova u VE ili pominjanjem genocida u Srebrenici…)
„Opet nas čeka bitka“ (“Opet smo pred bitkama”)
Promijeniće se i unutrašnja politička igra Srbije.
Vučićeve izjave pokazuju da srpski lider pokušava da okupi građane (oko sebe) pred prijetnjama koje navodi. To može značiti da će u zemlji biti više autoritarnosti i manje demokratije.
Još jedan znak promjene je tekuća militarizacija Srbije. Vučić je u posljednje vrijeme bio redovan i čest gost na vojnim vježbama, izložbama naoružanja, odbrambenim fabrikama, istraživačkim institutima, održavao sastanke s vojskom, neprestano naglašavajući potrebu jačanja odbrambenih sposobnosti Srbije. Ovaj kurs će biti finalizovan nakon formiranja nove vlade – poručio je predśednik Srbije dosadašnjem prvom potpredśedniku Vlade i ministru odbrane Milošu Vučeviću, kandidatu za premijera. Vučević će zamijeniti Anu Brnabić, koja je ranije bila postavljena da pokaže liberalizam Srbije i usmjerenost zemlje na ekonomski razvoj. Imenovanje bi vjerovatno trebalo da pokaže da je Beograd promijenio prioritete ka zaštiti nacionalnih interesa, prije svega jačanjem nacionalne odbrane, razvojem vojne industrije i jačanjem vojske…
„Borićemo se, Srbija će pobijediti“, ove riječi s Vučićeve objave na Fejsbuku od 26. marta mogu se smatrati kratkim akcionim planom srpskih vlasti, posebno nove vlade.
Samo će vreme pokazati na što je tačno srpski lider mislio kad je primijenio riječi „boriti se“ i „pobijediti“ i jesu li te njegove izjave preteča teških vremena za cio region…
