- Samiti i BE-së për anëtarësimin e Ballkanit Perëndimor në BE
Krerët e shteteve dhe qeverive të Bashkimit Evropian kanë vendosur të nisin negociatat e anëtarësimit me Ukrainën dhe Moldavinë, si dhe me Bosnje-Hercegovinën, pasi të plotësohen kriteret e anëtarësimit nga kjo e fundit. Gjeorgjia gjithashtu merr statusin e një kandidati për anëtarësim të plotë në BE. Vendimi u konfirmua nga presidenti i Këshillit Evropian, Charles Michel. Këshilli Evropian propozoi që Komisioni Evropian të raportojë deri në mars të vitit të ardhshëm mbi masën në të cilën Bosnja dhe Hercegovina përmbush kriteret përkatëse. Dokumenti përfundimtar konfirmon angazhimin e qartë për perspektivat e anëtarësimit të Ballkanit Perëndimor në BE. Udhëheqësit evropianë kanë bërë thirrje për përshpejtimin e procesit të anëtarësimit. Ata theksuan gjithashtu se zgjerimi është një forcë shtytëse për përmirësimin e kushteve ekonomike dhe sociale të jetës për qytetarët evropianë, duke reduktuar dallimet midis vendeve dhe se duhet të ushqejë vlerat mbi të cilat bazohet Bashkimi. Vendet kandidate inkurajohen të shtojnë përpjekjet e tyre për reforma, veçanërisht në fushën e sundimit të ligjit, në përputhje me natyrën e bazuar në merita të procesit të pranimit dhe me mbështetjen e BE-së.
Në prag të samitit, Këshilli Evropian publikoi konkluzionet e tij mbi zgjerimin – një dokument që vlerëson situatën në Ballkanin Perëndimor, Ukrainë, Moldavi, Gjeorgji dhe Turqi. Më pas u mbajt samiti BE-Ballkani Perëndimor, si rezultat i të cilit u publikua Deklarata. Ky është dokumenti i shkruar në një zhargon tradicionale të Brukselit, plot me konstruksione teknike, i cili parashtron kundërshtimet kryesore ndaj vendeve në fjalë, veçanërisht Serbisë dhe Kosovës. Konkluzionet thonë se zgjerimi është një investim gjeostrategjik në paqe, siguri, stabilitet dhe prosperitet. Kriteret politike të Kopenhagës mbeten të padiskutueshme dhe Këshilli konfirmon nevojën për kushtëzimin e drejtë dhe të rreptë, parimin e meritave të veta. Prandaj, nuk do të ketë hyrje të përshpejtuar për askënd, madje as për Ukrainën.
Duhet theksuar se Ballkani Perëndimor, siç pritej, nuk pati sukses këtu. Prandaj, Këshilli paralajmëroi se nevojiten përpjekje të vendosura për të promovuar pajtimin dhe stabilitetin rajonal, duke përfshirë zgjidhjen e mosmarrëveshjeve dypalëshe midis partnerëve dhe problemeve të rrënjosura në trashëgiminë e së kaluarës, në përputhje me të drejtën ndërkombëtare dhe parimet e vendosura.
Mali i Zi ka bërë mirë, sfida kryesore është lufta kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, si në Maqedoninë e Veriut. Shqipëria kritikohet për mungesën e dialogut të brendshëm politik dhe ndër të tjera kërkon forcimin e mbrojtjes së të drejtave themelore. Turqisë i kërkohet të trajtojë problemin e Qipros. Duke kujtuar detyrimet ndërkombëtare të Turqisë në këtë drejtim, Këshilli përsëriti shqetësimin e tij të madh për rënien e vazhdueshme dhe thellësisht shqetësuese në fushat e demokracisë, shtetit të së drejtës dhe të drejtave themelore. Problemi i vërtetë janë tre vendet e mbetura të Ballkanit Perëndimor. Bosnja dhe Hercegovina nuk i ka parë ende të hapura bisedimet dhe u theksua ndikimi negativ në situatën e Republika Srpska. Gjithashtu kërkohet që vendi të zbatojë aktgjykimin e gjykatës në rastin Sejdiq-Finci, në mënyrë që përfaqësuesit e pakicave kombëtare, dhe jo vetëm ato të përcaktuara me kushtetutë, të mund të kandidojnë për të gjitha pozitat publike.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, vazhdimisht flet për vendin e tij si shembull të demokracisë në Ballkanin Perëndimor, por konkluzionet i referohen progresit të kufizuar në sundimin e ligjit, luftën kundër krimit të organizuar dhe luftën kundër korrupsionit. Këshilli vëren se Kosova duhet ta zbatojë pa vonesë vendimin e Gjykatës Kushtetuese lidhur me manastirin e Deçanës. Vendimi për të konfirmuar pronësinë e manastirit ortodoks mbi 24 hektarë tokë ishte marrë në vitin 2016. Vlerësimi i Këshillit ishte i ashpër edhe kur bëhet fjalë për veriun e Kosovës, ku jetojnë shumica e serbëve. U tha se hapat e njëanshëm të Kosovës dhe Serbisë kanë rritur tensionet dhe u ritheksua se duhet të formohet Asociacioni i Komunave Serbe. Mesazhi për Serbinë është i qartë: progresi në fushën e sundimit të ligjit dhe normalizimi i marrëdhënieve me Kosovën përcakton ritmin e përgjithshëm të negociatave të anëtarësimit. Në përgjithësi, gjendja vlerësohet si e dobët; ekziston nevoja për të luftuar krimin e organizuar, korrupsionin, mbrojtjen e pamjaftueshme të minoriteteve dhe promovimin e lirisë së medias dhe shtetit të së drejtës. Brukseli kërkon që qeveria në Beograd të flasë objektivisht dhe pa mëdyshje për BE-në. Lidhur me Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë, Këshilli përsëriti pritshmërinë e tij të vendosur që Serbia do t’i bashkohej bllokut dhe se Beogradi do të mbante një qëndrim më të ashpër ndaj Rusisë.
Dokumenti përfundimtar i Samitit thekson se nevojitet progres i shpejtë dhe i qëndrueshëm drejt respektimit të plotë të masave kufizuese, pra vendosjes së sanksioneve. Sa i përket tensioneve në veri të Kosovës, Këshilli është i shqetësuar për faktin se Serbia nuk ka ndërmarrë hapa për të ndjekur penalisht organizatorët e sulmeve në maj të këtij viti ndaj pjesëtarëve të KFOR-it dhe në shtator – ndaj forcës policore të Kosovës. Konkluzionet vërtetojnë se Beogradi ruan ndikim masiv mbi serbët në veri të Kosovës, kështu që Këshilli rikujton se, në përputhje me konkluzionet e tij të 26 dhe 27 tetorit 2023, dështimi i palëve për të ulur tensionet do të sjellë pasoja.
Kryeministrja serbe Ana Brnabiq shprehu rezerva për deklaratën e samitit BE-Ballkani Perëndimor, duke deklaruar se Kosova mbetet pjesë integrale e Serbisë. Brukseli e sheh këtë reagim në dritën e zgjedhjeve që po zhvillohen në Serbi, si dhe në krijimin e hapësirës për manovrim, sepse presidenti Aleksandar Vuçiq nuk mori pjesë në takim dhe më vonë mund të tërhiqet nga kjo deklaratë. Megjithatë, duket shumë e dyshimtë se ai do të ndryshojë retorikën e tij pas zgjedhjeve ku Vuçiq po fiton. Kjo, ndoshta, pasqyron iluzionet e Brukselit pasi në Serbi, vetëm 20% e popullsisë mbështet integrimin evropian.
- Presidenti i Kosovës: “Serbia po përgatit sulme të reja ndaj vendit tim!”
“Për fat të keq, Serbia ende sundohet nga ata që duan ta kthejnë rajonin tonë në vitet 1990. Ne nuk duhet të lejojmë që një logjikë e tillë të fitojë dhe për këtë arsye po punojmë me partnerët tanë në BE për të forcuar sigurinë në Kosovë dhe veçanërisht në aspektin e sigurisë rreth kufirit me Serbinë”, tha presidentja e Kosovës Vjosa Osmani në Bruksel në prag të samitit BE-Ballkani Perëndimor. U tregua se Prishtina kishte informacione për planet e Serbisë për sulme të reja ndaj Kosovës. Osmani tha se do t’i informojë liderët evropianë për detajet që Prishtina ka mbledhur me partnerët e saj për plane të tilla nga ana e Beogradit. Ajo theksoi se është e nevojshme të merren masa parandaluese për të parandaluar destabilizimin e rajonit nga sulmet e mundshme nga Serbia.
Presidenti i Kosovës vuri në dukje se koha e samitit është sfiduese për Evropën dhe botën në përgjithësi për shkak të konflikteve të vazhdueshme globale. Megjithatë, shtoi ajo, samiti dëshmon rëndësinë e paqes në Ballkanin Perëndimor.
Më vonë, në fjalimin e saj në Kuvendin e Kosovës, Vjosa Osmani ia kushtoi pjesën më të madhe të fjalimit të saj sulmit të ndodhur në fund të shtatorit në Banjskë, si dhe kërcënimit të pretenduar që Serbia paraqet në veri të Kosovës dhe më gjerë. Sipas saj, sulmi i 24 shtatorit është një tregues i qartë se Serbia nuk është e interesuar për paqe të qëndrueshme, fqinjësi të mirë, apo përfundimin e procesit të dialogut me Kosovën. “Për fat të keq, politika e sotme e Vuçiqit është politika e djeshme e Millosheviqit”, konsideron Osmani. Sipas presidentit të Kosovës, Banjska është “vetëm një paralajmërim” dhe se “Serbia nuk do të heqë dorë nga planet e saj të errëta”. “Aksionet hegjemoniste nuk kanë të ndalur, në fakt Serbia me këto veprime po sulmon gjithë Evropën sepse funksionon në interes të faktorëve provokues, si dhe faktorëve që synojnë të torpedojnë si BE-në ashtu edhe NATO-n përmes destabilizimit në Ballkan. “tha ajo.
Ajo përmendi edhe shqiptarët në territorin e Serbisë, veçanërisht në komunën e Preshevës, Bujanocit dhe Medvejës. Ajo u kërkoi atyre të qëndrojnë “të palëkundur me Serbinë” dhe të palëkundur përballë “sfidave të mëdha të sigurisë”.
Kështu, Vjosa Osmani përsëri bëri thirrje për vendosjen e masave kufizuese nga Serbia për shkak të ngjarjeve në Banjskë, si dhe sulmeve ndaj ushtarëve dhe gazetarëve të KFOR-it në maj të këtij viti, pasi mungesa e tyre, sipas saj, vetëm sa inkurajon dhunën e mëtejshme. Në të njëjtën kohë, Osmani falënderoi policinë e Kosovës dhe agjencitë e sigurisë, duke thënë se ngjarjet e 24 shtatorit i motivuan të rinjtë kosovarë që t’i bashkohen forcave policore.
Lideri i Kosovës ka dhënë edhe një vlerësim për draft-kartën e Asociacionit të Komunave Serbe, e cila i është dorëzuar Prishtinës më 21 tetor nga përfaqësues evropianë dhe amerikanë. Osmani beson se Kosova patjetër do të krijojë një Asociacion të tillë, por vetëm nëse draft-statuti përputhet me dispozitat e kushtetutës së vendit, të cilat do të verifikohen nga Gjykata Kushtetuese e Kosovës. Në këtë mënyrë, Prishtina po kërkon një mënyrë ligjore për të kundërshtuar propozimin e Brukselit dhe Uashingtonit në rast se Beogradi bllokon procesin e njohjes de facto të Kosovës, gjë që është kërkesë edhe e BE-së dhe e SHBA-së.
- Gjykata e Bosnjës dhe Hercegovinës kundërshton apelin e Dodik për të zhvendosur seancat nga Sarajeva në Banja Luka
Gjykata e Bosnje dhe Hercegovinës hodhi poshtë ankesën e paraqitur nga ekipi mbrojtës i Presidentit të Republikës Srpska Milorad Dodik, i cili kërkoi që çështja të dërgohej nga Sarajeva në Banja Luka, konfirmoi avokati i tij Goran Bubiq, duke shtuar se një seancë e re është caktuar për 20 dhjetor.
Ekipi mbrojtës kërkoi shtyrjen e gjykimit, ndër të tjera, “për shkak të dyshimeve për objektivitetin dhe paanshmërinë e Gjykatës së Bosnjës dhe Hercegovinës”. Më 6 dhjetor, gjykata e Bosnjës dhe Hercegovinës pranoi mocionin e mbrojtjes së Dodik për të shtyrë seancën kryesore gjyqësore derisa të zgjidhet kërkesa e mbrojtjes për t’ia përcjellë çështjen Banja Lukës. Presidenti i RS Milorad Dodik dhe ushtruesi i detyrës së drejtorit të “Zyrtar Herald” të RS Millosh Lukic u akuzuan nga Prokuroria e Bosnjë dhe Hercegovinës për një vepër penale: “moszbatim i vendimeve të Përfaqësuesit të Lartë në Bosnje dhe Hercegovinë”, dhe Gjykata e ka vërtetuar aktakuzën më 11 shtator 2023.
Duhet kujtuar se Parlamenti i RS në qershor miratoi dy ligje që parashikojnë që vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Bosnjës dhe Hercegovinës nuk do të zbatohen në territorin e këtij entiteti dhe as vendimet e Përfaqësuesit të Lartë të Komunitetit Ndërkombëtar. në Bosnje dhe Hercegovinë, botuar në Gazetën Zyrtare të RS. Më 1 korrik, Përfaqësuesi i Lartë në Bosnje dhe Hercegovinë, Karl Schmidt, shfuqizoi të dy ligjet dhe ndryshoi Kodin Penal të Bosnjë-Hercegovinës. Duke bërë këto ndryshime, Përfaqësuesja e Lartë vendosi që një zyrtar që nuk respekton ose nuk respekton vendimin e Përfaqësuesit të Lartë mund të dënohet me burgim nga gjashtë muaj deri në pesë vjet, si dhe t’i ndalohet kryerja e çdo funksioni zyrtar në çdo organ, të financuar plotësisht ose pjesërisht nga buxheti.
Kështu, çështjet ligjore kanë filluar të mbytin Milorad Dodik, i cili e kupton se Përfaqësuesi i Lartë po krijon baza ligjore për largimin e tij, ndonëse edhe ai ka autoritetin për ta bërë këtë pa një vendim gjykate. Veprimet e presidentit të RS po bëhen gjithnjë e më radikale për të krijuar kaos në Republika Srpska pas vendimit për largimin e tij nga detyra. Megjithatë, BE dhe SHBA reagojnë me mjaft qetësi ndaj “mashtrimeve” të ofruara nga lideri i RS-së, duke kuptuar se ai së shpejti do të shkarkohet absolutisht legjitimisht dhe do të jetë shumë më e vështirë për Banja Lukën të akuzojë Përfaqësuesin e Lartë për një veprim arbitrar. Edhe pse Dodik shprehu besnikëri të plotë ndaj presidentit të Serbisë gjatë zgjedhjeve të parakohshme parlamentare, duke u bërë thirrje publike njerëzve që të votojnë për partinë e tij, kjo nuk ka gjasa ta detyrojë Beogradin të hyjë hapur në një konfrontim me komunitetin evropian dhe SHBA-në në sfondin e shkarkimit të mundshëm të liderit të RS. Është e qartë se Dodik po e shtyn vizitën e tij në Kremlin për ta bërë atë pikërisht në momentin e seancës së fundit gjyqësore, për të qëndruar vetëm në Moskë dhe për të mos u kthyer më. Është e qartë se llogaritë e tij në bankat e Moskës tashmë janë rimbushur, kështu që ai nuk ka pse të shqetësohet shumë.
